‘การระบาดของโรคไข้เลือดออก‘ สูงเป็นประวัติการณ์ จากภาวะโลกร้อน

'ยุงลายเสือ' อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตและเป็นหนึ่งในสองแมลงที่อยู่เบื้องหลังการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของไข้เลือดออกทั่วโลก

ตามรายงานขององค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่าตั้งแต่ปี 2564 กรณีของไข้เลือดออกหรือที่เรียกว่า 'ไข้กระดูกหัก' เนื่องจากอาการปวดเมื่อยตามร่างกายที่เกิดขึ้นเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าในแต่ละปี ระหว่างเดือนมกราคมถึงกันยายน 2567 มีผู้ป่วยทั้งหมดมากกว่า 12.7 ล้านราย เกือบสองเท่าของรายงานผู้ป่วย 6.5 ล้านรายในปี  2566 รวมถึงผู้เสียชีวิต 8,791 ราย 

มีรายงานผู้ป่วยส่วนใหญ่ในภูมิภาคอเมริกาขององค์การอนามัยโลก ขณะนี้ผู้ป่วยเริ่มเพิ่มขึ้นในภูมิภาคเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออกและยุโรป และขณะนี้ไวรัสเป็นเฉพาะถิ่นในกว่า 130 ประเทศ

ในเดือนตุลาคม เทดรอส กาเบรเยซุส อธิบดีองค์การอนามัยโลก เตือนว่าการแพร่กระจายเป็น "แนวโน้มที่น่าตกใจซึ่งต้องการการตอบสนองที่ประสานกันระหว่างภาคส่วนและข้ามพรมแดน"

เชื่อกันว่าผู้คนมากกว่า 4 พันล้านคนหรือประมาณครึ่งหนึ่งของประชากรโลกมีความเสี่ยงจากการติดเชื้อที่มียุงเป็นพาหะ รวมถึงไข้เลือดออก ซิกา และชิคุนกุนยา ซึ่งรู้จักกันในชื่ออาร์โบไวรัส และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 5 พันล้านคนภายในปี 2593 

ทําไมไข้เลือดออกถึงแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว?

เดิมทีมีถิ่นกําเนิดในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ยุงลายเสือได้แพร่กระจายไปทั่วโลกเนื่องจากอุณหภูมิโลกที่สูงขึ้นทําให้ที่อยู่อาศัยของมันขยายตัวได้

ยุงสายพันธุ์นี้ยังปรับตัวได้สูง และไข่ของมันสามารถอยู่รอดได้ในน้ําค้างแข็ง ทําให้สามารถอยู่รอดได้ในสภาพอากาศที่หนาวเย็น ตามรายงานของรัฐบาลสหราชอาณาจักร โดยติดตามการแพร่กระจายของยุงไปยังยุโรป

ไข้เลือดออกเป็นวัฏจักร โดยการระบาดครั้งใหญ่มักเกิดขึ้นในพื้นที่ที่มียุงมากขึ้น รวมถึง Aedes albopictus และ Aedes aegypti ที่เป็นพาหะของไข้เลือดออก ทุกสองสามปี ตามรายงานของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของสหรัฐอเมริกา (CDC)

กรณีไข้เลือดออกก็เพิ่มขึ้นเช่นกันเมื่อการกลายเป็นเมือง (โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่ไม่ได้วางแผนไว้) เติบโตขึ้น ทําให้ผู้คนเข้าสู่ที่อยู่อาศัยของยุง และในขณะที่ผู้คนเดินทางไปต่างประเทศมากขึ้นไปยังสถานที่ที่พบได้บ่อยกว่าและแพร่กระจายไวรัสโดยไม่รู้ตัว

อเมริกาเป็นศูนย์กลางของการระบาดในปัจจุบัน องค์การอนามัยแพนอเมริกัน (PAHO) รายงานว่าผู้ป่วยในปีจนถึงปัจจุบันเพิ่มขึ้น 209% เมื่อเทียบกับปี 2566 และเพิ่มขึ้น 387% เมื่อเทียบกับค่าเฉลี่ยของห้าปีที่ผ่านมา

บราซิลรายงานผู้ป่วยมากที่สุด ตามด้วยอาร์เจนตินา เม็กซิโก ปารากวัย และโคลอมเบีย ในบราซิล เอลนีโญทําให้อากาศร้อนขึ้นและเปียกชื้นนานขึ้น สร้างสภาวะที่เหมาะสมสําหรับยุงในการแพร่พันธุ์และแพร่เชื้อได้ดีในฤดูหนาวปี 2566 และ 'ซีโรไทป์' หรือไข้เลือดออกทั้งสี่รุ่นกําลังแพร่ระบาดในบราซิลเป็นครั้งแรก ตามที่ผู้เชี่ยวชาญกล่าว

จะทําอย่างไรเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของไข้เลือดออก?

