ศาลอนุญาโตตุลาการกีฬา

ซึ่งเป็นสถาบันอนุญาโตตุลาการอิสระที่มีพันธกิจในการระงับข้อพิพาทที่เกี่ยวข้องกับการกีฬาโดยใช้วิธีการอนุญาโตตุลาการหรือการไกล่เกลี่ยที่เป็นไปตามขั้นตอนที่ถูกปรับใช้ให้เกิดความเหมาะสมกับวงการกีฬาเป็นการเฉพาะ โดยการจัดตั้งของคณะกรรมการโอลิมปิกสากล (International Olympic Committee: IOC) มีสำนักงานใหญ่อยู่ที่เมืองโลซานน์ประเทศสวิสเซอร์แลนด์ ซึ่งเริ่มดำเนินการอย่างเป็นทางการในเดือน มิ.ย.1984

ศาลอนุญาโตตุลาการกีฬามีอนุญาโตตุลาการเกือบ 300 คนจาก 87 ประเทศที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านความรู้เรื่องอนุญาโตตุลาการและกฎหมายกีฬา มีผู้ลงทะเบียนสมัครเป็นอนุญาโตตุลาการกับศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาประมาณ 300 รายทุกปี ปัจจุบันศาลอนุญาโตตุลาการกีฬามีสองสาขาถาวรเพิ่มเติมตั้งอยู่ที่ซิดนีย์ประเทศออสเตรเลียและนิวยอร์กประเทศสหรัฐอเมริกาเพื่อแก้ไขจำนวนที่เพิ่มขึ้นของข้อพิพาททางด้านกีฬาในแถบโอเชียเนีย(Oceania) และอเมริกาเหนือ (North America) โดยอยู่ภายใต้อำนาจการบริหารจัดการและการสนับสนุนทางการเงินจากสภาอนุญาโตตุลาการกีฬาระหว่างประเทศ (The International Council of Arbitration for Sport : ICAS)

ศาลอนุญาโตตุลาการกีฬา ประกอบด้วย 2 แผนกคือ แผนกอนุญาโตตุลาการสามัญและแผนกอนุญาโตตุลาการฝ่ายอุทธรณ์ ทั้งสองแผนกอยู่ภายใต้ความรับผิดชอบของประธานฝ่ายอนุญาโตตุลาการ โดยข้อพิพาทที่จะยื่นกับศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาเพื่อให้พิจารณานั้น จะขึ้นอยู่กับเนื้อหาของข้อพิพาทระหว่างคู่กรณี

สำหรับข้อพิพาทที่จะเสนอต่อศาลอนุญาโตตุลาการกีฬา คู่กรณีจะต้องตกลงเป็นลายลักษณ์อักษร โดยข้อตกลงดังกล่าวจะปรากฏในสัญญา หรือให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ หรือข้อบังคับขององค์กรกีฬาที่ได้กำหนดไว้ให้สามารถนำข้อพิพาทเสนอต่อศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาได้ ซึ่งคู่สัญญาอาจตกลงล่วงหน้า หรือคู่สัญญาสามารถตกลงที่จะนำข้อพิพาทเสนอต่อศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาหลังจากข้อพิพาทเกิดขึ้นก็ได้ ขั้นตอนการดำเนินการเป็นภาษาฝรั่งเศสหรืออังกฤษ แต่ในบางกรณีที่ได้รับการยกเว้นอาจใช้ภาษาอื่นได้ โดยไม่จำเป็นต้องใช้ทนายความในการดำเนินคดี คู่กรณีสามารถดำเนินการได้ด้วยตนเอง

ข้อพิพาทแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ 1. ข้อพิพาทด้านการค้าที่เกี่ยวข้องกับกีฬา เช่น สัญญาการเป็นสปอนเซอร์ สัญญาในการถ่ายทอดการแข่งขันกีฬา สัญญาการถ่ายโอนผู้เล่น สัญญาจ้างผู้ฝึกสอนกีฬา สัญญาผู้ควบคุมสโมสรกีฬา สัญญาตัวแทนนักกีฬา สัญญานักกีฬาอาชีพ เป็นต้น 2. ข้อพิพาททางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับกีฬา เช่น การใช้สารกระตุ้น การใช้ความรุนแรงในการแข่งขัน การตัดสินผิดพลาดของกรรมการ การทำผิดระเบียบสหพันธ์กีฬาระหว่างประเทศ เป็นต้น

ผลคำตัดสินของศาลอนุญาโตตุลาการกีฬานั้นถือเป็นที่สิ้นสุดและผูกพันคู่กรณีตั้งแต่เวลาที่ทราบคำตัดสินและผลคำตัดสินดังกล่าวสามารถผูกพันตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศเช่นเดียวกับกระบวนการตัดสินระหว่างประเทศทั่วไป

