โคโรนาไวรัส: ปริศนาจากอู่ฮั่น

อัตราการเสียชีวิตอยู่ที่ระหว่าง 2-4% ที่เมืองอู่ฮั่น ซึ่งเป็นศูนย์กลางการระบาด ขณะที่พื้นที่อื่นนอกอู่ฮั่นอยู่ที่เพียง 0.7% เท่านั้น

คำถามที่น่าสนใจ พูดคุยกันมากในวงการแพทย์และวงนโยบายของจีนก็คือ เหตุใดอัตราการเสียชีวิตที่“อู่ฮั่น”จึงสูงกว่าพื้นที่อื่นค่อนข้างมาก และอัตราการเสียชีวิตที่แตกต่างนี้ให้ข้อคิดอะไรบ้าง?

เหตุผลแรกที่ทำให้อัตราการเสียชีวิตในเมืองอู่ฮั่นสูง เพราะน่าจะมีผู้ป่วยอีกจำนวนมากในอู่ฮั่นที่ติดเชื้อ Covid-19 แต่อาการไม่รุนแรง และไม่ได้รับการตรวจยืนยัน เพราะเมื่อเชื้อได้ระบาดอย่างกว้างขวางแล้ว โรงพยาบาลจำเป็นต้องทุ่มเททรัพยากรให้กับผู้ป่วยที่มีอาการค่อนข้างรุนแรง และดำเนินการตรวจยืนยันให้กับผู้ป่วยกลุ่มนี้เป็นลำดับแรก ทำให้ตัวเลขผู้ป่วยติดเชื้อที่เป็นฐานการคิดคำนวณย่อมจะต่ำกว่าความเป็นจริง ส่งผลให้ดูเหมือนอัตราการเสียชีวิตสูง

ต่างจากในพื้นที่อื่นๆ ซึ่งการระบาดยังอยู่ในช่วงเริ่มต้นหรือยังสามารถควบคุมได้ ทำให้มีความพยายามอย่างเต็มที่ที่จะตรวจค้นหาผู้ติดเชื้อ ไม่ว่าจะมีอาการเพียงเล็กน้อยก็ตาม เพื่อให้รีบเข้ารับการรักษา และกันตัวออกจากสังคม หลีกเลี่ยงการเป็นพาหะแพร่เชื้อต่อไป ส่งผลให้ฐานตัวเลขของผู้ติดเชื้อในพื้นที่อื่นมีฐานที่กว้างกว่าในอู่ฮั่น ตัวเลขอัตราการตายในพื้นที่อื่นจึงต่ำกว่าด้วย

คำอธิบายนี้ ชวนให้คิดถึง “ปัญหาภูเขาน้ำแข็ง” สิ่งที่เราเห็นอาจเป็นเพียงยอดของภูเขาน้ำแข็งเท่านั้น ผู้ป่วยอาการค่อนข้างรุนแรงซึ่งต้องเข้ารักษาหรือตรวจในโรงพยาบาล แต่เราไม่มีทางทราบแน่นอนว่าฐานผู้ติดเชื้อจริงๆ มีจำนวนเท่าไรกันแน่ เพราะมีความเป็นไปได้ที่ฐานผู้ติดเชื้อ Covid-19 จะใหญ่มาก เพราะค่อนข้างแน่นอนแล้วว่า มีผู้ติดเชื้อจำนวนมากที่ไม่มีอาการหรือมีอาการเพียงเล็กน้อย

ปัจจุบัน อัตราการเสียชีวิตนั้นคิดจากการเอาจำนวนผู้ป่วยที่ตรวจยืนยันพบเชื้อหารด้วยจำนวนผู้เสียชีวิต แต่ในความเป็นจริงแล้ว มีความเป็นไปได้ที่จะมีผู้ป่วยอีกจำนวนมากที่ไม่ได้ผ่านกระบวนการตรวจยืนยันว่าเป็นผู้ติดเชื้อ แต่เป็นผู้มีเชื้อ ทำให้อัตราการเสียชีวิตที่พูดกันอาจสูงกว่าความเป็นจริงก็เป็นได้

นั่นก็ไม่ได้แปลว่า โรคนี้ไม่รุนแรงนะครับ ปัจจุบัน จำนวนผู้เสียชีวิตได้พุ่งสูงกว่า 2,700 คนแล้ว ชัดเจนว่า เชื้อนี้มีโอกาสที่ผู้ติดเชื้อจะเกิดอาการรุนแรง เพียงแต่ควรเข้าใจว่า อัตราการตายที่พูดกันเป็นจำนวนกี่เปอร์เซ็นต์นั้น อาจไม่ได้สะท้อนภาพความเป็นจริง

เหตุผลอีกข้อและเป็นเหตุผลสำคัญที่พูดกันมาก ซึ่งทำให้อัตราการเสียชีวิตภายในอู่ฮั่นสูง ก็คือ เมื่อมีการระบาดในวงกว้าง จะทำให้ทรัพยากรทางการแพทย์ไม่เพียงพอ ซึ่งยิ่งทำให้ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงมีโอกาสเสียชีวิตได้สูงขึ้น

