วิกฤตภัยแล้ง น้ำประปาเค็ม กินเค็มแล้วจะตายหรือไม่

ในช่วงเดือนมกราคม และตอนต้นของเดือนกุมภาพันธ์ ชาวกรุงเทพมหานครโดยเฉพาะในฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา (ฝั่งพระนคร) จะรู้สึกว่าน้ำประปามีรสเค็มหรือกร่อย ดิฉันได้เข้าร่วมเสวนากับ ผู้อำนวยการฝ่ายทรัพยากรน้ำและสิ่งแวดล้อม การประปานครหลวง คุณสมศักดิ์ ปัสนานนท์ และ อาจารย์อ๊อด รศ. ดร. วีรชัย พุทธวงศ์ เมื่อสรุปเป็นประเด็นคำถามแล้วเห็นว่ามีประโยชน์จึงขอเผยแพร่ผ่านคอลัมน์ทัศนะจากผู้อ่านค่ะ

? ทำไมน้ำประปาช่วงที่ผ่านมาถึงกร่อย
ตอบ เพราะน้ำด้านบนของแม่น้ำเจ้าพระยาลงมาน้อย (ส่วนนี้มีคณะกรรมการลุ่มน้ำคอยดูแลอยู่ซึ่งต้องแบ่งน้ำกันหลายฝ่าย ทั้งเกษตรกร อุตสาหกรรม ฯลฯ มีเท่าไร การประปานครหลวง ก็ใช้ได้แค่นั้น) เมื่อน้ำลงมาน้อยน้ำทะเลก็จะหนุนขึ้นมาถึงจุดที่สูบมาทำประปา (สำแล) ด้วยระบบการผลิตประปาปัจจุบันไม่สามารถเอาเกลือ Na+ Cl- และอื่นๆ ออกได้ (การบำบัดน้ำในปัจจุบันใช้วิธีตกตะกอนเคมี กรองแบบปกติ และเติมคลอรีนเกินเอาไว้เพื่อฆ่าเชื้อโรคก่อนอุปโภคบริโภค)
         ปล: กปน ผลิตประปาวันละประมาณมากกว่า 6 ล้าน ลูกบาศก์เมตร/วัน โดยผลิตจากน้ำในแม่น้ำเจ้าพระยา 4.7 ล้าน ลบ.ม และน้ำฝั่งตะวันตก ปล่อยจากเขื่อนแม่กลอง 1.4 ล้าน ลบ.ม น้ำฝั่งตะวันตกไม่มีปัญหาน้ำกร่อย

? น้ำกร่อยกินแล้วอันตรายหรือไม่
ตอบ สำหรับคนปกติ WHO ไม่มีมาตรฐานความเป็นอันตรายในน้ำดื่ม คนทั่วไปเริ่มรับรสความเค็มเมื่อค่าความเค็ม (salinity) มากกว่า 250 มิลลิกรัม/ลิตร แต่มีข้อแนะนำว่าแต่ละวันคนที่ต้องระวังเรื่องเกลือไม่ควรกินเกลือมากกว่าวันละ 2000 มิลลิกรัม/วัน
         ช่วงเดือนที่ผ่านมา เมื่อน้ำประปาเค็มค่าสูงๆมีค่าประมาณ 500 มิลลิกรัม/วัน แปลว่าหากกินน้ำวันละ 2 ลิตร จะได้เกลือ 1000 มิลลิกรัม ก็ยังไม่อันตราย ถ้าเปรียบเทียบกับการกินขนมกรุบกรอบเพียง 1 ถุง รับเกลือไป 2000 มิลลิกรัม รัฐบาลจึงมีแนวคิดการเก็บภาษีความเค็มกับขนมถุงนั่นเอง
         สำหรับคนที่ไม่ควรได้รับเกลือ เช่นความดันสูง เป็นโรคไต ควรเว้นการกินน้ำกร่อย

? น้ำกร่อยกินไม่ได้ (เช่นไม่ชอบรสชาติหรือเป็นผู้มีความเสี่ยงเรื่องสุขภาพเมื่อรับเกลือสูง) ไม่อยากเพิ่มต้นทุนให้ชีวิตต้องไปซื้อน้ำกิน จะทำอย่างไร
ตอบ สามารถทำได้หลายอย่าง เช่น
1 ติดตามข่าวของการประปานครหลวง ที่ประกาศในข่าวทั้งวิทยุ โทรทัศน์และ social media ข่าวประกาศล่วงหน้า เราจะได้สำรองน้ำ ก่อนน้ำจะกร่อย
2 กปน มีระบบ reverse osmosis ที่สามารถเอาเกลือออกได้ และติดตั้งที่สำนักงานการประปาเขต เปิดบริการให้ประชาชนไปกรอกน้ำได้ฟรี ใช้บริการได้
3 สนับสนุนให้กปนมี CSR บริการน้ำที่มีเกลือต่ำให้กับผู้ป่วยความเสี่ยงสูง

? ทำไมต้องทนกับน้ำกร่อยทุกปี ไม่แก้ไข
ตอบ กปน. รับรู้ปัญหาและมีโครงการที่กำลังอยู่ระหว่างดำเนินการ เช่นการนำน้ำจากฝั่งตะวันตกมาใช้มากขึ้น หรือการขยับแหล่งน้ำดิบบริเวณแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่างขึ้นเหนือไปมากกว่าสำแล เพื่อแก้ปัญหาน้ำทะเลรุก หรือการย้ายการผลิตน้ำประปาไปยังแหล่งที่เหมาะสมแล้วต่อท่อลงมาให้บริการยังกรุงเทพฯและปริมณฑล เหล่านี้ล้วนแต่เป็นโครงการขนาดใหญ่ยักษ์ ตามมาด้วยคำถามว่าใครจะรับผิดชอบค่าใช้จ่าย ผู้ใช้น้ำหรือไม่

? ค่าใช้จ่ายมหาศาลหากมีการปรับปรุงการผลิตประปา จะส่งผลให้น้ำประปาแพงขึ้นหรือไม่ (ปัจจุบันเริ่มต้น 10 บาทต่อลบ.ม เมื่อเทียบกับเพื่อนบ้านสิงคโปร์เริ่มต้นที่ 60 บาท/ลบ.ม)
ตอบ กปน ยืนยัน ยังไม่ขึ้นค่าน้ำประปา

*บทความโดย รศ.จีมา ศรลัมพ์ ผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายพัฒนาอย่างยั่งยืนและสื่อสารองค์กร, อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์