สังคมเสี่ยงในยุคหวยออนไลน์ | พงศกร สงวนศักดิ์

ผลกระทบดังกล่าว เช่น สิ่งแวดล้อม (มลพิษทางอากาศ น้ำเสีย ฯลฯ) ด้านเศรษฐกิจ การเมืองและสังคม ผลกระทบดังกล่าวมีปัจจัยสำคัญมาจากการที่สังคมมีความเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วขึ้น ผู้คนต่างต้องเผชิญกับความไม่แน่นอนในการใช้ชีวิต ทั้งยังถูกกระตุ้นให้ออกผจญกับความเสี่ยงอยู่ตลอดเวลา 

ในสังคมเสี่ยง กิจกรรมสารพันจึงถูกสร้างขึ้นเพื่อตอบรับความต้องการเสี่ยงของผู้คน ไม่ว่าจะเป็นเกมการแข่งขัน การทำนาย รายการเกมโชว์ รวมไปถึงการพนัน กิจกรรมเหล่านี้สร้างความตื่นเต้นเร้าใจ เปรียบเหมือนการเหวี่ยงผู้คนให้หลุดออกจากวงจรของความซ้ำซากจำเจในชีวิตประจำวัน แม้จะเป็นเวลาเพียงชั่วครั้งคราวก็ตาม

การพนันเป็นหนึ่งในกิจกรรมเหล่านี้ เป็นกิจกรรมที่ผู้คนต่างหวังว่า โชค ดวง และความน่าจะเป็นจะมาบรรจบกันสักครั้งในชีวิตของพวกเขา เพื่อจะเอาเงินรางวัลนั้นไปเสี่ยงต่อในสังคมเสี่ยง

    การทบทวนวรรณกรรมเรื่องการซื้อขายสลากกินแบ่งรัฐบาลแบบออนไลน์: การพนันกับความเสี่ยงรูปแบบใหม่ในยุค 4.0 ของผู้เขียนภายใต้แผนงานคนไทย 4.0 ซึ่งได้รับทุนอุดหนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) พบว่า Giddens (1991) ได้เสนอความเห็นว่า ในสังคมเสี่ยงผู้คนจะได้รับ “อิสระ” และ “ความเสี่ยง” ไปพร้อมๆ กัน โดยทั้งสองสิ่งนี้จะดำเนินสอดคล้องกันไป 

มนุษย์ในยุคสังคมเสี่ยงจะได้รับอิสระมากกว่าผู้คนในยุคก่อนหน้า อันเป็นผลมาจากการพัฒนาของเทคโนโลยี (เช่น สามารถทำงานหรือเรียนจากที่ไหนก็ได้ ขอเพียงมีอินเทอร์เน็ต ต่างจากยุคก่อนหน้าที่ต้องเข้าทำงานแบบตอกบัตรทุกวัน – ผู้เขียน) 

อย่างไรก็ตาม ความอิสระเหล่านั้นก็ตามมาด้วยความเสี่ยงที่ผู้คนจะต้องเผชิญมากขึ้น (เช่น ผู้ประกอบอาชีพอิสระ (freelance) หรือแรงงานรับเหมาช่วง ที่มีอิสระในการทำงาน แต่ไม่ได้รับการคุ้มครองด้านสวัสดิการจากรัฐ – ผู้เขียน) 

ดังนั้น ผู้คนในยุคสังคมเสี่ยงจึงต้องจัดการกับความเสี่ยงอยู่ตลอดเวลาด้วย 2 วิธีสำคัญคือ 1. การสร้างความมั่นคงปลอดภัย (safety) ให้กับชีวิต และ 2. การลดทอนความเสี่ยงในชีวิตให้ได้มากที่สุด (the removal of societal risks)

ความนิยมในการซื้อประกัน การวางแผนทางการเงินสำหรับคนวัยเกษียณ ไปจนถึงประกันความเสี่ยงจากการเดินทาง ล้วนสะท้อนให้เห็นถึงความคิดในการจัดการความเสี่ยงของผู้คนในยุคสังคมเสี่ยงได้เป็นอย่างดี 

    การพนันเป็นวิธีการที่ผู้คนหวังว่าจะได้รับรางวัลใหญ่สักครั้ง ที่จะทำให้ชีวิตของพวกเขามั่นคงปลอดภัยไปได้ทั้งชีวิต คลิปที่เผยแพร่การถูกสลากฯรางวัลที่หนึ่งที่พลิกชีวิตจากคนหาเช้ากินค่ำกลายเป็นเศรษฐีในชั่วข้ามคืนถูกผลิตออกฉายซ้ำแล้วซ้ำเล่าจนกลายเป็นภาพฝันของผู้คนตัวเล็กตัวน้อยในสังคมไทย 

การใช้เงิน 80 บาทซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลเพื่อหวังจะได้เงิน 6 ล้านบาท อาจดูไร้เหตุผลอย่างมากตามหลักความน่าจะเป็น แต่จะกลายเป็นเรื่องที่ดูสมเหตุสมผลขึ้นมาทันที เมื่อมองว่าเป็นช่องทางหลักในการของคนตัวเล็กตัวน้อยในสังคมไทย

ในงานศึกษาเรื่อง “พนันกีฬาออนไลน์และเกมกีฬาอีสปอร์ตในสังคมไทยยุคดิจิตอล” ของ วสันต์ ปัญญาแก้ว และคณะ (2562) พบว่า ในบริบทของสังคมทุนนิยมตอนปลาย (late capitalism) การพนันได้ถูกจัดระเบียบเชิงโครงสร้างด้วยความร่วมมือของรัฐและทุน โดยทำให้การพนันเป็นเรื่องของตรรกะเหตุผล ความน่าจะเป็น และที่สำคัญคือการทำให้การพนันกลายเป็นธุรกิจถูกกฏหมาย

