คุณลักษณะของผู้นำที่ "ไม่" พึงประสงค์

ผู้นำที่เป็นที่ยอมรับทั้งจากภายในและภายนอกองค์กร และผู้นำที่สามารถนำพาองค์กรสู่ความสำเร็จในระยะยาว การที่จะเป็นผู้นำที่ดีได้นั้นตัวผู้นำเองควรที่จะต้องมีคุณลักษณะที่ดีและที่พึงประสงค์ที่จะนำพาองค์กรสู่ความสำเร็จ อย่างไรก็ดีปัญหาที่เราพบปัจจุบันคือผู้นำจำนวนมากที่มีคุณสมบัติที่ไม่พึงประสงค์ของการเป็นผู้นำที่ดี และคุณสมบัติที่ไม่พึงประสงค์เหล่านี้นอกจากจะส่งผลต่อขวัญและกำลังใจของบุคคลรอบข้างแล้ว ยังส่งผลต่อองค์กรเอง (โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระยะยาว)

ท่านผู้อ่านอาจจะสงสัยนะครับว่าคุณสมบัติที่ไม่พึงประสงค์ของผู้นำนั้นมีอะไรบ้าง จริงๆ มีอยู่หลายประการและค่อนข้างเยอะพอสมควรครับ ผมเลยขอจัดหมวดหมู่คุณลักษณะที่ไม่พึงประสงค์ของผู้นำออกเป็นสามกลุ่มครับ เรียกสั้นๆ ว่าพวก "ขาด" พวก "เกิน" และ พวก "เสพ"

พวก "ขาด" นั้นเป็นผู้นำที่ขาดในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะขาดทักษะ ความรู้ หรือ ความสามารถในการบริหาร หรือ ขาด ความกล้าที่จะตัดสินใจ หรือ ขาด ความกระตือรือร้น ขาด Passion ในการบริหาร ท่านผู้อ่านอาจจะสงสัยนะครับว่าถ้าบุคคลผู้นำ "ขาด" แล้วจะสามารถก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำได้อย่างไร? จริงๆ ก็ไม่น่าแปลกใจนะครับว่าหลายครั้งที่เราเห็นคนบางคนก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำนั้นอาจจะไม่ได้มาจากความรู้ หรือ ความสามารถจริงๆ บางท่านก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำได้เนื่องจาก พื้นฐานครอบครัว หรือ ความอาวุโส หรือ ความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้มีอิทธิพล หรือ จากทรัพย์สินที่มีอยู่ ปัญหาการขาดความรู้ ความสามารถของตัวผู้นำนั้นเรามักจะไม่พบในองค์กรธุรกิจทั่วไปที่มีระบบการบริหารและธรรมาภิบาลที่ดี แต่ท่านผู้อ่านต้องอย่าลืมนะครับว่าองค์กรอื่นๆ ในประเทศไทยที่ไม่ใช่องค์กรเอกชนที่มีธรรมาภิบาลที่ดียังมีอยู่อีกเยอะ

นอกเหนือจากความ "ขาด" ทักษะ ความรู้ ความสามารถแล้ว สิ่งที่เราพบอีกคือผู้นำจำนวนหนึ่งเมื่อก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแล้วมักจะขาดความกระตือรือร้น ความมุ่งมั่น พลังงานหรือแรงในการขับเคลื่อนที่จะพาองค์กรไปข้างหน้า สาเหตุที่ผู้นำกลุ่มนี้ "ขาด" สิ่งที่เราเรียกว่า Passion นั้น อาจจะเนื่องมาจากเมื่อก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแล้ว ท่านเหล่านี้ถือว่าบรรลุ "จุดสุดยอด" ของวิชาชีพแล้ว ดังนั้น ช่วงเวลาของการเป็นผู้นำคือช่วงเวลาของการเสวยสุขจากการได้ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำ

