เตรียมตั้งรับไว้ ส่วนที่ร้ายกว่ายังมาไม่ถึง | ไสว บุญมา

  สำหรับผู้ที่คิดว่าเขามองโลกในแง่ลบจนเกินไป ลองมาดูปัจจัยที่ ศ. นูเรียล รูบินี แห่งมหาวิทยาลัยนิวยอร์กนำมาเสนอ

ศ. รูบินีมักนำการอ่านเหตุการณ์โลกของตนมาเสนอในสื่อต่าง ๆ รวมทั้งหนังสือและนิตยสาร  ล่าสุดเป็นบทความในนิตยสารไทม์ประจำวันที่ 24-31 ตุลาคมนี้ชื่อ We face the mother of all stagflation crises

(ขออภัยการจะแปลให้ได้ใจความตามเนื้อหาต้องใช้คำไม่ค่อยสุภาพว่า “เราเผชิญกับโคตรของวิกฤติภาวะเศรษฐกิจถดถอยควบเงินเฟ้อ”) 

นักเศรษฐศาสตร์ประดิษฐ์คำว่า stagflation ขึ้นมาอธิบายภาวะเศรษฐกิจถดถอยพร้อมเงินเฟ้อซึ่งเกิดขึ้นในช่วงหลังสงครามระหว่างอิสราเอลกับกลุ่มประเทศอาหรับเมื่อปี 2516 

นักเศรษฐศาสตร์ไม่คุ้นเคยกับภาวะเช่นนั้นมาก่อน กล่าวคือ ราคาสินค้าและบริการทะยานขึ้นไปซึ่งเรียกว่าภาวะเงินเฟ้อท่ามกลางความชะงักงัน หรือในบางกรณีถึงขั้นถดถอยของเศรษฐกิจ

ในอดีต นักเศรษฐศาสตร์คุ้นเคยกับภาวะเงินเฟ้อซึ่งเกิดขึ้นเมื่อความต้องการของผู้บริโภคสินค้าและบริการมีสูงกว่าความสามารถในการผลิตส่งผลให้ผู้บริโภคแย่งกันซื้อและพร้อมที่จะจ่ายในราคาที่ผู้ขายโก่งให้สูงขึ้น 

ในภาวะที่เศรษฐกิจชะงักงันซึ่งเกิดจากความต้องการสินค้าและบริการมีต่ำกว่าความสามารถในการผลิต ผู้ขายไม่สามารถขึ้นราคาสินค้าและบริการได้ ส่งผลให้ภาวะเงินเฟ้อไม่เกิด

สงครามระหว่างอิสราเอลกับกลุ่มประเทศอาหรับเมื่อปี 2516 และการปฏิวัติในอิหร่านเมื่อปี 2522 ทำให้ราคาน้ำมันทะยานขึ้นไปหลายเท่าตัวส่งผลให้ต้นทุนในการผลิดสินค้าและบริการเพิ่มขึ้นและความต้องการลดลงโดยเฉพาะในประเทศที่ต้องนำเข้าน้ำมัน 

ในขณะเดียวกัน ประเทศต่าง ๆ ดำเนินนโยบายที่กระตุ้นให้ความต้องการสินค้าและบริการขยายตัวส่งผลให้ราคาของมันเพิ่มขึ้น  ผลสุดท้ายโลกต้องเผชิญกับภาวะเศรษฐกิจชะงักงันที่เกิดขึ้นพร้อมกับภาวะเงินเฟ้อเป็นเวลาราวหนึ่งทศวรรษ    

หลังจากรัฐบาลของประเทศต่าง ๆ โดยเฉพาะประเทศอุตสาหกรรมที่มีเศรษฐกิจขนาดใหญ่ปรับเปลี่ยนนโยบายได้เหมาะสมกับสถานการณ์ ภาวะเงินเฟ้อหายไปเป็นเวลานานพร้อมกับการขยายตัวของเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง

ยกเว้นในบางครั้งที่มันชะงักงัน หรือถดถอยในเวลาสั้น ๆ  ด้วยเหตุนี้ คนรุ่นใหม่โดยทั่วไปจึงไม่เคยได้ยินคำว่า stagflation จนกระทั่งเมื่อไม่นานมานี้  ภาวะชะงักงันควบเงินเฟ้อที่กำลังเกิดขึ้นในปัจจุบัน เป็นผลของหลายปัจจัยซึ่งผู้เชี่ยวชาญยังเห็นต่างกันอยู่บ้าง 

ปัจจัยหลักเกิดจากการระบาดของไวรัสโควิด-19 ตามด้วยสงครามในยูเครนและภาวะสงครามเย็นระหว่างมหาอำนาจซึ่งกระทบอย่างหนักต่อการผลิตและส่งสินค้าและบริการพร้อมกับการลดลงของกำลังซื้อ ยังผลให้เศรษฐกิจชะงักงัน 

รัฐบาลพยายามแก้ไขด้วยนโยบายที่คงพลังทางการซื้อไว้ยังผลให้เกิดการแย่งกันซื้อในภาวะที่การผลิตและส่งสินค้าและบริการยังทำได้ยากมาก  การแย่งกันซื้อทำให้ผู้ขายโก่งราคาได้ง่ายส่งผลให้เกิดภาวะเงินเฟ้อ

ในขณะที่ผู้เชี่ยวชาญทั้งหลายยังไม่แน่ใจว่าภาวะชะงักงันบวกเงินเฟ้อในปัจจุบันเกิดจากอะไรบ้าง จะยืดเยื้อหรือไม่ และจะใช้นโยบายแบบไหนจึงจะได้ผล

ศ. รูบินีมองเห็นภาพอันแสนเลวร้ายซึ่งชาวโลกไม่เคยเห็นมาก่อนด้วยปัจจัยหลายอย่างที่เข้ามาซ้ำเติมภาวะเลาร้ายในปัจจุบัน รวมทั้งภาวะหนี้สินสูงกว่าแต่ก่อนมากทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน  ประชากรสูงวัยในสัดส่วนสูงขึ้นอย่างกว้างขวาง 

ความเหลื่อมล้ำซึ่งทำให้เกิดความแตกแยกร้ายแรงภายในประเทศ  ภาวะโลกร้อนที่ทำให้เกิดความแห้งแล้งและพายุร้ายแรงมากขึ้น  เชื้อโรคร้ายออกมาระบาดเพิ่มขึ้น 

การต่อต้านกระบวนโลกาภิวัตน์ พร้อมกับการเพิ่มขึ้นของความรู้สึกชาตินิยมส่งผลให้การลงทุนและการค้าขายไม่สะดวก  สงครามเย็นระหว่างมหาอำอาจ  และสิ่งที่อ้างมานี้ก่อให้เกิดภาวะขาดทางเลือกของรัฐบาลที่จะดำเนินนโยบายทั้งส่วนที่จะไม่ให้เกิดเงินเฟ้อและส่วนที่จะไม่ให้เศรษฐกิจถดถอย

ภาพเลวร้ายดังกล่าวอาจเกิดจากการมองโลกในแง่ลบเกินไปก็ได้  แต่ถ้าเชื่อว่าเป็นเช่นนั้นแล้วไม่พยายามเตรียมภูมิคุ้มกัน หรือตั้งรับไว้ให้พร้อมบ้างจะเป็นความประมาทที่รังแต่จะนำมาซึ่งความเสียใจในภายหลัง