แม้อาจไม่จำเป็นต้องไปธนาคาร สุดท้ายเรายังต้องฝากเงินกับธนาคาร

สัปดาห์ที่ผ่านมาผมมีความจำเป็นต้องไปทำธุรกรรมเพื่อยืนยันตัวตนที่ธนาคาร จากที่ไม่ได้ไปมานานมากแม้แต่ช่วงก่อนเกิดวิกฤติโควิด-19 ก็ตาม โดยส่วนใหญ่จะทำธุรกรรมทางออนไลน์ ทั้งการโอนเงิน การชำระเงินและแม้แต่การลงทุนซื้อขายกองทุนต่างๆ

สิ่งที่น่าแปลกใจพบว่า มีผู้คนยืนเพื่อทำธุรกรรมกันหนาแน่น ส่วนใหญ่เป็นคนวัยกลางคนหรือผู้สูงอายุ แทบจะจะไม่เห็นคนรุ่นใหม่ ผมเดาว่าคนส่วนใหญ่ที่มาทำธุรกรรมก็คงจะเป็นธุรกรรมปกติ เช่น การถอนเงิน การโอนเงิน การชำระค่าบริการต่างๆ

ผมใช้เวลาในการทำธุรกรรมราวชั่วโมงเศษๆ ซึ่งก็เป็นเรื่องปกติจนทำให้หลายปีที่ผ่านมาผมไปทำธุรกรรมที่สาขาของธนาคารเฉพาะที่เป็นเหตุสุดวิสัยเท่านั้น และมีความมั่นใจในระบบออนไลน์ของธนาคาร โดยคิดว่าระบบมีความปลอดภัย ซึ่งการทำธุรกรรมการเงินด้วยตัวเองมีข้อดีที่เราป้อนข้อมูลเข้าระบบเอง จึงเชื่อมั่นได้ว่าข้อมูลถูกต้อง

แต่ผมคิดว่าคนส่วนหนึ่งอาจยังไม่มั่นใจกับการทำธุรกรรมออนไลน์ ยังเชื่อมั่นว่าการไปที่สาขามีความปลอดภัยกว่าแม้จะต้องเสียเวลาในการรอคอย แต่ก็สร้างความสบายใจให้กับเขา และบางกลุ่มเองก็อาจมีปัญหาเรื่องของการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล การใช้อินเทอร์เน็ตหรือโมบายแบงกิ้งก็อาจยังเป็นเรื่องที่ใหม่สำหรับพวกเขา และอาจยังไม่คุ้นเคยมากนัก
 

ผู้คนในหลายประเทศโดยเฉพาะในแถบสแกนดิเนเวียนแทบจะไม่ได้ไปทำธุรกรรมที่สาขาธนาคาร ด้วยเหตุผลที่ว่าทุกอย่างสามารถทำออนไลน์ได้ เงินสดก็แทบจะไม่ต้องใช้ หรืออาจถอนมาจากตู้เอทีเอ็มแทนที่จะไปสาขาก็ได้ จึงเริ่มมีคำถามว่าธนาคารยังมีความจำเป็นอยู่หรือไม่ จะต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบไปอย่างสิ้นเชิงใช่หรือไม่

จีนเป็นหนึ่งในประเทศที่ก้าวสู่สังคมไร้เงินสดอย่างเต็มตัว คนส่วนใหญ่ใช้เงินสดน้อยมาก แต่จะเน้นใช้มือถือในการชำระเงิน ซึ่งส่วนใหญ่ใช้แอพ Alipay หรือ Wechat ที่เป็น Super App ที่ทำธุรกรรมได้หลายอย่างตั้งแต่จ่ายเงินออนไลน์ จ่ายเงินให้ตามร้านค้า โอนเงินจากธนาคารเข้าแอพ หรือแม้แต่โอนเงินให้ระหว่างกัน เมื่อโมบายแอพทำธุรกรรมได้แทบทุกอย่าง คนจีนจึงไม่จำเป็นต้องไปทำธุรกรรมการเงินที่ธนาคาร หรืออาจไม่ต้องไปถอนเงินสดออกจากตู้เอทีเอ็มด้วยกรณีของประเทศจีนเป็นตัวอย่าง TechFin ที่บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่อย่าง Alibaba และ WeChat ก้าวเข้าสู่อุตสาหกรรมการเงิน ด้วยการที่บริษัทมีแพลตฟอร์มและระบบนิเวศที่สามารถให้บริการได้แทบทุกอย่าง จึงทำให้มีจำนวนผู้ใช้มหาศาลและผู้คนก็หันมาใช้บริการการเงินผ่านแพลตฟอร์มเหล่านี้เป็นหลักแทนที่จะทำธุรกรรมผ่านแอพของธนาคาร

