‘บีเวอร์’ สร้างเขื่อน ช่วย ‘เช็ก’ ประหยัดเงิน 44 ล้านบาท

“สาธารณรัฐเช็ก” มีแผน “สร้างเขื่อน” แห่งใหม่ตั้งแต่ปี 2018 โดยตั้งใจจะใช้พื้นที่ฝึกทหารเก่าเพื่อปกป้องแม่น้ำทางใต้ของปรากและสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำ แต่ก็ยังไม่ได้สร้างเสียที เนื่องจากติดปัญหาเรื่องที่ดิน ในระหว่างที่ภาครัฐยังตกลงไม่ได้ “บีเวอร์” สัตว์ฟันแทะตัวอ้วน ที่เป็นที่รู้จักดีว่าเป็น “วิศวกรระบบนิเวศธรรมชาติ” ก็ทำหน้าที่สร้างเขื่อนกันเอง โดยไม่ต้องรอให้ทางการอนุมัติและช่วยรัฐประหยัดเงินไปได้กว่า 44 ล้านบาท

โครงการสร้างเขื่อนนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อปกป้องแม่น้ำและประชากรกุ้งแม่น้ำที่ใกล้สูญพันธุ์จากตะกอนและน้ำที่มีฤทธิ์เป็นกรดที่ไหลลงมาจากแหล่งน้ำสองแห่งที่อยู่ใกล้เคียง แม้จะมีใบอนุญาตการก่อสร้างเรียบร้อย แต่ล่าช้ามาหลายปีเนื่องจากปัญหาที่ดิน  

แต่ไม่ต้องรอให้รัฐสร้าง เพราะบีเวอร์สร้างให้แทนแล้ว แถมเขื่อนที่เหล่านักวิศวกรตัวจ้อยสร้างนี้สร้างก่อให้เกิดพื้นที่ชุ่มน้ำแห่งใหม่ครอบคลุมพื้นที่เกือบ 20,000 ตร.ม. ซึ่งมากกว่าพื้นที่ที่มนุษย์วางแผนไว้สองเท่า ช่วยเปลี่ยนแปลงวิถีการไหลของน้ำและชีวิตในภูมิประเทศนั้นไปอย่างสิ้นเชิง จนถึงขณะนี้ บีเวอร์ได้สร้างเขื่อนอย่างน้อยสี่แห่งในหุบเขา และพวกมันจะสร้างเขื่อนเพิ่มอีก

โบฮูมิล ฟิชเชอร์ หัวหน้าพื้นที่อนุรักษ์ภูมิทัศน์กล่าวว่า “บีเวอร์เป็นสัตว์ที่ยอดเยี่ยมมาก และเมื่อพวกมันอยู่ในพื้นที่ที่ไม่สามารถสร้างความเสียหายได้ พวกมันก็ทำหน้าที่ได้อย่างยอดเยี่ยม”

ถึงบีเวอร์จะสร้างเขื่อนได้อย่างน่าทึ่ง แต่เจ้าของที่ดินและเกษตรกรก็มักจะไม่พอใจพวกมันเท่าไหร่ เพราะบีเวอร์มักเข้าทำลายต้นไม้ กินพืชผลทางการเกษตร ตอนนี้ฟิชเชอร์ได้หารือกับเจ้าของที่ดินและธุรกิจต่าง ๆ ในท้องที่ เพื่อทำความเข้าใจถึงภารกิจ(จำเป็น)ของบีเวอร์ และหวังว่าจะไม่เกิดปัญหาระหว่างมนุษย์และบีเวอร์ภายใน 10 ปีข้างหน้า

บีเวอร์รู้ได้อย่างไรว่าจะสร้างเขื่อนที่ไหน ?

