ปัญหาของคนฉลาด

ขณะเดียวกัน เราก็เห็นคนฉลาดจำนวนไม่น้อย ที่ไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร หรือบางคนที่เคยประสบความสำเร็จมาก่อนก็ล้มเหลว

คนที่ฉลาดนั้นมักจะมีคุณสมบัติทางสติปัญญาที่ดีและโดดเด่นกว่าผู้อื่นอย่างชัดเจน แต่ขณะเดียวกันคุณสมบัติดังกล่าว ก็อาจจะทำให้คนๆ นั้นประสบกับปัญหาหลายๆ ประการที่ตัวเองไม่รู้ตัวได้

คนฉลาดมักจะรู้ตัวเองดีกว่ามีสติปัญญาที่ดีกว่าปกติ ไม่ว่าจะมาจากผลการเรียน หรือเหตุการณ์รอบๆ ตัวที่เกิดขึ้น คนฉลาดมักจะชอบใช้สติปัญญาของตัวเองในการคิดวิเคราะห์เรื่องราวต่างๆ อยู่ตลอดเวลา

แต่ในหลายๆ สถานการณ์ การคิดมากเกินไปนั้นก็มักจะนำไปสู่ปัญหาที่พบได้บ่อยๆ นั่นคือการคิด และวิเคราะห์ที่มากจนเกินไป แบบที่ฝรั่งชอบเรียกว่า paralysis by analysis

การคิดและวิเคราะห์ที่มากในสถานการณ์ที่มีความสลับซับซ้อนก็เป็นสิ่งที่เหมาะสม แต่ในบางสถานการณ์ที่ไม่ซับซ้อน และต้องการความเร็ว การคิดและวิเคราะห์ที่มากเกินก็อาจจะเป็นข้อเสียได้

นอกจากนี้ การที่คนฉลาดชอบคิด และวิเคราะห์ ก็มักจะทำให้คนเหล่านี้พยายามผูกเรื่องราวหรือตั้งสมมติฐานต่างๆ ขึ้นมาจากข้อมูลที่มีอยู่ เนื่องจากคนเหล่านี้จะพยายามที่มองความสัมพันธ์ระหว่างเรื่องราวต่างๆ อยู่แล้ว สุดท้ายก็มักจะนำไปสู่การสร้างเรื่องราวต่างๆ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “มโน” ขึ้นมา ซึ่งก็มีทั้งถูกต้องบ้างหรือไม่ถูกต้องบ้าง

ปัญหาอีกประการหนึ่งของคนฉลาดคือเรื่องการสื่อสาร เนื่องจากตนเองฉลาด คิดได้เร็ว คิดได้ละเอียดกว่าผู้อื่น ดังนั้นเมื่อต้องการสื่อสารอะไรก็แล้วแต่ มักจะสื่อสารภายใต้ข้อสมมติฐานว่าคนอื่นจะมีพื้นฐาน หรือ ระดับความสามารถในการคิดเท่าเทียมกับตนเอง จึงไม่น่าแปลกใจว่า ทำไมหลายๆ ครั้ง เราถึงมักจะฟังพวกคนที่ฉลาดคุยไม่รู้เรื่อง ซึ่งไม่ได้เกิดจากระดับสติปัญญาที่แตกต่างกัน แต่เนื่องจากคนฉลาดมักจะสื่อสารโดยคิดว่าผู้อื่นคิดเหมือนตนเอง

ผู้ที่ฉลาดและประสบความสำเร็จ จะบ่มเพาะนิสัยอย่างหนึ่งขึ้นมา นั่นคือความมั่นใจในตัวเอง เนื่องจากรู้ว่าตัวเองมีสติปัญญาที่ดี ขณะเดียวกันประสบการณ์ก็พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า สติปัญญาที่ดีนั้นทำให้ตนเองประสบความสำเร็จ จึงทำให้คนเหล่านี้มีความเชื่อมั่น และมั่นใจในตนเองในระดับที่สูง

ความมั่นใจเป็นสิ่งที่ดี แต่มักจะมีปัญหาเกิดขึ้น คือความมั่นใจเหล่านี้ทำให้คนฉลาดที่ประสบความสำเร็จไม่ค่อยเปิดใจรับฟังผู้อื่น (โดยเฉพาะคนที่ตนเองมองว่าไม่ฉลาดหรือไม่เก่งเท่า)

นอกจากนี้ ความมั่นใจในตนเองที่สูงเกินไปอาจจะส่งผลเสียต่อคนฉลาดเหล่านี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าความเชื่อมั่นนั้น ถูกต่อเติมไปสู่ระดับของความยึดมั่น ถือมั่น ที่นอกจากจะไม่รับฟังผู้อื่นแล้ว ยังคิดว่าตนเองถูกเสมอไป

ยิ่งถ้าไปผูกกับการคิดมากและชอบตั้งสมมติฐาน (หรือมโน) แล้ว ความฉลาดและความสำเร็จที่เกิดขึ้น แทนที่จะเป็นข้อดี ก็อาจจะส่งผลเสียต่อบุคคลผู้นั้น

ใช่ว่าคนฉลาดทุกคนจะประสบกับปัญหาตามที่เขียนมาข้างต้นเสียหมด ผมได้มีโอกาสพบ พูดคุย และทำงานร่วมกับผู้ที่ฉลาด คิดเก่ง คิดไว จำนวนมากที่ไม่ได้ประสบกับปัญหาข้างต้น

จากที่สังเกต พบว่าคุณสมบัติสำคัญของคนฉลาดที่ประสบความสำเร็จ และไม่ได้มีปัญหา ก็คือ ความถ่อมตัว ซึ่งจะทำให้คนฉลาดจำนวนมาก พร้อมที่จะรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น

ความถ่อมตัวช่วยทำให้คนฉลาดไม่ได้คิดว่าตัวเองรู้ไปหมดทุกเรื่อง หรือ สามารถที่จะคิดแก้ปัญหาได้ทุกเรื่อง ทำให้คนฉลาดที่ถ่อมตัวนั้น ไม่ไปคิดหรือวิเคราะห์หรือมโนกับสถานการณ์ต่างๆ จนมากเกินไป และคนฉลาดที่ถ่อมตัวนั้น จะเป็นผู้ที่มีความมั่นใจในตนเอง แต่เป็นความมั่นใจที่อยู่ในระดับที่พอดี ไม่ได้ก้าวไปสู่ขั้นของความยึดมั่นถือมั่น

ลองสังเกตคนทำงานรอบๆ ตัวท่านดูนะครับ จะพบคนฉลาดมากมาย เขาเหล่านั้นเป็นคนฉลาดแบบไหน