ปัญหาแรกเมื่อมีการระบาดอย่างรุนแรง ก็คือ จำนวนเตียงในโรงพยาบาลไม่เพียงพอ ดังรายงานข่าวที่ระบุ โรงพยาบาลภายในอู่ฮั่นหลายแห่งจำเป็นต้องปฏิเสธคนไข้ที่มีอาการป่วย โดยขอให้รักษาตัวที่บ้านแทน ทำให้ผู้ป่วยที่สุดท้ายมีอาการเข้าขั้นรุนแรงหลายรายไม่ได้เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล เนื่องจากโรงพยาบาลรับจำนวนผู้ป่วยที่เพิ่มขึ้นอย่างทวีคูณไม่ไหว

นอกจากนั้น เมื่อมีผู้ป่วยที่ติดเชื้อมากระจุกตัวอยู่ในโรงพยาบาล ยิ่งทำให้โรงพยาบาลกลายเป็นแหล่งแพร่เชื้อ ลุกลามจนเกิดการแพร่เชื้อในหมู่ผู้ป่วยอื่น รวมทั้งบุคลากรทางการแพทย์ มีนักนโยบายด้านสาธารณสุขของจีนชี้ว่า ระบบสาธารณสุขของจีนยังพึ่งโรงพยาบาลขนาดใหญ่เป็นหลัก ขาดการกระจายทรัพยากรด้านสาธารณสุขสู่ชุมชน เช่น คลินิกขนาดเล็ก หรือโรงพยาบาลขนาดเล็กซึ่งกระจายตัวตามพื้นที่ เมื่อเกิดการระบาด จึงทำให้ผู้ติดเชื้อมากระจุกตัวอยู่ในโรงพยาบาลขนาดใหญ่ไม่กี่แห่ง และโรงพยาบาลเหล่านั้นเองก็ไม่มีศักยภาพเพียงพอที่จะรองรับผู้ป่วยทั้งหมดได้

นี่จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้รัฐบาลจีนเดินหน้าสร้างโรงพยาบาลใหม่ในอู่ฮั่นภายในเวลาไม่กี่วัน เพื่อให้มีเตียงเพียงพอสำหรับผู้ป่วย รวมทั้งเพื่อแยกผู้ป่วยที่ติดเชื้อออกจากสังคม หลีกเลี่ยงการแพร่เชื้อและการระบาดต่อแต่จนปัจจุบันก็ยังมีรายงานว่า โรงพยาบาลที่สร้างเสร็จแล้วอย่างรวดเร็วนั้น ก็ยังไม่สามารถรองรับผู้ป่วยในอู่ฮั่นได้อย่างเพียงพอ ทำให้ต้องมีการเร่งก่อสร้างโรงพยาบาลใหม่เพิ่มเติมอีก

แพทย์จีนหลายคนเปรียบเทียบว่า โรคนี้ถ้ามีเครื่องช่วยหายใจ หรือถ้ารุนแรงหนัก ก็ใช้ปอดเทียม ก็จะพอช่วยยื้อชีวิตต่อได้ และถ้าภูมิต้านทานของผู้ป่วยเริ่มปรับตัวสู้กับไวรัสได้ ก็มีโอกาสที่ร่างกายจะกลับมาฟื้นตัวจนหายจากโรคได้ เพียงแต่ปัญหาคือ เครื่องช่วยหายใจและปอดเทียมในแต่ละโรงพยาบาลมีอยู่จำกัด เมื่อเกิดการระบาดหนัก ย่อมไม่เพียงพอที่จะใช้ดูแลผู้ป่วยหนักทุกรายได้

ด้วยเหตุนี้ ในพื้นที่ที่สามารถควบคุมการระบาดได้ อัตราการเสียชีวิตจึงต่ำ เพราะสามารถดูแลผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงได้อย่างเต็มที่ และนี่จึงเป็นเหตุผลสำคัญครับที่รัฐบาลจีนตัดสินใจจำกัดการเข้าออกพื้นที่เมืองอู่ฮั่น รวมทั้งใช้ยาแรงเต็มที่เพื่อจะควบคุมการแพร่เชื้อในพื้นที่อื่นไม่ให้ซ้ำรอยอู่ฮั่น เพราะความเสี่ยงสำคัญที่สุดคือ ปัญหาทรัพยาทางการแพทย์และสาธารณสุขไม่เพียงพอ หากเกิดการระบาดหนัก และนั่นย่อมจะมีผลโดยตรงให้จำนวนผู้เสียชีวิตเพิ่มสูงขึ้นครับ

หัวใจสำคัญของการต่อสู้กับ Covid-19 ในครั้งนี้ จึงเป็นความร่วมมือจากทุกคนและทุกภาคส่วน ที่ต้องร่วมกันควบคุมการระบาดให้ได้ครับ