ยามฉุกเฉินเป็นปัจจัยให้ฉกฉวย

ในช่วงปีครึ่งที่ผ่านมา โลกตกอยู่ในภาวะวิกฤติทุกด้านจากการระบาดของไวรัสโควิด-19 ซึ่งทำให้ชาวโลกเจ็บป่วยแล้วไม่ต่ำกว่า 185 ล้านคนและตายไม่ต่ำกว่า 4 ล้านคน 

มาตรการกักตัวอยู่กับบ้านทำให้กิจการบริการได้รับผลกระทบถึงกับจำนวนมากต้องปิดตัวแบบถาวร  แต่พร้อมกันนั้นก็มีกิจการเข้ามาให้บริการแทน  ตัวอย่างที่โดดเด่นที่สุดได้แก่การค้าขายผ่านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลแทนร้านค้าซึ่งทำกันมานับพันปี  ด้วยเหตุนี้ ท่ามกลางการล้มละลายของกิจการร้านค้าปลีกเล็กใหญ่ในสหรัฐ บริษัทแอมะซอนซึ่งมีประสบการณ์ด้านการค้าขายผ่านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมานานเข้ามาให้บริการแทนส่งผลให้ผู้ก่อตั้งบริษัทนี้กลายเป็นมหาเศรษฐีลำดับต้นของโลก 

การขยายกิจการอย่างรวดเร็วของแอมะซอนทำให้เกิดคำถามว่า บริษัทนี้จะสามารถผูกขาดการค้าปลีกในสหรัฐได้หรือไม่หลังวิกฤติจากโควิด-19 ยุติ  คำตอบคือ เป็นไปได้ยากมากเนื่องจากปัจจัย 2 อย่างขวางหน้าอยู่  ปัจจัยแรก บริษัทขนาดใหญ่ที่มีทุนและฐานมั่นคงต่างพยายามขยายกิจการด้านเดียวกันอย่างรีบเร่ง  ปัจจัยที่สอง ในกรณีที่ไม่มีบริษัทใดสามารถขัดขวางการผูกขาดของแอมะซอนได้ รัฐบาลอาจใช้กฎหมายป้องกันการผูกขาด  การใช้กฎหมายนี้มีประวัติอันยาวนานในการบังคับใช้อย่างเข้มข้น เช่น ย้อนไป 110 ปี มันถูกใช้ยังผลให้กิจการผูกขาดน้ำมันปิโตรเลียมของมหาเศรษฐีลำดับต้นของโลก จอห์น ดี. ร็อกกี้เฟลเลอร์แตกตัวเป็นหลายบริษัทและขายให้แก่ผู้อื่น 

ปรากฏการณ์ด้านการค้าปลีกที่บ่งชี้ว่า มีแนวโน้มไปในทางเอื้อให้เกิดการผูกขาดนี้กำลังเกิดขึ้นในหลายประเทศ  สหรัฐอาจมีตัวอย่างที่ไม่น่าเลียนแบบหลายอย่าง  แต่ในกรณีการต่อต้านการผูกขาด ประเทศอื่นอาจพิจารณานำมาเป็นต้นแบบได้ ทั้งด้านตัวบทกฎหมายและด้านการบังคับใช้แบบเข้มข้นอย่างต่อเนื่อง

ปรากฏการณ์ด้านการค้าปลีกดังกล่าวมักปรากฏแก่สายตาโดยตรงจากรถส่งสินค้าที่วิ่งกันขวักไขว่และเข้าไปในหมู่บ้าน  พร้อมกันนั้น มีปรากฏการณ์สำคัญที่ไม่ปรากฏแก่สายตา แต่จะมีผลอย่างมีนัยสำคัญในด้านการเสริมความเหลื่อมล้ำให้เลวร้ายต่อไปในแนวที่แอมะซอนทำให้ผู้ก่อตั้งกลายเป็นมหาเศรษฐีลำดับต้นของโลก นั่นคือ กิจการต่าง ๆ ที่อ่อนแอลง หรือปิดตัวไปเปิดโอกาสให้ผู้มีทุนช้อนซื้อได้ในราคาถูกมากส่งผลให้สินทรัพย์ไปกระจุกอยู่ในครอบครองของชนชั้นนายทุนมากขึ้นอีก  แนวโน้มนี้มีเกิดขึ้นทั่วโลกและเป็นประเด็นใหญ่ที่จะทำให้หลากหลายประเทศขาดความมั่นคงในอนาคต

วิกฤติครั้งนี้จะยุติเมื่อไรคาดเดาได้ยากเนื่องจากมีมากตัวแปร  แนวโน้มในสหรัฐบ่งว่าไม่น่าจะหลายเดือนนักเนื่องจากประชาชนส่วนใหญ่ได้รับวัคซีนแล้ว  อย่างไรก็ดี ในบางพื้นที่ยังมีประชาชนจำนวนมากไม่ยอมรับวัคซีน  วงการแพทย์มองว่าพื้นที่เหล่านั้นอาจเป็นแหล่งที่ทำให้ไวรัสกลายพันธุ์จนวัคซีนที่ฉีดไปแล้วนั้นป้องกันการติดเชื้อร้ายได้น้อยลง 

นอกจากนั้น โควิด-19 ติดต่อได้ง่ายและแพร่กระจายไปทั่วโลกแล้ว  การกลายพันธุ์จะเกิดขึ้นที่ไหนก็ได้แล้วแพร่ต่อไปยังท้องที่อื่นโดยเฉพาะในประเทศที่ไม่มีความสามารถผลิตวัคซีนของตัวเองได้อย่างเพียงพอจำเป็นต้องขอซื้อจากต่างประเทศ  ในกระบวนการซื้อนี้อาจมีผู้กุมอำนาจฉวยโอกาสโกงกินทำให้ได้รับวัคซีนล่าช้า หรือได้ชนิดที่คุณภาพต่ำกว่ามาให้ประชาชน 

เรื่องนี้กำลังมีตัวอย่างสด ๆ เกิดขึ้นที่บราซิลซึ่งประชาชนตายด้วยโควิด-19ในอัตราสูงสุดในบรรดาประเทศขนาดใหญ่ด้วยกัน  เมื่อไม่กี่วันมานี้ ศาลฎีกาได้สั่งให้อัยการสูงสุดซึ่งแต่งตั้งโดยประธานาธิบดีเองเริ่มตรวจสอบประธานาธิบดีและเครือข่ายทันทีเพราะมีข้อมูลที่บ่งชี้ว่าน่าจะมีความฉ้อฉลเกิดขึ้นในกระบวนการสรรหาวัคซีน

วิกฤติจะสร้างความเสียหายร้ายแรงต่อไปอีกระยะหนึ่ง  หลังมันยุติ ความเสียหายในอัตราสูงสุดน่าจะเกิดกับประเทศที่ไม่มีความสามารถผลิตวัคซีนเองได้อย่างเพียงพอ แต่มีชนชั้นผู้นำฉ้อฉลซึ่งใช้โอกาสสร้างความร่ำรวยให้พวกตนด้วยการฉกฉวยต่าง ๆ ท่ามกลางภาวะฉุกเฉิน.