ญี่ปุ่นจ้างงานต่างชาติพุ่งสูงเป็นประวัติการณ์ เหตุขาดแคลนแรงงานหนัก

จำนวนแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นสูงที่สุดเป็นประวัติการณ์ สะท้อนให้เห็นว่าญี่ปุ่นต้องพึ่งพาแรงงานจากต่างประเทศมากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานที่เรื้อรังยาวนานหลายปี

ล่าสุด..กระทรวงแรงงานของญี่ปุ่นเพิ่งจะเปิดเผยข้อมูลเมื่อไม่กี่วันก่อน ระบุว่า ณ เดือนตุลาคม 2567 ญี่ปุ่นมีแรงงานต่างชาติสูงถึง 2.3 ล้านคน เพิ่มขึ้น 12.4% จากปีก่อนหน้า ขณะเดียวกัน องค์กรธุรกิจที่จ้างงานแรงงานต่างชาติอย่างน้อยหนึ่งคนก็มีจำนวนเพิ่มขึ้นเป็น 342,000 แห่ง หรือเพิ่มขึ้น 7.3% จากปีที่แล้ว ซึ่งเป็นสถิติสูงสุดนับตั้งแต่มีการเก็บข้อมูล

สถานการณ์แรงงานต่างชาติเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องนี้ แสดงให้เห็นถึงการพึ่งพาแรงงานต่างชาติที่เพิ่มมากขึ้นของญี่ปุ่น เนื่องจากญี่ปุ่นเจอวิกฤติขาดแคลนแรงงานอย่างหนัก ซึ่งเป็นแนวโน้มที่คงอยู่มาตั้งแต่ประชากรวัยทำงานถึงจุดสูงสุดในปี 1995 อัตราการว่างงานของญี่ปุ่นอยู่ที่ต่ำกว่า 3% มาเกือบ 4 ปีแล้ว

ตามการประมาณการของสำนักงานความร่วมมือระหว่างประเทศของญี่ปุ่น ระบุว่า ประเทศญี่ปุ่นซึ่งกำลังเผชิญกับภาวะสังคมสูงวัย จะต้องมีแรงงานต่างชาติ 6.88 ล้านคนในปี 2040 เพื่อให้บรรลุเป้าหมายการเติบโตทางเศรษฐกิจ 

ธุรกิจขนาดเล็กในญี่ปุ่นกำลังได้รับผลกระทบหนัก

ธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อมได้รับผลกระทบจากปัญหาการขาดแคลนแรงงานอย่างหนัก จากผลสำรวจของหอการค้าและอุตสาหกรรมโตเกียวเมื่อปีที่แล้ว พบว่า กว่า 60% ของธุรกิจเหล่านี้กำลังเผชิญปัญหาขาดแคลนแรงงาน รายงานล่าสุดระบุว่า เกือบ 80% ของบริษัทที่จ้างแรงงานต่างชาติเป็นธุรกิจขนาดเล็กที่มีพนักงานน้อยกว่า 100 คน

ภาคอุตสาหกรรมการก่อสร้างและอุตสาหกรรมด้านการแพทย์ เป็นสองอุตสาหกรรมที่พึ่งพาแรงงานต่างชาติมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด โดยมีการจ้างงานเพิ่มขึ้นมากกว่า 20% เมื่อเทียบกับปีที่แล้ว อัตราส่วนตำแหน่งงานต่อผู้สมัครงานในอุตสาหกรรมก่อสร้างอยู่ที่ 5:60 และอาชีพพยาบาลอยู่ที่ 2:37 ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศอยู่ที่อัตรา 1:25 ในเดือนธันวาคม

แรงงานจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพิ่มขึ้นในญี่ปุ่นอย่างต่อเนื่อง

