ทายาทรุ่น 4 จิราธิวัฒน์ เตรียมเปิด deCentral ฮับศิลปะเพื่อสังคม นำร่องให้ทุน

วิสาหกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise : SE) และ 'ศิลปะ' เป็น 2 องค์ประกอบสำคัญที่ทรงพลังในการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกให้แก่สังคม ศิลปะไม่เพียงสะท้อนวัฒนธรรม อารมณ์ และความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ หากแต่ยังเป็นภาษาสากลที่สามารถสื่อสารแนวคิด ความรู้สึก และจุดประกายแรงบันดาลใจได้อย่างไม่มีข้อจำกัด

ในมิติเพื่อสังคม ศิลปะมีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เยียวยาจิตใจ และปลุกกระแสการเปลี่ยนแปลง ไม่ว่าจะเป็นการใช้ศิลปะเป็นเครื่องมือสะท้อนปัญหาสังคม ส่งเสริมความเท่าเทียม หรือจุดประกายความคิดสร้างสรรค์เพื่อสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ

ด้วยเหตุนี้ การสนับสนุนพื้นที่สร้างสรรค์และการพัฒนาศิลปินให้สามารถสร้างผลงานที่มีเอกลักษณ์และศักยภาพสู่ระดับโลกจึงเป็นสิ่งที่ควรได้รับการผลักดันจากหลายภาคส่วน ด้วยแนวคิดดังกล่าว กลุ่มเซ็นทรัล โดย ‘ปัญญ์ จิรกิติ’ ทายาทรุ่นที่ 4 แห่งตระกูลจิราธิวัฒน์ จึงได้ร่วมก่อตั้ง ‘deCentral’ (ดีเซ็นทรัล) — โปรเจกต์วิสาหกิจเพื่อสังคมที่มุ่งมั่นพัฒนาศิลปะร่วมสมัยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พร้อมสร้างระบบนิเวศที่เปิดโอกาสให้ศิลปินไทยได้เติบโตและก้าวสู่เวทีระดับสากล ที่มีกำหนดเปิดตัวอย่างเป็นทางการในปลายปี 2569

ระบบนิเวศเติบโตอย่างยั่งยืน

ปัญญ์ จิรกิติ ผู้ร่วมก่อตั้งและผู้อำนวยการบริหารร่วม (ฝ่ายกลยุทธ์) ดีเซ็นทรัล กล่าวกับ ‘กรุงเทพธุรกิจ’ ว่า ‘deCentral’ ถือกำเนิดขึ้นจากความเชื่อมั่นในพลังของศิลปะร่วมสมัย ไม่ใช่เพียงในฐานะเครื่องมือแสดงออกทางวัฒนธรรม แต่ยังเป็นพื้นที่สำหรับการวิพากษ์ ค้นหา และตั้งคำถามต่อประเด็นทางสังคมในปัจจุบัน

“กลุ่มเซ็นทรัลได้เล็งเห็นถึงความจำเป็นในการสร้างสรรค์ระบบนิเวศที่เปิดโอกาสให้ศิลปินไทยสามารถพัฒนาและทดลองแนวทางใหม่ๆ deCentral จึงเป็นมากกว่าพื้นที่แสดงงาน แต่เป็นพื้นที่ใหม่ทางศิลปะที่จะเปิดโอกาสและเชื่อมโยงกลุ่มคนสร้างสรรค์ที่หลากหลาย เพื่อสนับสนุนให้ระบบนิเวศทางศิลปะของประเทศไทยเติบโตอย่างยั่งยืน”

'deCentral' ต้องการท้าทายสมมติฐาน อะไรคือความหมายของการเป็นส่วนหนึ่งของบางสิ่ง? การมาจากที่ใดที่หนึ่งหมายความว่าอย่างไร? เราจะเข้าใจได้อย่างไรว่า 'ศูนย์กลาง' ของใครบางคนอาจเป็น 'ชายขอบ' ของอีกคนหนึ่ง?

แนวโน้มวงการศิลปะไทย

ปัญญ์ บอกว่า ศิลปะร่วมสมัยของไทยในปัจจุบันกำลังก้าวข้ามพรมแดนมากกว่าที่เคย ทั้งในเชิงรูปแบบ การเล่าเรื่อง และการเชื่อมโยงกับเครือข่ายศิลปะระดับนานาชาติ เราเห็นศิลปินไทยจำนวนมากกำลังใช้ศิลปะเป็นเครื่องมือสำรวจอัตลักษณ์ วิพากษ์สังคม และตั้งคำถาม การเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจคือ บทบาทของศิลปินในฐานะนักคิดและผู้เคลื่อนไหว

“เราไม่เพียงเห็นงานศิลปะที่งดงามในเชิงเทคนิค แต่ยังเต็มไปด้วยความหมายที่ลุ่มลึก ท้าทาย และเชื่อมโยงกับประเด็นระดับโลก ตั้งแต่ความเหลื่อมล้ำทางสังคม ปัญหาสิ่งแวดล้อม ไปจนถึงผลกระทบของโลกดิจิทัล"

อย่างไรก็ตาม ความท้าทายที่ยังคงอยู่คือ การได้รับสนับสนุนจากหน่วยงานต่างๆ การสนับสนุนด้านทุน การพัฒนาศักยภาพของศิลปินและบุคลากรทางศิลปะรุ่นใหม่ การขยายพื้นที่จัดแสดงผลงานศิลปะ ตลอดจนการเผยแพร่สู่สาธารณชนในวงกว้าง ทั้งในระดับประเทศและนานาชาติ