ในการสร้างเขื่อน บีเวอร์โตเต็มวัยจะต้องเริ่มจากการวางก้อนหินเล็ก ๆ ทับบนแม่น้ำหรือลำธาร จากนั้นจึงอัดก้อนหินเหล่านั้นให้แน่นด้วยโคลน แล้วทำซ้ำไปซ้ำมาเพื่อสร้างบ่อน้ำ จากนั้นจึงขยายบ่อน้ำให้กลายเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำสำหรับเป็นพื้นที่หลบภัย เพราะถึงบีเวอร์จะว่ายน้ำเก่งและสามารถกลั้นหายใจใต้น้ำได้นานถึง 15 นาที แต่เมื่ออยู่บนบก พวกมันจะเชื่องช้าเดินอุ้ยอ้าย กลายเป็นเหยื่อของนักล่า เช่น หมี เสือภูเขา และหมาป่า

เอมิลี่ แฟร์แฟกซ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านนิเวศวิทยาที่มหาวิทยาลัยมินนิโซตา กล่าวว่า “พวกมันก็เหมือนนักเก็ตไก่ชิ้นใหญ่สำหรับสัตว์นักล่า” 

ความสามารถในการสร้างเขื่อนของบีเวอร์ ถือเป็นพรสวรรค์ที่ติดตัวมาแต่กำเนิด ลูกบีเวอร์มักจะช่วยพ่อแม่ในการสร้างเขื่อนตั้งแต่ยังเด็ก ๆ และมักจะสร้างเขื่อนได้ถูกตำแหน่งอยู่เสมอ ตัวอย่างเช่น เขื่อนที่บีเวอร์สร้างในเขตอนุรักษ์ธรรมชาติในสกอตแลนด์ ที่อยู่ในจุดที่เหมาะสมกับตำแหน่งจัดการระดับน้ำมากที่สุด ดีกว่าตำแหน่งที่ดีกว่าประตูระบายน้ำที่มนุษย์สร้างเสียอีก

“บีเวอร์รู้ดีที่สุดเสมอ สถานที่ที่พวกมันสร้างเขื่อนมักจะถูกเลือกอย่างเหมาะสม ดีกว่าที่เราออกแบบบนกระดาษเสียอีก” ยาโรสลาฟ โอเบอร์ไมเยอร์ หัวหน้าสำนักงานกลางโบฮีเมียของหน่วยงานคุ้มครองธรรมชาติและภูมิทัศน์ของสาธารณรัฐเช็ก (AOPK) กล่าว

ยังไม่ทราบแน่ชัดว่า สัตว์ฟันแทะชนิดนี้รู้ได้อย่างไรว่าต้องสร้างเขื่อนที่ใด นักวิทยาศาสตร์เสนอทฤษฎีว่า เสียงน้ำที่ไหลจะกระตุ้นให้บีเวอร์เคลื่อนไหว พวกมันสร้างเขื่อนเพื่อสร้างแอ่งน้ำที่ลึกขึ้นรอบ ๆ บ้านพัก เนื่องจากพวกมันคล่องแคล่วในน้ำมากกว่าบนบก แต่ทฤษฎีนี้ก็ถูกโต้แย้งหลังจากที่ มีคลิปแสดงให้เห็นว่า “จัสติน บีเวอร์” บีเวอร์ขวัญใจชาวเน็ตก็สร้างเขื่อนในบ้านของมัน แม้จะไม่มีน้ำอยู่ก็ตาม

บีเวอร์ช่วยลดค่าใช้จ่ายของรัฐ

สาธารณรัฐเช็กไม่ใช่ประเทศเดียวที่ใช้บริการบีเวอร์ช่วยสร้างเขื่อนและพื้นที่ชุ่มน้ำ ตัวอย่างที่น่าทึ่งอีกกรณีหนึ่งที่บีเวอร์ช่วยลดภาระงานราชการและประหยัดเงินภาษีของประชาชนเกิดขึ้นในเมืองวินเซอร์ของเยอรมนี

หลังจากประสบภัยน้ำท่วมรุนแรงเป็นเวลาหลายปี โดยเฉพาะในปี 2013 รัฐบาลท้องถิ่นจึงตัดสินใจสร้างเขื่อนในเส้นทางน้ำที่ไหลเข้าสู่เมืองเล็ก ๆ ในบาวาเรียแห่งนี้ แต่ก่อนที่พวกเขาจะเริ่มทำงานได้ ครอบครัวบีเวอร์ได้ย้ายเข้าไปในป่าต้นน้ำ และสร้างเขื่อนทันที