ตามรายงานข้างต้นยังชี้ให้เห็นอีกว่า ในปี 2567 ญี่ปุ่นมีแรงงานจากเมียนมา อินโดนีเซีย และศรีลังกาเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ส่วนใหญ่เป็นแรงงานระดับปฏิบัติการและนักศึกษาฝึกงาน มากกว่าผู้เชี่ยวชาญที่มีทักษะสูง ปัจจัยผลักดันสำคัญมาจากภาวะเศรษฐกิจและปัญหาการเมืองในประเทศเหล่านี้ เช่น วิกฤตการณ์ผิดนัดชำระหนี้ของศรีลังกาในปี 2565 และความขัดแย้งทางทหารในเมียนมา

การแข่งขันดึงดูดแรงงานต่างชาติ ทวีความรุนแรงมากขึ้น ระหว่างญี่ปุ่น เกาหลีใต้ สิงคโปร์

แม้ว่าความต้องการแรงงานต่างชาติของญี่ปุ่นจะสูงขึ้น แต่ยังไม่แน่ชัดว่าญี่ปุ่นจะยังสามารถดึงดูดแรงงานจากต่างประเทศได้ในอัตราปัจจุบันหรือไม่ เพราะหนึ่งในอุปสรรคสำคัญคือการแข่งขันกับประเทศเพื่อนบ้าน เช่น สิงคโปร์และเกาหลีใต้ ซึ่งต่างต้องการแรงงานต่างชาติเพื่อบรรเทาปัญหาขาดแคลนแรงงานเช่นกัน

ทั้งนี้ มีข้อมูลพบว่าประชากรแรงงานต่างชาติที่ไม่ใช่ผู้พำนักถาวรของสิงคโปร์เพิ่มขึ้น 5% ในปีที่ผ่านมา ขณะที่เกาหลีใต้มีแผนรับแรงงานต่างชาติเพิ่ม 38% ในปีที่แล้ว คิดเป็นจำนวน 165,000 คน

“เป็นความจริงที่ว่าญี่ปุ่นอาจไม่น่าดึงดูดเท่าที่เคยในแง่ของค่าตอบแทน เนื่องจากค่าเงินเยนอ่อนค่าลง แต่ญี่ปุ่นยังคงมีเสถียรภาพและมาตรฐานการดำรงชีวิตที่สูง ซึ่งเป็นปัจจัยดึงดูดแรงงานต่างชาติ” ชุนโกะ อากิโมโตะ นักเศรษฐศาสตร์จากมิซูโฮ ซีเคียวริตี้ส์ สะท้อนความเห็นส่วนตัว

กฎหมายดูแลแรงงานต่างชาติฉบับใหม่ อาจเพิ่มความท้าทายให้นายจ้างญี่ปุ่น

นอกจากนี้ ญี่ปุ่นเตรียมบังคับใช้กฎระเบียบใหม่เกี่ยวกับแรงงานต่างชาติในปี 2570 ซึ่งจะเพิ่มการกำกับดูแลและอนุญาตให้แรงงานเปลี่ยนงานได้ง่ายขึ้น ซึ่งอาจทำให้บริษัทต้องเสนอค่าตอบแทนที่สูงขึ้นเพื่อรักษาแรงงานไว้ 

“หากญี่ปุ่นสามารถปรับปรุงสภาพแวดล้อมการทำงานให้แรงงานต่างชาติอยู่ในสภาพที่ดีขึ้น เราอาจเห็นการไหลเข้าของแรงงานเพิ่มขึ้นอีก” อากิโมโตะ

การเปลี่ยนแปลงกฎระเบียบใหม่เกี่ยวกับแรงงานต่างชาติดังกล่าว เบื้องต้นอาจเป็นอุปสรรคต่อธุรกิจขนาดเล็กที่ต้องแบกรับต้นทุนที่เพิ่มขึ้น แต่ในระยะยาว อากิโมโตะมองว่าอาจเป็นผลดีต่อนายจ้างและองค์กรต่างๆ ในประเทศญี่ปุ่น