การรับมือกับความท้าทายด้านสุขภาพระดับโลกนี้ต้องใช้กลยุทธ์ที่ครอบคลุมซึ่งครอบคลุมการดําเนินการส่วนบุคคลไปจนถึงความร่วมมือระหว่างประเทศ

องค์การอนามัยโลกเปิดตัวแผนยุทธศาสตร์ระดับโลกในเดือน ต.ค. 2567 เพื่อแก้ไขปัญหาไข้เลือดออกและอาร์โบไวรัสอื่น ๆ ที่เกิดจาก Aedes ซึ่งเรียกร้องให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งหมดร่วมมือกัน รวมถึงเงินทุน 55 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เพื่อสนับสนุนการเตรียมพร้อมด้านสุขภาพ ความพร้อม และความพยายามในการตอบสนอง

แผนเตรียมความพร้อม ความพร้อม และการตอบสนองเชิงกลยุทธ์ระดับโลก SPRP ได้สรุปองค์ประกอบสําคัญห้าประการสําหรับการตอบสนองต่อการระบาดที่ประสบความสําเร็จ ตั้งแต่การตรวจหาระยะเริ่มต้นไปจนถึงการพัฒนาวัคซีน

1. การประสานงานฉุกเฉิน: การสร้างความเป็นผู้นําและกิจกรรมการประสานงาน

2. การเฝ้าระวังร่วมกัน: การพัฒนาและใช้เครื่องมือสําหรับการตรวจหาและควบคุมไข้เลือดออกตั้งแต่เนิ่นๆ และการระบาดของ Aedes-borne อื่น ๆ รวมถึงตัวบ่งชี้ที่เข้มแข็งและการเฝ้าระวังตามเหตุการณ์ การวิเคราะห์ทางระบาดวิทยา การวินิจฉัยในห้องปฏิบัติการ และการตรวจสอบภาคสนาม

3. การคุ้มครองชุมชน: การมีส่วนร่วมของชุมชนผ่านการสนทนาอย่างแข็งขันและการปรับตัวในท้องถิ่นของมาตรการป้องกันและการตอบสนอง รวมถึงการควบคุมประชากรยุง

4. การดูแลที่ปลอดภัยและปรับขนาดได้: สร้างความมั่นใจในการจัดการทางคลินิกที่มีประสิทธิภาพและบริการด้านสุขภาพที่ยืดหยุ่นเพื่อให้แน่ใจว่าผู้ป่วยจะได้รับการดูแลอย่างเพียงพอและป้องกันการเจ็บป่วยและการเสียชีวิต

5. การเข้าถึงมาตรการตอบโต้: การส่งเสริมการวิจัยและนวัตกรรมเพื่อการรักษาที่ดีขึ้นและวัคซีนที่มีประสิทธิภาพต่อโรคเหล่านี้

ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่อสุขภาพของมนุษย์เน้นย้ำถึงความจําเป็นที่สําคัญสําหรับระบบเตือนภัยล่วงหน้า ผ่านการทดสอบวินิจฉัยที่เชื่อถือได้และรวดเร็วในกรณีของไข้เลือดออก

เนื่องจากอุณหภูมิที่อุ่นขึ้นและความชื้นที่เพิ่มขึ้นกระตุ้นการเจริญเติบโตและการแพร่กระจายของประชากรยุง การรวบรวมข้อมูลชุมชน การพยากรณ์ระบบข้อมูลทางภูมิศาสตร์ที่แม่นยํา และการตรวจสอบยุง สามารถช่วยระบุการระบาดในอนาคตได้

ระบบเตือนภัยล่วงหน้าเหล่านี้กระตุ้นการตอบสนองด้านสาธารณสุขอย่างทันท่วงที ซึ่งอาจรวมถึงการควบคุมตัวอ่อน การกระจายของมุ้งเตียง ความพร้อมในการวินิจฉัย และการรักษาเชิงป้องกันและการรักษานอกจากนี้ยังสามารถระบุตําแหน่งที่จะปล่อยยุงตัวผู้ที่ติดเชื้อแบคทีเรียธรรมชาติที่เรียกว่า Wolbachia ซึ่งจํากัดความสามารถในการแพร่เชื้ออาร์โบไวรัส

ด้วยความมุ่งมั่นใหม่ต่อสาธารณสุข การดูแลสิ่งแวดล้อม และความพยายามร่วมกันอย่างต่อเนื่องเท่านั้นที่สามารถพลิกกระแสต่อต้านไข้เลือดออกและสร้างระบบสุขภาพระดับโลกที่ยืดหยุ่นมากขึ้นซึ่งสามารถตอบสนองต่อความท้าทายของโลกที่เปลี่ยนแปลง