 เมื่อการเล่นพนันกลายเป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อผู้คนในสังคมเสี่ยง กิจกรรมการพนันจึงไม่ได้มีฐานะเป็นเพียงแค่การละเล่น (play) เช่นในสังคมยุคก่อนหน้า แต่การพนันถูกทำให้กลายเป็น “อุตสาหกรรมการพนัน” ที่รัฐเข้ามารับรองให้เป็นเรื่องถูกกฏหมายและบริหารจัดการจนทำรายได้มหาศาลให้กับรัฐ 

ในเชิงโครงสร้าง การจัดระเบียบความสัมพันธ์ว่าด้วยเรื่องพนัน เช่น การที่รัฐเปิดสัมปทานให้มีการจัดตั้งบ่อนกาสิโน จึงสะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการทำให้การพนันกลายเป็นสินค้า ความบันเทิง และเป็นเรื่องที่ชอบธรรม 

อย่างไรก็ตาม บทบาทของรัฐในการเป็นเจ้าของกิจการการพนันก็ถูกตั้งคำถามจากนักวิชาการในโลกตะวันตกอย่างมากว่า แม้รัฐจะกล่าวอ้างอยู่เสมอว่านำผลประโยชน์ไปใช้ในกิจกรรมสาธารณประโยชน์จำนวนมาก แต่การที่รัฐรับรองให้การพนันถูกกฎหมายเพื่อผลประโยชน์ด้านรายได้ของรัฐนั้นเป็นสิ่งที่ถูกต้องแล้วหรือไม่ 

เพราะอาจยิ่งทำให้ประชาชนต้องเผชิญความเสี่ยงในชีวิตมากขึ้น ทั้งด้านเงินทองและคุณภาพชีวิต ดังปรากฏเป็นข้อมูลจำนวนมากว่า การพนันนำไปสู่ปัญหาหลายด้าน ทั้งอาชญากรรม การฆ่าตัวตาย

ดังนั้นรัฐจึงควรทบทวนใหม่ว่า รัฐน่าจะมีบทบาท หาวิธีการลดความเสี่ยงให้ประชาชนแทนที่จะส่งเสริมให้ประชาชนมีพฤติกรรมเสี่ยงมากขึ้น  

ความหละหลวมในการควบคุมการพนันออนไลน์ของรัฐ นอกจากจะทำให้ผู้คนของรัฐต้องเสี่ยงมากขึ้นแล้ว ยังเป็นสาเหตุสำคัญของอาชญากรรมในยุคออนไลน์ด้วย โดยอาชญากรรมบนโลกออนไลน์นั้นมีลักษณะเด่นคือ มีรูปแบบที่หลากหลาย รวดเร็ว และเป็นอาชญากรรมในระดับข้ามชาติ 

เช่น การโจมตีระบบเว็บไซต์พนันเพื่อเอาข้อมูลมาใช้ประโยชน์ในเชิงธุรกิจ การใช้เว็บพนันเป็นแหล่งฟอกเงิน การที่เว็บพนันเปิดให้เด็กและเยาวชนอายุต่ำกว่าเกณฑ์เข้าไปเล่นพนันได้ ไปจนถึงการล่อลวง การโกงเงิน และขโมยเงินจากผู้เล่นในระบบ เป็นต้น ปัญหาเหล่านี้เกิดจากการที่รัฐทั่วโลกรับมือไม่ทันกับเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและขยายตัวกว้างขวางอย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน 

ในปัจจุบัน รัฐในหลายประเทศเริ่มดำเนินนโยบายออกกฎหมายควบคุมการพนันออนไลน์ในรูปแบบที่แตกต่างกัน หนึ่งในข้อเสนอสำคัญ คือ การทำให้การพนันออนไลน์กลายเป็นสิ่งที่ถูกกฎหมาย เพื่อประโยชน์ของทั้งรัฐและผู้บริโภค เช่น ในสหรัฐอเมริกา 

ขณะที่รัฐบาลกลางมีนโยบายใช้กฎหมายต่อต้านการพนัน แต่ในระดับมลรัฐเริ่มมีการออกกฎหมายใหม่ที่จะจัดระเบียบให้การพนันออนไลน์อยู่ภายใต้การควบคุมตามกฎหมาย แต่ในประเทศออสเตรเลีย การพนันออนไลน์ยังเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมายอยู่ 

ประเด็นที่ทำให้การพนันออนไลน์ยังเป็นปัญหาก็คือ การที่เว็บไซต์พนันจำนวนมากอยู่นอกเขตแดนอธิปไตยของประเทศ ทำให้กฎหมายของประเทศนั้นๆ ไม่สามารถเอาผิดบริษัทที่ให้บริการการพนันออนไลน์จากนอกประเทศได้ กลายเป็นโจทย์สำคัญในการควบคุมการพนันออนไลน์ในปัจจุบัน 

ช่องว่างที่เกิดขึ้นนี้มีแนวโน้มที่จะนำไปสู่การเอารัดเอาเปรียบระหว่างองค์กรมิจฉาชีพหรือบริษัทพนันกับลูกค้าผู้ใช้บริการ ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาอาชญากรรมและความรุนแรงในสังคมได้.

คอลัมน์ อนาคตคนไทย 4.0
พงศกร สงวนศักดิ์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา