ระเบียงผลไม้ตะวันออก: ต้องเพื่อเกษตรกร

ตั้งแต่มีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 6 ก.พ. 2561 คราวการประชุม ครม. สัญจรที่จังหวัดจันทบุรีให้กระทรวงอุตสาหกรรมเป็นแม่งานในการดำเนินการโครงการระเบียงผลไม้ภาคตะวันออก (Eastern Fruit Corridor: EFC) เพื่อสร้างโอกาสและการพัฒนาด้านผลไม้ให้กับเกษตรกรในพื้นที่และทั้งประเทศ ตอนนี้เริ่มงานที่ดูเป็นเนื้อเป็นหนังที่สุดในรอบสามปีที่ผ่านมา โดยสำนักงานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (สกพอ.) ได้ร่วมกับ บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) และการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือการจัดทำระบบห้องเย็น (Blast freezer & Cold storage) ในพื้นที่ Smart Park ของการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย

การทำระบบห้องเย็นนี้เป็นการใช้ประโยชน์จากการนำพลังงานความเย็นจากก๊าซธรรมชาติเหลว (LNG) ของบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) มาใช้ประโยชน์ในการทำห้องเย็นเพื่อเก็บรักษาผลไม้และพืชผลทางการเกษตรให้มีความสด รักษารสชาติได้ยืนยาวขึ้น ซึ่งถือว่าเป็นก้าวที่สำคัญในการสร้างความยั่งยืนให้กับเกษตรกรในพื้นที่ และที่สำคัญ โครงการนี้ถือว่าเป็นก้าวที่สำคัญที่แสดงให้เกษตรกรในพื้นที่มั่นใจว่า EEC ไม่ใช่แค่ภาคอุตสาหกรรมเท่านั้

อย่างไรก็ตาม กิจกรรมนี้แม้ว่าจะเป็นจิ๊กซอว์ที่สำคัญมาก แต่ก็เป็นเพียงหนึ่งในจุดเล็ก ๆ ในโครงการ EFC ที่ยังมีอีกหลายอย่างที่ต้องสร้างขึ้นมาเพื่อนำมาต่อเป็นรูปของโครงการ EFC ตามเป้าหมายของโครงการ คือ สร้างโอกาสทางการตลาด พัฒนาขีดความสามารถของเกษตรกร การพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่อเนื่องการเกษตร รวมทั้งการพัฒนาให้เกษตรกรผลิตตามความต้องการของตลาด (Demand Driven) และที่สำคัญมีผู้เล่นอีกหลายส่วนทั้งภาครัฐ เอกชน ท้องถิ่น และเกษตรกรที่ต้องเข้ามาทำงานร่วมกับ สกพอ. ไม่งั้น ไม่ครบวงจร และงานไม่มีทางเดินได้ถึงเป้าหมาย ซึ่งนี่คืองานที่ท้าทายที่สุดของ สกพอ. จะได้เห็นว่ายากยิ่งกว่าจับปูใส่กระด้ง

โครงการ EFC จะเห็นว่ามีการสร้างระบบธุรกิจที่ร้อยต่อตั้งแต่ชาวสวน กลุ่มผู้รวบรวม พ่อค้า และตลาดเข้าด้วยกันผ่านระบบการตลาดอิเล็กทรอนิกส์ที่ทันสมัยที่สามารถ วาดภาพที่จะเห็นสถานที่ที่เป็นตลาดทางกายภาพที่รวมผู้รวบรวม ผู้ขาย ผู้ซื้อขนาดใหญ่ รวมทั้งที่ทำการของบริษัทค้าส่ง บริษัทซื้อขายผลไม้ระดับนานาชาติมาประจำที่ตลาดแห่งนี้ มีระบบการซื้อขายแบบประมูลผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์และการเชื่อมโยงการซื้อขายระหว่างเกษตรกรหรือสหกรณ์ และผู้ซื้อ รวมไปถึงลูกค้าในต่างประเทศ ซึ่งการซื้อขายเป็นทั้งปัจจุบันที่เป็น Physical Trade หรือ Future Trade ซึ่งจะช่วยให้เกษตรกรสามารถมีข้อมูลที่ชัดเจนในการตัดสินใจและการวางแผนปลูกหรือพัฒนาการผลิตและการเก็บเกี่ยวผลผลิตในช่วงเวลาใดเพื่อให้ได้ราคาดีที่สุด ซึ่งเป็นการจัดการผลิตตามความต้องการของตลาดอย่างแท้จริง

ดังนั้นเพื่อให้สามารถเชื่อมโยงการตลาดสู่การผลิตอย่างแท้จริง การระดมความร่วมมือขององค์กรท้องถิ่นที่มีห้องเย็นกระจายทั่วพื้นที่ สหกรณ์การเกษตรที่มีสมาชิกจำนวนมาก พ่อค้าซื้อผลไม้ขนาดใหญ่ ล้งไทยและต่างชาติ รวมถึงห้างขนาดใหญ่ในเมืองต่างทั่วประเทศ รวมทั้งมืออาชีพระดับพระกาฬในการดูแลระบบการตลาดทั้งระบบ ซึ่งการเชื่อมโยงในระบบธุรกิจนี้ต้องมีทั้งทางกายภาพและทางตลาดอิเล็กทรอนิกส์ นอกจากนี้ ผู้บริหารโครงการต้องตระหนักว่า ความหลากหลายและจำนวนของผู้เล่นในตลาดของโครงการนี้จะช่วยลดอำนาจการผูกขาดของพ่อค้าขนาดใหญ่ในปัจจุบันลงได้ไม่มากก็น้อย ซึ่งจะแฟร์กับเกษตรกรและช่วยให้ระบบตลาดนี้ยั่งยืนในระยะยาว

ผมนึกถึงภาพของแถวขบวนแม่เป็ดที่เดินนำลูกเป็ดอย่างเป็นระเบียบมุ่งหน้าไปสู่เป้าหมายอย่างไม่วอกแวก แม่เป็ดรู้ทิศทางและเส้นทางเดินที่ดีที่สุดที่จะไปสู่เป้าหมายที่หมายตาไว้ เป้าหมายที่ลูก ๆ ทุกตัวจะมีความสุข แต่ในชีวิตจริงของเรื่องนี้ แม้ สกพอ. จะวาดภาพชัดเจน แต่สมาชิกแต่ละกลุ่มอาจมองเป้าหมายไม่เห็น หรือภาพอนาคตที่จะได้จากการร่วมขบวนนี้ไม่ชัด บางทีสิ่งยั่วยวนในระหว่างทางอาจทำให้แตกแถว หรือพาลป่วนแถวให้แตกได้ อย่างไรก็ตาม การสร้างระบบห้องเย็นครั้งนี้ถือว่าเป็นการลงเสาเอกของโครงการนี้ ต่อไปนี้เราต้องรอดูและให้กำลังใจ สกพอ. อย่างแรงในการชวนคนอื่นที่เกี่ยวข้องให้สร้างจิ๊กซอว์แต่ละชิ้นต่อไป …..