สำหรับผู้นำที่ "เกิน" นั้น ก็จะพอพบเห็นได้ทั่วๆ ไปเหมือนกันครับ ผู้นำที่มีลักษณะ "เกิน" นั้นจะเป็นผู้ที่มีความมั่นใจในตัวเองสูงเกินไป จนขาดหรือไม่ยอมที่จะรับฟังผู้อื่น หรือ เป็นผู้ที่มีลักษณะก้าวร้าว ดูถูกผู้อื่น ยกตนข่มท่าน โอ้อวด หรือ เป็นผู้ที่ชอบพูดบิดเบือน ทำให้เกิดความเข้าใจผิด ทำให้ตนเองดูดี ฯลฯ ผู้นำที่มีความ "เกิน" นั้นมักจะมาจากพื้นฐานพฤติกรรมส่วนบุคคล อย่างไรก็ดีความ "เกิน" เหล่านี้เราอาจจะไม่พบเจอในตัวบุคคลก่อนที่บุคคลผู้นั้นจะก้าวขึ้นเป็นผู้นำ แต่เมื่อบุคคลผู้นั้นก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแล้ว ความ "เกิน" เหล่านี้อาจจะปรากฏออกมาให้เห็นชัดยิ่งขึ้น

สุดท้ายคือผู้นำที่มีคุณลักษณะของความ "เสพ" อยู่ครับ "เสพ" ในที่นี้หมายถึงผู้นำที่เมื่อก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแล้ว จะมุ่งเน้นเพื่อตนเอง เพื่อญาติมิตร เพื่อพวกพ้องเป็นหลัก การบริหารองค์กรของผู้นำเหล่านี้ไม่ได้มีพื้นฐานหรือวัตถุประสงค์เพื่อนำมาความก้าวหน้าหรือความสำเร็จต่อตัวองค์กร หรือ บุคคลในองค์กร แต่บริหารองค์กร โดยมีวัตถุประสงค์ (เปิดเผย หรือ เบื้องลึก) ที่จะทำไปเพื่อตนเอง หรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง ที่ไม่ใช่ประโยชน์โดยส่วนรวม

ท่านผู้อ่านลองมองไปรอบๆ ตัวนะครับ แล้วดูว่าผู้นำที่ท่านรู้จักหรือพบเจอนั้นมีความ "ขาด" "เกิน" หรือ "เสพ" บ้างไหม? จริงๆ เชื่อว่าผู้นำอาจจะมีคุณลักษณะที่ไม่พึงประสงค์เหล่านี้อยู่บ้าง เพียงแต่ปริมาณนั้นอาจจะไม่มากหรือไม่รุนแรงพอที่จะส่งผลเสียต่อบุคคลรอบข้างหรือต่อองค์กร อย่างไรก็ดี ความน่ากลัวก็คือถ้าเราพบเจอหรือต้องอยู่ในองค์กรที่ผู้นำที่มีทั้งความ "ขาด + เกิน + เสพ" อยู่ในตัวคนคนเดียว ซึ่งต้องถือว่าน่ากลัวมากครับ เพราะบุคคลผู้นี้จะเป็นผู้ที่ทั้งขาดความรู้ ความสามารถ แต่มีความมั่นใจในตัวเองสูง กร่าง ไม่ฟังผู้อื่น อีกทั้งทำทุกอย่างเพื่อผลประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง ถ้าองค์กรไหนมีผู้นำประเภทนี้อยู่ต้องถือว่าโชคร้ายสุดๆ เลยครับ

ถ้าเราย้อนไปดูหลักการและแนวคิดทางด้านผู้นำและการบริหารองค์กรยุคใหม่ เราจะพบว่าคุณลักษณะที่น่าสนใจของผู้นำยุคใหม่นั้น จะมีทั้งลักษณะของความเป็นผู้ให้มากกว่าผู้ได้ (Givers not Takers) เป็นผู้นำที่มีความมุ่งมั่นในหน้าที่งาน แต่ในขณะเดียวกันก็มีความถ่อมตัว ไม่เย่อหยิ่ง (Personal Humility and Professional Will) เป็นผู้นำที่มีความจริงใจ ใช้ความเป็นตัวตนจริงๆ ในการนำองค์กร (Authentic Leadership) และสุดท้ายคือเป็นผู้นำที่เป็นผู้รับใช้ (Servant Leadership) ซึ่งคุณลักษณะของผู้นำยุคใหม่ที่จะประสบความสำเร็จนั้นล้วนแล้วแต่ตรงกันข้ามกับผู้นำที่ ขาด เกิน เสพ ทั้งสิ้น