ช่วนส่อง ‘กฎหมาย PRTR’ คืออะไร แก้ฝุ่น PM 2.5 ได้จริงไหม

กฎหมาย PRTR หรือ Pollutant Release and Transfer Register คือ กฎหมายที่กำหนดให้โรงงานอุตสาหกรรมในจังหวัดต่าง ๆ ทั่วประเทศ เช่น ระยอง ชลบุรี และพื้นที่อื่น ๆ ต้อง เปิดเผยข้อมูล การปลดปล่อยและเคลื่อนย้ายมลพิษ ไม่ว่าจะเป็นสารปนเปื้อนในดิน น้ำ หรืออากาศ พูดง่าย ๆ ก็คือ กฎหมายนี้ทำให้ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับมลพิษที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้อย่างโปร่งใส

แนวคิด PRTR มีรากฐานจากหลักการ “สิทธิของชุมชนในการรับรู้ข้อมูล” (Community Right-to-Know) ซึ่งเกิดขึ้นหลังจากเหตุการณ์ภัยพิบัติทางเคมีครั้งใหญ่ เช่น โศกนาฏกรรมโรงงานยูเนียนคาร์ไบด์ ในเมืองโภปาล ประเทศอินเดีย และกรณีสารเคมีรั่วไหลในสหรัฐอเมริกา โศกนาฏกรรมเหล่านี้ทำให้ทั้งคนงานและชุมชนรอบนิคมอุตสาหกรรมลุกขึ้นเรียกร้องให้โรงงานเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับสารเคมีอันตรายที่ใช้และปล่อยออกมา

ปัจจุบัน กว่า 50 ประเทศทั่วโลก ได้บังคับใช้กฎหมาย PRTR เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลด้านมลพิษได้อย่างโปร่งใส ไม่เพียงแต่ช่วยปกป้องสุขภาพของผู้คน แต่ยังเป็นก้าวสำคัญในการลดปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

กฎหมาย PRTR กับการแก้ปัญหาฝุ่น PM2.5

เมื่อกฎหมาย PRTR บังคับให้โรงงานอุตสาหกรรมต้องเปิดเผยข้อมูลการปล่อยมลพิษ ประชาชนจะสามารถเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งกำเนิดมลพิษที่ส่งผลต่อปัญหาฝุ่น PM2.5 ได้ ทำให้ภาครัฐสามารถตรวจสอบ ควบคุม และออกมาตรการจัดการปัญหาฝุ่นได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ลดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในระยะยาว

PRTR กับการป้องกันโรคมะเร็ง ทำไมเราต้องรู้ว่าโรงงานปล่อยสารเคมีอะไร?

มะเร็ง เป็นหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของคนไทย โดยข้อมูลจากสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติระบุว่า ตั้งแต่ปี 2537 ถึง 2560 อัตราการเสียชีวิตจากโรคมะเร็งเพิ่มขึ้นจาก 48.9 คน ต่อประชากรแสนคน เป็น 120.5 คน ซึ่งเพิ่มขึ้นเกือบ สามเท่า

อย่างไรก็ตาม โรงงานอุตสาหกรรมที่อาจเป็นแหล่งปล่อยสารพิษที่เกี่ยวข้องกับโรคมะเร็งกลับไม่ได้รับการตรวจสอบอย่างโปร่งใส เนื่องจากไม่มีการเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับสารเคมีที่ปล่อยออกมา แต่หากมี กฎหมาย PRTR ประชาชนจะสามารถเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับชนิดและปริมาณสารเคมีที่ถูกปล่อยจากโรงงานได้ ขณะที่ภาครัฐก็สามารถบังคับใช้กฎระเบียบเพื่อควบคุมมลพิษ รวมถึงสารก่อมะเร็งได้อย่างแม่นยำขึ้น

ดังนั้น PRTR จึงเป็นกลไกสำคัญในการแก้ปัญหามลพิษตั้งแต่ต้นทาง ปกป้องสุขภาพประชาชน และลดความเสี่ยงต่อโรคร้ายแรงในระยะยาว

PRTR เกี่ยวอะไรกับเหตุโรงงานระเบิด?

ทุกครั้งที่เกิดเหตุ โรงงานระเบิด หรือ สารเคมีรั่วไหล เช่น กรณี หมิงตี้เคมิคอล มักพบว่าหน่วยงานรัฐ เช่น กรมควบคุมมลพิษ หรือกรมโรงงานอุตสาหกรรม ต้องแก้ปัญหาย้อนหลัง แทนที่จะป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นตั้งแต่แรก นี่คือเหตุผลว่าทำไมเราจึงต้องผลักดันกฎหมาย PRTR

PRTR กำหนดให้โรงงานอุตสาหกรรม เปิดเผยข้อมูล เกี่ยวกับสารเคมีที่ใช้และปล่อยออกมา ซึ่งช่วยให้สามารถตรวจพบความผิดปกติ ประเมินความเสี่ยง และป้องกันอุบัติภัยล่วงหน้าได้ แทนที่จะรอให้เกิดเหตุแล้วค่อยแก้ไข

ถึงเวลาแล้วที่รัฐบาลต้องสนับสนุนกฎหมาย PRTR เพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยของประชาชน

PRTR มีประโยชน์อย่างไรกับประชาชน?