เขื่อนที่บีเวอร์สร้างช่วยให้น้ำไหลช้าลงและไม่ท่วมหมู่บ้านอีก ครอบครัวบีเวอร์เพียงครอบครัวเดียวช่วยให้วินเซอร์ประหยัดเงินได้ประมาณ 30,000 ยูโร ขณะที่บีเวอร์ในแคลิฟอร์เนียได้ช่วยฟื้นฟูพื้นที่น้ำท่วมขังที่อยู่ห่างจากเมืองซาคราเมนโต โดยดร. แฟร์แฟกซ์กล่าวว่า แค่ปล่อยให้บีเวอร์อยู่ที่นั่น พวกมันก็จะสร้างเขื่อนเองอย่างเงียบ ๆ 

มนุษย์มักมองว่าบีเวอร์เป็นสัตว์รบกวน เนื่องจากมีขนาดใหญ่ที่สามารถเปลี่ยนภูมิทัศน์ได้อย่างรวดเร็ว ทั้ง ๆ ที่บีเวอร์ได้รับการยกย่องจากนักสิ่งแวดล้อมมายาวนานว่าเป็นหนึ่งในวิศวกรที่ยิ่งใหญ่ของธรรมชาติ พวกมันสามารถป้องกันน้ำท่วม ปรับปรุงคุณภาพน้ำ และส่งเสริมความหลากหลายให้กับระบบนิเวศ

นอกจากนี้ มูลค่าโดยรวมของบริการระบบนิเวศที่บีเวอร์มอบให้ทั่วซีกโลกเหนือนั้นมหาศาล จากการศึกษาวิจัยในปี 2020 พบว่าบีเวอร์ช่วยลดค่าใช้จ่ายในการจัดหาที่อยู่อาศัยและความหลากหลายทางชีวภาพเกือบ 4,700 ล้านบาท ช่วยลดมูลค่าความเสียหายที่เกิดจากสภาพอากาศเลวร้าย 1,138 ล้านบาท และลดค่าใช้จ่ายในการทำน้ำในบริสุทธิ์ รวมถึงด้านอื่น ๆ อีก 991 ล้านบาท

ด้วยเหตุนี้ทำให้สหราชอาณาจักรตัดสินใจปล่อยบีเวอร์กลับสู่ป่าอีกครั้งในช่วงต้นปี 2025 หลังจากทดลองปล่อยครอบครัวบีเวอร์ในที่ดินขนาด 40,000 ตร.ม. ที่เมืองเอสเซ็กซ์ เมื่อปี 2019 และพบว่าพวกมันสามารถกักเก็บน้ำไว้ในบ่อประมาณ 3 ล้านลิตร ซึ่งช่วยลดผลกระทบจากภัยแล้งและน้ำท่วมได้ รวมถึงในเมืองฟินชิงฟิลด์ที่อยู่ปลายน้ำด้วย

บีเวอร์พันธุ์พื้นเมืองนี้ได้สูญพันธุ์ไปจากอังกฤษมาแล้ว 400 ปี พวกมันถูกล่าเพื่อเอาเนื้อ ขน และน้ำมันหอม และในตอนนี้ที่ดินในอังกฤษเปลี่ยนแปลงไปมาจาก จนแทบไม่มีพื้นที่สำหรับบีเวอร์เลย แต่ความจริงแล้วมีพื้นที่มากมายที่มนุษย์สามารถใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับบีเวอร์ได้ เหมือนกับหลายประเทศทั่วยุโรปที่มนุษย์อยู่ร่วมกับสัตว์ ช่วยกันสร้างระบบนิเวศที่ดีและปลอดภัยสำหรับทุกคน

ที่มา: Euro News, The Guardian, The New York Times