ข้อดีของศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาคือ 1. มีความเชี่ยวชาญในสาขาวิชาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมายกีฬา 2. ปกป้องความเป็นส่วนตัวเนื่องจากศาลอนุญาโตตุลาการกีฬามีข้อกำหนดที่จะไม่เปิดเผยข้อมูลใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับข้อพิพาท อีกทั้งยังต้องปฏิบัติตามขั้นตอนโดยปราศจากการรบกวนของสื่อ อนุญาโตตุลาการและพนักงาน เนื่องจากข้อพิพาทกีฬาโดยทั่วไปเกี่ยวข้องกับความนิยมของสื่อ จึงทำให้บ่อยครั้งข้อพิพาททางด้านกีฬาทำให้ความเป็นส่วนตัวในการฟ้องร้องเป็นไปไม่ได้ในทางปฏิบัติ 3. ได้รับยอมรับอย่างกว้างขวาง เนื่องจากอนุญาโตตุลาการที่เกี่ยวข้องในศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาเป็นลูกขุนระดับสูงทั้งหมดและได้รับการยกย่องอย่างสูงในชุมชนกีฬานานาชาติ ดังนั้น จึงมีการยอมรับอย่างกว้างขวาง 4. กระบวนการมีความยืดหยุ่นและไม่เป็นทางการและสามารถเข้าใจได้ง่าย และ 5. การดำเนินการอย่างรวดเร็วเนื่องจากมีการพิจารณาคดีภายในไม่กี่เดือนนับจากวันที่มีการฟ้องคดี ซึ่งเป็นสิ่งที่ดีสำหรับทั้งนักกีฬาและสหพันธ์กีฬา

ปัจจุบันวงการกีฬาของประเทศไทยได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องให้เข้าสู่ระบบสากลมากยิ่งขึ้นโดยการเข้าเป็นสมาชิกในสหพันธ์กีฬาระหว่างประเทศชนิดต่าง ๆ ซึ่งที่ผ่านมาจะเห็นได้ว่าข้อพิพาททางกีฬาในประเทศไทยที่เข้าสู่กระบวนการระงับข้อพิพาททางกีฬาโดยศาลอนุญาโตตุลาการกีฬามีน้อยมาก เนื่องจากบุคลากรด้านกีฬาในประเทศไทยยังมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาไม่มากเท่าที่ควร อีกทั้งกฎหมายกีฬาของประเทศไทยยังไม่เปิดช่องให้สามารถยื่นคำร้องต่อศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาได้ จึงทำให้บุคลากรทางกีฬาของประเทศไทยไม่ได้ใช้สิทธิในช่องทางนี้มากนักเมื่อเกิดข้อพิพาททางกีฬาเกิดขึ้น และวงการกีฬาไทยกำลังพัฒนาเข้าสู่ระบบกีฬาอาชีพมากขึ้นจึงหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะมีบุคลากรทางกีฬาจากต่างประเทศเข้ามาทำงานในประเทศไทยและอาจเกิดข้อพิพาทขึ้นได้เสมอ ไม่ว่าจะเป็นระหว่างบุคลากรกีฬาด้วยกันเอง บุคลากรกีฬากับองค์กรกีฬาทั้งในและต่างประเทศ หรือแม้แต่ระหว่างองค์กรกีฬาระหว่างรัฐด้วยกันเอง

ดังนั้น การระงับข้อพิพาทกีฬาโดยศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาจึงมีความสำคัญยิ่ง ไม่ต่างจากองค์กรระงับข้อพิพาทในระดับประเทศและระหว่างประเทศ การบัญญัติกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับกีฬาให้มีการยอมรับหรือเปิดช่องทางสำหรับการระงับข้อพิพาททางกีฬาโดยศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาจะมีส่วนช่วยในการพัฒนาวงการกีฬาของประเทศไทยให้เป็นสากลมากยิ่งขึ้น

นอกจากนี้สภาพบังคับของคำตัดสินโดยศาลอนุญาโตตุลาการกีฬามีสภาพไม่เหมือนกับคำตัดสินของอนุญาโตตุลาการในเรื่องอื่นๆ กล่าวคือ มีสภาพบังคับมากกว่าคำตัดสินของอนุญาโตตุลาการเรื่องอื่นตามกฎหมายระหว่างประเทศ ในวงการกีฬาระหว่างประเทศหากคู่กรณีไม่เชื่อฟังและปฏิบัติตามคำชี้ขาดของศาลอนุญาโตตุลาการกีฬา ก็จะทำให้ไม่ได้รับการยอมรับหรืออาจมีการลงโทษบางประการเนื่องจากไม่ปฏิบัติตามธรรมนูญของสหพันธ์กีฬาระหว่างประเทศซึ่งได้บัญญัติให้สมาชิกจะต้องยอมรับและปฏิบัติตามคำชี้ขาดหรือคำตัดสินของศาลอนุญาโตตุลาการกีฬา เนื่องจากสหพันธ์กีฬาระหว่างประเทศส่วนใหญ่ได้เข้าเป็นสมาชิกของคณะกรรมการโอลิมปิกสากลจึงมีผลผูกพันที่จะต้องปฏิบัติตามคำตัดสินของศาลอนุญาโตตุลาการกีฬาอย่างหลีกเหลี่ยงมิได้

โดย... 

พรพล เทศทอง

คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์