มอบทุนละ 1.5 แสนบาท วิพากษ์ประเด็นสังคม

เพื่อเสริมสร้างแรงขับเคลื่อนและเตรียมความพร้อมให้กับวงการศิลปะไทย ‘deCentral’ จึงได้นำร่องเปิดตัวโครงการ “ทุนสนับสนุนการผลิตผลงานศิลปะ” (Production Grant) ก่อนฮับเปิดตัวอย่างเป็นทางการในปลายปี 2569

เพื่อสนับสนุนศิลปินไทยรุ่นใหม่และศิลปินที่มีประสบการณ์ แต่มีข้อจำกัดด้านทุนทรัพย์ ให้สามารถสร้างสรรค์ผลงานที่สะท้อนแนวคิดร่วมสมัยและวิพากษ์ประเด็นสังคม รวมถึงปัญหาที่โลกกำลังเผชิญอยู่ในปัจจุบัน พร้อมทั้งพัฒนาผลงานศิลป์ที่มีคุณค่าทางศิลปะและสังคมอย่างเต็มที่

โดยจะมอบทุนจำนวน 9 ทุน มูลค่าทุนละ 150,000 บาท (ตามเงื่อนไขที่กำหนด) ผลงานที่ได้รับทุนจะได้รับโอกาสนำเสนอในงานแสดงของ ‘deCentral’ เพื่อให้ผู้คนในแวดวงศิลปะ นักสะสม ภัณฑารักษ์ และผู้ชมจากทั่วโลกได้สัมผัสและชื่นชมผลงานอย่างใกล้ชิด

โครงการ ‘ทุนสนับสนุนการผลิตผลงานศิลปะ’ เปิดรับสมัครศิลปินที่สนใจจากทั่วประเทศ ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน – 30 มิถุนายน 2568 และประกาศรายชื่อผู้ที่ผ่านการคัดเลือกในวันที่ 15 กันยายน 2568 ผู้สนใจสามารถติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมและวิธีการสมัครได้ทาง deCentralth.com หรือ กรอกใบสมัครผ่านทาง https://forms.gle/GHECnSRhTW18iB5YA

“เรามองหาศิลปินที่ไม่ได้เพียงสร้างงานศิลปะ แต่ต้องสร้างเรื่องราวที่สะท้อนผู้คน สังคมในเชิงสร้างสรรค์ ไม่ยึดติดในกรอบเดิม เปิดรับความรู้ใหม่ พร้อมสร้างสรรค์งานด้วยวิธีการนำเสนอที่เป็นเอกลักษณ์ ตลอดจนการมีส่วนร่วมข้ามอุตสาหกรรม เพื่อสนับสนุนให้ศิลปะสามารถสร้างแรงขับเคลื่อนให้กับสังคมได้อย่างแท้จริง”

วิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคม

deCentral ที่กำลังจะเปิดในปี 2569 ตั้งอยู่ที่ซอยพานิชอนันต์ กรุงเทพมหานคร เป็นโครงการศิลปะที่ริเริ่มโดยกลุ่มเซ็นทรัลและจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคม รายได้ทั้งหมดที่เกิดขึ้นจะถูกนำไปสนับสนุนโปรแกรมของ deCentral อย่างต่อเนื่อง

"เรามุ่งหมายในการคัดสรรนิทรรศการ มอบทุนสนับสนุนการผลิตผลงานศิลปะ เสนอโปรแกรมการเรียนรู้ และพัฒนาความร่วมมือร่วมกับอุตสาหกรรมอื่นๆ เราต้องการมอบโอกาสให้เหล่าผู้สร้างสรรค์ได้พัฒนาแแนวคิดที่นอกกรอบ โดยเปิดรับความเป็นไปได้ใหม่ๆ ที่ยังไม่เคยถูกพิจารณามาก่อน นอกจากนั้น ยังมุ่งมั่นสร้างโปรแกรมศิลปะที่มีความเชื่อมโยงกัน นำเสนอศักยภาพของชุมชนศิลปะไทยที่มีความหลากหลาย และส่งเสริมการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมในระดับประเทศและระดับนานาชาติ"

นอกเหนือจากโครงการ deCentral แล้ว กลุ่มเซ็นทรัลและธุรกิจในเครือยังคงมุ่งมั่นสนับสนุนศิลปะผ่านโครงการต่างๆ อาทิ การร่วมสนับสนุนการจัดนิทรรศการ The Spirits of Maritime Crossing : วิญญาณข้ามมหาสมุทร ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของมหกรรมศิลปะนานาชาติ เวนิส เบียนนาเล่ ครั้งที่ 60 ในปี 2024 (Venice Biennale 2024 เทศกาลศิลปะร่วมสมัยนานาชาติที่มีชื่อเสียงและเก่าแก่ที่สุดในโลกโดยนำผลงานของศิลปินไทยไปร่วมจัดแสดง รวมถึงโครงการอื่นๆ อีกมากมาย

งานศิลปะไม่ใช่เพียงวัตถุจัดแสดง

ปัญญ์ กล่าวด้วยว่า ศิลปะมีศักยภาพในการเปลี่ยนแปลงมากกว่าที่หลายคนคิด มันเป็นกระจกสะท้อนความจริง เป็นเสียงของผู้ที่ไม่มีเวที และเป็นเครื่องมือในการตั้งคำถามต่อโครงสร้างอำนาจทางสังคม

‘deCentral’ สนับสนุนศิลปินที่ใช้ศิลปะเป็นกลไกในการวิพากษ์และสร้างบทสนทนาใหม่ๆ ทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับโลก ไม่ว่าจะเป็นประเด็นเรื่องอัตลักษณ์ ความเปลี่ยนแปลงทางสังคม หรือสภาพภูมิอากาศ งานศิลปะที่ได้รับการสนับสนุนจะไม่ใช่เพียงวัตถุจัดแสดง แต่เป็นจุดเริ่มต้นของบทสนทนาและการเคลื่อนไหวทางสังคม