เข้าใจเพื่อหนี Galápagos Syndrome
สิ่งหนึ่งซึ่งเชื่อมโยงหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิกทางตะวันตกของประเทศอิกัวดอร์ในอเมริกาใต้ เข้ากับญี่ปุ่น
ซึ่งอยู่ในเอเชีย คือ ปรากฏการณ์ที่ชาวโลกรู้จักกันมากขึ้นในนามของ Galápagos Syndrome
ถึงแม้หมู่เกาะ Galápagos ซึ่งประกอบด้วย 19 เกาะ มีพื้นที่รวมกันเพียง 8,000 ตารางกิโลเมตร มีคนอยู่อาศัย 26,000 คน แต่ผู้คนรู้จักชื่อกันมานาน ทั้งนี้เพราะ Charles Darwin ผู้เขียนหนังสือชื่อดังก้องโลก On the Origin of Species ตีพิมพ์ในปี 1859 เล่าเรื่องการพบต้นไม้และสิ่งมีชีวิตหลายชนิดที่แตกต่างกว่าที่อื่นเพราะถูกตัดขาดจากโลกภายนอก จนเอามาเป็นหลักฐานสำคัญส่วนหนึ่งในการสนับสนุน Evolution Theory (ทฤษฎีวิวัฒนาการ)
Charles Darwin เขย่าศาสนจักรเพราะทฤษฎีนี้ค้านทฤษฎี Creation ซึ่งสอนและมีคนเชื่อกันมานานว่าพระเจ้าเป็นผู้สร้างสิ่งมีชีวิตขึ้นเลย ไม่ใช่วิวัฒนาการ
ข้อสังเกตอันหนึ่งของ Charles Darwin ก็คือต้นไม้และสัตว์มีชีวิตเหล่านี้เติบโตได้ดีในหมู่เกาะแห่งนี้ แต่เมื่อเอาออกไปนอกบริเวณแล้ว การปรับตัวทำได้ไม่ดี หลายพืชพันธุ์ไม่สามารถมีชีวิตรอดได้
ลักษณะพิเศษของสิ่งมีชีวิตใน Galápagos จึงถูกมาใช้เปรียบเปรยกับสินค้าหลายอย่างของญี่ปุ่นที่มีลักษณะแบบเดียวกัน และถูกใช้จนมีความหมายกว้างกว่าเดิม และสามารถนำมาใช้กับหลายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคมอื่นด้วย
Galápagos Syndrome (กลุ่มอาการของโรค Galapagos) ซึ่งมีที่มาจากธุรกิจของประเทศญี่ปุ่น อธิบายได้ด้วยหลายตัวอย่างดังต่อไปนี้
(1) โทรศัพท์มือถือ 3G ของญี่ปุ่น ซึ่งก็คือสินค้าที่ทำให้เกิดคำนี้พัฒนาขึ้นมา โดยมีลักษณะพิเศษที่ก้าวหน้ากว่าแห่งอื่นในหลายเรื่อง สินค้านี้ไปได้ดีมากในญี่ปุ่นและครอบงำตลาดญี่ปุ่น แต่ไม่ประสบความสำเร็จในตลาดต่างประเทศเลย
ผู้คนในอุตสาหกรรมนี้มีความกระวนกระวายใจ ซึ่งเกิดจากความไม่แน่ใจว่าพัฒนาการด้านโทรศัพท์มือถือของตน จะมีเส้นทางสอดคล้องกับที่เกิดขึ้นในที่อื่นๆ ของโลกหรือไม่ และสินค้าญี่ปุ่นอย่างอื่นจะประสบชะตากรรมเดียวกันหรือไม่
โทรศัพท์มือถือของญี่ปุ่นมีลักษณะคล้ายเหล่าพืชพันธุ์ที่ Charles Darwin พบบนเกาะ Galápagos กล่าวคือมีความโดดเด่น มีคุณภาพดีแตกต่างจากชาวบ้านเขา แต่มีระบบและมาตรฐานเฉพาะเพื่อกีดกันไม่ให้ต่างชาติเข้ามาตีตลาดได้ซึ่งก็ทำได้ดี แต่ก็เป็นดาบสองคมเพราะไม่สามารถส่งออกไปต่างประเทศได้ หลายแบรนด์ของโทรศัพท์มือถือญี่ปุ่นจึงวนเวียนใช้กันอยู่ในประเทศเท่านั้น เพิ่งจะมีเพียงน้อยแบรนด์ที่กำลังปรับตัวผ่านการปรับระบบและมาตรฐานเพื่อส่งออก