โดยที่บริษัทเทคโนโลยีของประเทศตะวันตกส่วนใหญ่ยังไม่สามารถทำได้ประสบความสำเร็จเทียบเท่าในประเทศจีน เพราะบริการของบริษัทประเทศตะวันตกยังไม่ครอบคลุมบริการที่หลากหลาย อาจสามารถใช้ซื้อของออนไลน์ได้แต่ไม่สามารถครอบคลุมร้านค้าทั่วไปได้มากเท่ากับแพลตฟอร์มของจีน ผู้คนจึงจำเป็นที่จะต้องใช้บริการชำระเงินต่างๆ ของธนาคารอยู่โดยเฉพาะการใช้บัตรเครดิต
 

ในเมื่อความจำเป็นของการทำธุรกรรมการเงินที่สาขามีน้อยลง ในหลายประเทศจึงเริ่มมีการให้ใบอนุญาตธนาคารแบบใหม่ที่เป็นธนาคารดิจิทัลที่ไม่มีสาขา และให้บริการทุกอย่างเป็นระบบออนไลน์เพียงอย่างเดียว ซึ่งเรียกธนาคารแบบนี้ว่า NeoBank ในจีนก็มีธนาคารดิจิทัลที่ใหญ่สุดสองรายคือ MyBank และ WeBank ที่มาจากแพลตฟอร์มของ Alipay และ Wechat

แม้ธนาคารจะมีผลกระทบจากการมาของเทคโนโลยีดิจิทัลโดยเฉพาะทางด้านระบบการชำระเงิน ทำให้ความจำเป็นของการไปทำธุรกรรมที่สาขาธนาคารน้อยลง แต่เมื่อคำนึงถึงการฝากเงินและสินทรัพย์แล้วธนาคารในปัจจุบันก็ยังมีความสำคัญอยู่ คนยังมีความเชื่อมั่นที่จะฝากเงินจำนวนมากไว้กับธนาคาร ดังจะเห็นได้จากกรณีของประเทศจีนที่มีการใช้แพลตฟอร์มอย่างมากมาย แต่สินทรัพย์ของธนาคารดิจิทัลอย่าง WeBank และ MyBank ในปี 2018 มีอยู่ที่ 82 และ 78 พันล้านหยวน ซึ่งจะแตกต่างกับธนาคารที่ใหญ่ที่สุดของจีนคือ ICBC ที่มีสินทรัพย์ถึง 27 ล้านล้านหยวน และมีเงินฝากส่วนบุคคลถึง 8.2 ล้านล้านหยวน ทำนองเดียวกัน NeoBank ในหลายประเทศก็ยังมีขนาดที่เล็กมากเมื่อเทียบกับธนาคารในรูปแบบเดิม

สำหรับประเทศไทยการเข้ามาของพร้อมเพย์ การยกเลิกค่าธรรมเนียมการโอนเงิน การชำระเงินผ่านมือถือ ทำให้คนลดการใช้เงินสดไปอย่างมาก แม้เราจะไม่มีแพลตฟอร์มที่มีบริการมากมายเป็น Super App แบบประเทศจีน แต่พฤติกรรมของผู้คนก็เริ่มเปลี่ยนไปแล้ว โดยเฉพาะในยุคโควิดที่มาเร่งให้เกิดการเปลี่ยนเร็วยิ่งขึ้น ผมเชื่อว่าความจำเป็นในการไปทำธุรกรรมที่สาขาธนาคารจะน้อยลงไปเรื่อยๆ

ยิ่งในอนาคตหากเรามีระบบการยืนยันตัวตนแบบดิจิทัลที่ดี ทำเอกสารทุกอย่างให้อยู่รูปดิจิทัล ก็อาจทำให้ประเทศไทยเป็นเหมือนหลายๆ ประเทศที่ผู้คนไม่มีความจำเป็นต้องไปธนาคารอีกต่อไป ยกเว้นไปทำธุรกรรมบางประเภทที่จำเป็นเท่านั้น สาขาธนาคารก็คงน้อยลงไป แต่เชื่อว่าธนาคารยังไม่หายไปไหนในช่วงนี้ ถึงแม้ว่าจะทำการจ่ายเงิน ชำระเงิน ออนไลน์มากแค่ไหน แต่สุดท้ายคนก็ยังเชื่อมั่นในธนาคารและต้องนำเงินส่วนใหญ่ไปฝากที่สถาบันการเงิน ยิ่งธนาคารเข้ามาคุมการชำระเงินออนไลน์แทนแพลตฟอร์มก็จะยิ่งยากที่แพลตฟอร์มอื่นๆ จะมาทำธุรกรรมด้านนี้แทนได้ง่าย เว้นเสียแต่ว่าธนาคารจะกลายเป็นแพลตฟอร์มที่เป็น Super App เสียเอง