ไขข้อสงสัย 'แมลงสาบ' เกิดมาทำไม ? มีประโยชน์อย่างไร ?

แมลงสาบ สัตว์ยุคดึกดำบรรพ์ ที่มีอายุยืนผ่านยุคไดโนเสาร์ วิวัฒนาการจนถึงปัจจุบัน แมลงสาบ ดูจะเป็นสัตว์ที่ไม่มีประโยชน์ สร้างความรำคาญ แต่ความจริงแล้ว ในมุมหนึ่ง แมลงสาบก็เป็นนักเก็บกวาดซาก ที่ถูกมองข้าม

KEY

POINTS

“แมลงสาบ” แมลงสีเข้มที่ก่อกวนชีวิตภายในบ้าน การศึกษาซากในอดีต พบว่า แมลงสาบเป็นแมลงดึกดำบรรพ์ที่อาศัยอยู่บนโลกนี้มานานถึง 250 ล้านปี และทั่วโลกมีมากกว่า 30 สกุล 4,500 ชนิด
แมลงสาบ มีแหล่งกำเนิดอยู่ในเขตอบอุ่น แต่ปัจจุบันมีการแพร่กระจายไปทั่วโลกซึ่งอาจจะติดไปกับสินค้าจำพวกหีบห่อหรือลังไม้ที่ขนส่งไปทางเรือหรือรถบรรทุก
ดูเหมือนว่า แมลงสาบจะเป็นสัตว์ที่ไม่มีประโยชน์ แต่ความจริงแล้ว ในมุมหนึ่ง แมลงสาบก็เป็นนักเก็บกวาดซาก ที่ถูกมองข้าม

“แมลงสาบ” แมลงสีเข้มที่ก่อกวนชีวิตภายในบ้าน ข้อมูลจาก กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ อธิบายว่า การศึกษาซากหรือร่องรอยของแมลงสาบในอดีตที่ถูกทับถมไว้ในชั้นหิน ทำให้ทราบว่าแมลงสาบเป็นแมลงดึกดำบรรพ์ที่อาศัยอยู่บนโลกนี้มานานถึง 250 ล้านปี ซึ่งยาวนานกว่ามนุษย์หลายเท่าทีเดียว

จากหลักฐาน พบว่า แมลงสาบโบราณในยุคที่ไดโนเสาร์สูญพันธุ์จากโลกไปแล้ว คือ มหายุคมีโซโซอิก(Mesozoic) มีรังไข่เหมือนกับแมลงสาบในปัจจุบัน แต่ก็มีความแตกตางกันที่ช่องออกไข่ที่ปลายช่องท้อง ปัจจุบันนี้พบแมลงสาบทั่วโลกมากกว่า 30 สกุล 4,500 ชนิด

แมลงสาบ มีแหล่งกำเนิดอยู่ในเขตอบอุ่น แต่ปัจจุบันมีการแพร่กระจายไปทั่วโลกซึ่งอาจจะติดไปกับสินค้าจำพวกหีบห่อหรือลังไม้ที่ขนส่งไปทางเรือหรือรถบรรทุก อย่างไรก็ตาม ยังคงพบแมลงสาบในภูมิภาคที่มีอากาศร้อนมากกว่าพื้นที่ที่มีอากาศหนาวเย็น

โดยทั่วไปแมลงสาบชอบอาศัยอยู่ตามบ้านเรือน ท่อระบายน้ำร้านขายของชำ ร้านอาหาร ห้องครัวในโรงพยาบาลหรือโรงแรม โกดังเก็บสินค้าทางการเกษตรหรือกระดาษ แมลงสาบชอบอาศัยอยู่ในบริเวณที่มืด อบอุ่นและมีความชื้นสูง