(2) Wallet Phone ในปี 2004 เริ่มมีการใช้ Wallet Phone ในญี่ปุ่นซึ่งเป็นนวัตกรรมของญี่ปุ่นเองในเรื่องการจ่ายเงินทางโทรศัพท์มือถือ ที่จริงแล้วมันเป็นต้นกำเนิดของ Apple Pay และ Google Wallet ที่นิยมกันอยู่ในปัจจุบัน ถึงแม้จะเป็นของดี แต่ก็ใช้กันอยู่ในประเทศไม่สามารถนำออกไปให้เป็นที่นิยมในโลกได้
(3) รถยนต์ Kei ของญี่ปุ่น รถยนต์ขนาดเบาและเล็กนี้นิยมกันในญี่ปุ่นมาก มีทั้งในรูปสปอร์ต รถนั่ง รถขนสินค้า แต่ก็ไม่ประสบผลสำเร็จในต่างประเทศ
มีตัวอย่างอีกมากมายที่เกี่ยวกับความหมาย “เก่งในบ้าน” ของ Galápagos Syndrome ทั้งนี้อาจโยงใยกับสิ่งที่ฝังอยู่ในสมองอันเนื่องมาจากการเป็น “ชาวเกาะ” ของญี่ปุ่น หรือจะด้วยเหตุผลประการใดทางธุรกิจก็ตามที
ปัจจุบันมีการใช้คำนี้ออกมานอกเรื่องธุรกิจจนกลายพันธุ์เกิดคำใหม่ขึ้นคือ “Galápagosization” ซึ่งหมายความถึงกระบวนการตัดขาดหรือโดดเดี่ยวออกจากโลกภายนอก
ต่อมาชาวโลกก็เอาคำเหล่านี้มาใช้กับเรื่องอื่น ๆ สำหรับความ “เก่งในบ้าน” ก็ได้แก่นักกีฬาที่เก่งแต่ในบ้าน พอไประดับโลกก็ไปไม่รอด นายทหารระดับสูงเก่งในเรื่องการทหารแต่พอถอดเครื่องแบบออกมาสมัครเลือกตั้งเล่นการเมือง ก็เหี่ยวปลายเกือบทุกราย (นักวิชาการก็มีชะตากรรมไม่ต่างกัน)
อีกความหมายของ Galapagos ก็คือคนที่มองอะไรแคบ เสมือนเป็นสิ่งมีชีวิตบนเกาะนี้ที่ตัดขาดจากคนอื่น มองเห็นแต่การอยู่รอดบนเกาะนี้เท่านั้น หรือคนที่ไม่สามารถปรับตัวได้ งอกงามได้ดีเฉพาะบนเกาะ หากเอาไปนอกเกาะก็ไปไม่รอด
“Galápagosization” กลายเป็นเรื่องของใครก็ได้ที่มีกระบวนการโดดเดี่ยวตัวเองออกไป อังกฤษหลังลงประชามติก็เข้าความหมายนี้ Donald Trump ก็อยู่ในกระบวนการนี้เช่นกัน และเป็นคนพื้นเมืองของหมู่เกาะนี้แน่ๆ
ญี่ปุ่นกำลังพนันตัวเองครั้งสำคัญที่จะพยายามเป็น Hydrogen Society คือใช้ก๊าซไฮโดรเจนที่แยกได้จากน้ำเป็นพลังงานในการขับเคลื่อนรถยนต์และใช้ในชีวิตประจำวัน ปี 2020 สถานที่จัดกีฬาโอลิมปิกจะเป็นการเปิดตัว ถ้าชาวโลกรับเทคโนโลยีนี้ไปใช้อย่างกว้างขวาง ก็เท่ากับเอาชนะ Galápagos Syndrome
ทุกภาคส่วนต้องหนีให้ไกลการเป็นชาวเกาะนี้ มิฉะนั้นจะมีหนทางแคบลงในการมีชีวิตและดำรงชีวิต