1.รู้ข้อมูล – ป้องกันตัวเองได้

ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับมลพิษและสารเคมีที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

2.ลดความเสี่ยงเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน

หากเกิดเหตุสารเคมีรั่วไหลหรือโรงงานระเบิด ประชาชนจะรู้ว่าต้องป้องกันตัวเองอย่างไรและมลพิษมาจากไหน

3.มีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา

ประชาชนสามารถร่วมตรวจสอบและผลักดันมาตรการควบคุมมลพิษในพื้นที่ของตนเองได้

4.ช่วยตัดสินใจเกี่ยวกับโครงการอุตสาหกรรมใหม่ ๆ

ก่อนที่โรงงานอุตสาหกรรมจะก่อตั้งในพื้นที่ PRTR ช่วยให้ชุมชนสามารถประเมินผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมได้ก่อนตัดสินใจสนับสนุนหรือคัดค้าน

PRTR จึงเป็นกฎหมายที่ให้ “ข้อมูล” เพื่อให้ประชาชน “ป้องกัน” และ “ปกป้อง” ตัวเองจากมลพิษและอุบัติภัยทางอุตสาหกรรมได้อย่างแท้จริง

ประโยชน์ของ PRTR ต่อรัฐบาล

• ช่วยกำหนดนโยบายสิ่งแวดล้อมอย่างมีข้อมูล รัฐสามารถใช้ข้อมูลจาก PRTR เป็นพื้นฐานในการออกมาตรการควบคุมมลพิษได้ตรงจุด
• ติดตามและบังคับใช้กฎหมายมลพิษได้ดีขึ้น ช่วยให้หน่วยงานรัฐตรวจสอบโรงงานอุตสาหกรรมได้ง่ายขึ้น และสามารถวางแผนรับมือเหตุฉุกเฉินได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• ลดการใช้สารเคมีอันตราย เมื่อโรงงานต้องเปิดเผยข้อมูล พวกเขาจะมีแรงจูงใจในการลดการใช้สารเคมีที่เป็นพิษและปล่อยมลพิษน้อยลง
• ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน ทำให้ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลและร่วมมือกับภาครัฐในการแก้ปัญหามลพิษได้
• ช่วยหน่วยกู้ภัยและหน่วยฉุกเฉิน เจ้าหน้าที่ดับเพลิง โรงพยาบาล ตำรวจ และหน่วยกู้ภัยจะมีข้อมูลเกี่ยวกับสารเคมีในพื้นที่ ทำให้สามารถรับมือกับอุบัติภัยสารเคมีได้อย่างรวดเร็วและปลอดภัย

ประโยชน์ของ PRTR ต่อโรงงานอุตสาหกรรม

1.ป้องกันความเสียหายจากอุบัติเหตุสารเคมี

ช่วยลดความเสี่ยงของโรงงานจากอุบัติภัย และทำให้สถานที่ทำงานปลอดภัยขึ้นสำหรับคนงาน

2.สร้างภาพลักษณ์ที่ดีและเพิ่มโอกาสทางธุรกิจ

โรงงานที่โปร่งใสและรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมจะได้รับความไว้วางใจจากชุมชนและลูกค้า รวมถึงมีโอกาสทางการค้ามากขึ้นในตลาดที่ต้องการมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อม

3.กระตุ้นให้ใช้สารเคมีอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ

เมื่อโรงงานต้องรายงานข้อมูล พวกเขาจะมีแรงจูงใจในการควบคุมและลดการใช้สารเคมีที่ไม่จำเป็น

4.ลดภาระการตรวจสอบจากภาครัฐ

ปัจจุบัน โรงงานบางแห่งต้องผ่านกระบวนการตรวจสอบที่ยุ่งยากและอาจมีการเลือกปฏิบัติ แต่หากใช้ PRTR ทุกโรงงานต้องเปิดเผยข้อมูลภายใต้กฎเดียวกัน ทำให้ระบบตรวจสอบเป็นธรรมและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

PRTR ไม่ใช่แค่กฎหมายที่ช่วยปกป้องสิ่งแวดล้อม แต่ยังสร้างความร่วมมือระหว่างภาครัฐ โรงงาน และประชาชน เพื่อให้ทุกฝ่ายได้รับประโยชน์ร่วมกัน

ที่มา : greenpeace