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

“แมลงสาบ” กินอะไร

แมลงสาบสามารถกินอาหารได้ทุกชนิดไม่ว่าจะเป็นพืชหรือสัตว์ แต่ส่วนมากชอบกินเศษอาหารประเภทแป้งหรือน้ำตาล ซากสัตว์หรือแมลงที่ตายแล้ว น้ำลายเสมหะ อุจจาระ กระดาษ หรือแม้แต่ผ้า แมลงสาบ มีนิสัยชอบกินอาหารและถ่ายอุจจาระออกมาตลอดทางที่เดินผ่าน ชอบออกหากินในเวลากลางคืนและมักอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม แต่ก็มีแมลงสาบบางชนิดที่ออกหากินในเวลากลางวัน

แมลงสาบ มีวงจรชีวิตที่ไม่สมบูรณ์ (Incomplete Metamorphosis) ซึ่งเป็นการเจริญเติบโตที่มีการเปลี่ยนแปลงทั้งรูปร่างและขนาด โดยมีทั้งหมด 3 ระยะ

1. ไข่

2. ตัวอ่อน

3. ตัวเต็มวัย

ประเทศไทย มี “แมลงสาบ” อะไรบ้าง

แมลงสาบอเมริกัน (Periplaneta americana)
แมลงสาบบรุนเนีย (Periplaneta brunnea)
แมลงสาบออสเตรเลีย (Periplaneta australasiae)
แมลงสาบฟูลิจิโนซ่า (Periplaneta fuliginosa)
แมลงสาบเยอรมัน (Blattella germanica)
แมลงสาบลิทูริคอลิส (Blattella lituricollis)
แมลงสาบผี (Neostylopyga rhombifolia)
แมลงสาบซินเนเรีย (Nauphoeta cinerea)
แมลงสาบเฟอร์นิเจอร์ (Supella longipalpa)
แมลงสาบคอนซินนา (Hebardina concinna)
แมลงสาบสุรินัมหรือแมลงแกลบ (Pycnoscelus surinamensis)
แมลงสาบอินดิคัส (Pycnoscelus indicus)

นอกจากนี้ ในทะเลอันกว้างใหญ่ ยังมี “แมลงสาบยักษ์ใต้ทะเล” แต่ไม่ใช่แมลง และ ไม่มี 6 ขา เพราะอยู่ในตระกูลเดียวกับปู กุ้ง กั้ง ที่เราคุ้น ๆ หน้ากัน จัดเป็นสัตว์เปลือกแข็ง ที่เรียกว่า “Isopod” โดยมีขา 7 คู่ หรือ 14 ข้าง นั่นเอง

แมลงสาบเกิดมาทำไม มีประโยชน์อะไร

ดูเหมือนว่า แมลงสาบจะเป็นสัตว์ที่ไม่มีประโยชน์ แต่ความจริงแล้ว ในมุมหนึ่ง แมลงสาบก็เป็นนักเก็บกวาดซาก ที่ถูกมองข้าม โดย สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน) อธิบายประโยชน์ของเจ้าแมลงสาบ ว่า

1. แมลงสาบจัดเป็นแมลงตัวเล็ก ซึ่งเป็นห่วงโซ่อาหารที่สำคัญของพวกนกกินที่กินแมลงหรือสัตว์บางชนิดที่กินแมลงเป็นอาหาร

2. แมลงสาบสามารถอาศัยอยู่ในที่ที่สกปรกมากได้มากกว่าสัตว์ชนิดอื่น เพราะน่าจะมีภูมิคุ้มกันในตัวเอง นักวิทยาศาสตร์จึงสนใจที่จะศึกษาและสร้างภูมิคุ้มกันนี้ เพื่อนำไปพัฒนาเป็นภูมิคุ้มกันให้มนุษย์ ในการต่อต้านเชื้อแบคทีเรีย MRSA (methicillin-resistant Staphylococcus aureus) อันเป็นเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อยาปฏิชีวนะ

3. พฤติกรรมการกินของแมลงสาบ คือ จะกินทุกอย่างที่ขวางหน้า กินไปและถ่ายไปด้วยตลอด ช่วยกำจัดซากพืชที่ทับถมบริเวณหน้าดินในป่า และมูลแมลงสาบมีไนโตรเจนสูง ช่วยเพิ่มไนโตรเจนในวัฏจักรพืชและวัฏจักรไนโตรเจนได้อีกด้วย

ภัยร้าย “แมลงสาบ” โรคหืดจากการแพ้

รู้จัก ประโยชน์ของแมลงสาบไปแล้ว มาเข้าใจภัยร้ายจากแมลงสาบกันบ้าง ข้อมูลจาก รศ. นพ.สุวัฒน์ เบญจพลพิทักษ์ ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล อธิบายในเว็บไซต์ Rama Channel ว่า สิ่งที่น่ากลัวคือ มีรายงานวิจัยในสหรัฐอเมริกาว่า ผู้ป่วยโรคหืดที่แพ้แมลงสาบ จะมีความรุนแรงของโรคมากกว่าคนที่ไม่แพ้ และมีอัตราการเสียชีวิตสูงกว่าคนที่ไม่แพ้แมลงสาบเลย

เราจะแพ้อะไรในแมลงสาบ ?

ในแมลงสาบตัวเป็น ๆ ส่วนที่ทำให้คนแพ้คือ ปัสสาวะของมัน อย่างไรก็ตาม ซากแมลงสาบที่ตายในบ้านและสลายเป็นส่วนประกอบเป็นฝุ่นแล้ว จะเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดที่ก่อโรคภูมิแพ้ได้ในคน

จัดการแมลงสาบในบ้านได้อย่างไร

แมลงสาบเป็นสัตว์หากินในห้องครัว หาเศษอาหารกินเป็นหลัก มีชีวิตหลบซ่อนตามท่อนํ้าหรือคูนํ้าต่าง ๆ ชอบอาศัยในที่มืด ที่อบอุ่น และมีความชื้นสูง จากสถิติพบว่า ถ้าเห็นแมลงสาบเดินในครัวหมายความว่าบริเวณนั้น จะมีเพื่อนหรือญาติแมลงสาบอาศัยอยู่ไม่น้อยกว่า 500 ตัวเลยทีเดียว แมลงสาบสามารถแพร่พันธุ์ได้เร็วและมีความอดทนต่อสภาวะต่าง ๆ ได้ดี หรือเรียกง่าย ๆ ว่าตายยาก จึงยากที่จะกำจัดให้หมดไปจากสิ่งแวดล้อม

อย่างไรก็ตาม มีหลายวิธีในการลดจำนวนแมลงสาบในบ้านให้ลดลง ดังนี้

1. ใช้ยากำจัดแมลงสาบ ไม่แนะนำให้ใช้ยาพ่นแบบสเปรย์ เพราะจะระคายเคืองทางเดินหายใจของผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ในบ้านและอาจเกิดอาการจับหืดเฉียบพลัน ยากำจัดแมลงสาบที่แนะ นำคือ ก้อนยาที่วางล่อให้แมลงสาบมากัดกินแล้วกลับไปตายที่รัง ซากของแมลงสาบจะได้ไม่แพร่กระจายเป็นฝุ่นในบ้าน อีกวิธีคือ กาวดักแมลงสาบ เมื่อจับได้มากพอก็นำไปทิ้งนอกบ้าน

2. ปิดรูหรือ รอยแตกที่พื้นและเพดานทิ้งหมด เพื่อลดซอกมุมที่จะเป็นที่อยู่ของแมลงสาบ

3. กำจัดไม่ให้มีแหล่งสะสมของเศษอาหาร โดยเฉพาะในห้องครัว ต้องทำความสะอาดไม่ให้มีเศษอาหารหลงเหลือ ไม่เก็บขยะค้างคืนในห้องครัว ถังขยะต้องมีฝาปิดมิดชิด ท่อนํ้าทิ้งต้องมีตะแกรงชนิดตาถี่ เพื่อไม่ให้แมลงสาบเล็ดลอดขึ้นมาได้ หลีกเลี่ยงการกินอาหารในห้องนอน เพื่อลดเศษอาหารที่จะเป็นอาหารของแมลงสาบและไรฝุ่น

อ้างอิง : กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ , สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน) , RAMA Channel