หนทางสู่ความสำเร็จจากการลงทุนผ่านการมอง Behavioral Finance

หากพูดถึงการลงทุน คนส่วนใหญ่มักมองว่า ความรู้รอบ รู้ลึก ที่มาจากการศึกษาหาข้อมูล วิเคราะห์แนวโน้มตลาด และเศรษฐกิจได้อย่างแม่นยำ คือหนทางหลักที่จะนำไปสู่ความสำเร็จ อย่างไรก็ตาม เมื่อมองอย่างลึกซึ้ง สิ่งที่จะทำให้การลงทุนประสบความสำเร็จได้พอๆ กับความรู้ และมักเป็นต้นเหตุของความผิดพลาดในการลงทุน คือเรื่องของจิตใจ ผมจึงอยากชวนผู้ลงทุนมาทำความเข้าใจตนเองเกี่ยวกับการลงทุนด้วยหลักจิตวิทยา หรือที่เรียกว่า Behavioral Finance กันครับ

คำโบราณว่าจิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว สามารถนำมาใช้กับเรื่องการลงทุนได้ เพราะผลลัพธ์การลงทุนที่ไม่เป็นไปตามที่หวังไว้มักเกิดจากการติดกับดักจิตใจ อ่อนไหวตามอารมณ์ ความรู้สึก โดยเฉพาะกับดักทางอารมณ์ 5 ประการ ที่หากต้องการประสบความเสร็จจากการลงทุนจะต้องหลีกเลี่ยงให้เป็น

กับดับแรกคือ ความกลัว เป็นหนึ่งในอารมณ์ที่ทรงพลัง และทำให้นักลงทุนตัดสินใจผิดพลาด สะท้อนจากในทุกวิกฤตการเงิน นักลงทุนส่วนใหญ่มักขายสินทรัพย์ของตนในราคาต่ำในช่วงที่ตนเองกำลังตื่นตระหนก สุดท้ายเมื่อตลาดกลับมาฟื้นตัว จึงทำให้รู้ว่า การขายทุกอย่างไม่ใช่การตัดสินใจที่ดีนัก เช่น ในวิกฤตซับไพร์ม หุ้นคุณภาพดีอย่าง Apple ราคาร่วงราว 60% ในระยะเวลา 1 ปี แต่หลังจากที่ตลาดฟื้นตัว หุ้น Apple ก็สามารถเติบโตขึ้นถึง 8 เท่าภายใน 4 ปี ดังนั้น หากประเมินว่าพื้นฐานสินทรัพย์ไม่ได้เปลี่ยนแปลง และมีโอกาสฟื้นตัวในระยะยาว การถือสินทรัพย์เหล่านี้ไว้อาจเป็นทางเลือกที่ดีกว่าการขายในช่วงที่ราคาต่ำ เพราะความกลัว

กับดักที่สอง ซึ่งตรงกันข้ามกับความกลัว คือ พฤติกรรมการลงทุนที่เกิดจากความโลภ ก็สามารถนำไปสู่การตัดสินใจไม่เหมาะสม ทำให้มองข้ามความเสี่ยงไป เหมือนกับช่วงก่อนเกิด Tech Bubble มีบริษัทเทคฯ เกิดขึ้นมากมาย ทำให้นักลงทุนไหลไปตามกระแสความเชื่อที่ว่าบริษัทเหล่านี้จะให้ผลตอบแทนมหาศาล แม้ยังไม่เห็นผลกำไรหรือแผนธุรกิจที่ชัดเจน สุดท้ายหลังฟองสบู่แตก นักลงทุนส่วนใหญ่ก็ต้องเผชิญการสูญเสียเงินทุนอย่างหนัก นำมาซึ่งบทเรียนแก่นักลงทุนว่าควรพิจารณาปัจจัยพื้นฐานก่อนการลงทุน มองหาการเติบโตในระยะยาว และหลีกเลี่ยงการเก็งกำไรที่สูงเกินมูลค่าที่แท้จริง

กับดักที่สาม อคติที่เกิดจากความเชื่อมั่นมากเกินไป นำไปสู่การซื้อขายเกินความเสี่ยงที่รับได้ เหมือนกับกรณีของ LTCM กองทุนเฮดจ์ฟันด์ที่มีชื่อเสียงและประสบความสำเร็จอย่างมากจากแบบจำลองที่สามารถทำนายการเคลื่อนไหวของตลาดได้อย่างแม่นยำ กองทุนจึงมักใช้ Leverage สูงเพื่อเพิ่มผลตอบแทน จนกระทั่งเกิดวิกฤตการเงินครั้งใหญ่ในรัสเซีย LTCM ยังคงมั่นใจในแบบจำลองของตนเอง สวนทางกับมูลค่าสินทรัพย์ถือครองที่ดิ่งลงหนัก บวกกับการใช้ Leverage ทำให้เงินทุนทั้งหมดกว่า 3,600 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ได้ละลายหายไปในระยะเวลาเพียงแค่ 5 สัปดาห์เท่านั้น จะเห็นได้ว่า ความเชื่อมั่นเกินไป อาจนำไปสู่ความสูญเสียอย่างหนัก ดังนั้น เพื่อลดการขาดทุน นักลงทุนควรตัดสินใจด้วยความรอบคอบ และหมั่นทบทวนพอร์ตการลงทุนให้สอดคล้องกับสภาวะตลาดอยู่เสมอ

กับดักที่สี่ การปิดกั้นความเห็นต่าง แม้ทราบดีว่าการลงทุนต้องการความมีเหตุผลและตัดสินใจจากข้อมูลที่ถูกต้อง อย่างไรก็ตาม นักลงทุนมักติดกับดักทางจิตวิทยาที่เรียกว่า Confirmation Bias (การปิดกั้นความเห็นต่าง) จากการเลือกเชื่อเพียงข้อมูลที่ตรงกับความคิดเห็นของตนเอง และละเลยข้อมูลที่ขัดแย้งกับความเชื่อของตน หลายคนคงนึกถึงเหตุการณ์การล่มสลายของ Enron Corporation หนึ่งในบริษัทพลังงานที่ใหญ่ที่สุดในโลก ที่นักวิเคราะห์และผู้เชี่ยวชาญต่างเชื่อมั่นในศักยภาพของ Enron แม้บริษัทจะถูกรายงานเกี่ยวกับการใช้บัญชีผิดปกติ และการปกปิดหนี้สิน จะเห็นได้ว่าการปิดกั้นความเห็นต่างมักทำให้นักลงทุนขาดทุนนาน และพลาดโอกาสที่ดีกว่าในการลงทุน ดังนั้น หากจะหลีกเลี่ยง Confirmation Bias ควรเปิดรับข้อมูลทุกด้าน โดยพิจารณาข้อมูลที่ขัดแย้งกับสมมติฐานหรือความเชื่อของตนเอง ทำให้มองเห็นภาพรวมและประเมินความเสี่ยงได้อย่างถี่ถ้วนมากขึ้น 

กับดักที่ห้า อคติจากคนรอบข้าง หลายครั้งที่นักลงทุนเสียโอกาสในการทำกำไร หรือขาดทุน จากการเชื่อคนอื่นมากเกินไป จนขาดความตระหนักรู้ว่าทุกคนมีเป้าหมายทางการเงินและการยอมรับความเสี่ยงที่ต่างกัน หรือบางครั้งคำแนะนำที่ได้มาอาจจะสายเกินไป ดังนั้นหากต้องการหลุดออกวัฏจักรของการซื้อตอน High ขาย ตอน Low ควรตระหนักรู้ว่า การลงทุนที่ดีที่สุดคือการลงทุนที่เหมาะกับเป้าหมายและความเสี่ยงของตน ไม่ใช่ชองคนอื่น

การตระหนักรู้พฤติกรรมการลงทุนโดยหลีกเลี่ยงกับดักจิตใจทั้ง 5 ประการให้เป็น เปรียบเสมือนโล่ป้องกันที่ช่วยนักลงทุนให้ปลอดภัยในเส้นทางการลงทุน สุดท้ายเคล็ดลับที่ทำให้นักลงทุนประสบความสำเร็จในการลงทุน ไม่เพียงแต่ต้องเข้าใจตลาด แต่ต้องเข้าใจตัวเอง มีความเข้าใจในหลักการลงทุน มีความหนักแน่น และเชื่อถือข้อมูลที่ถูกต้อง พร้อมกับการหาทางหนีทีไล่เตรียมไว้หากการลงทุนไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง และสิ่งที่สำคัญที่สุด คือ การสร้างวินัยการลงทุนที่สอดคล้องกับเป้าหมายของตัวเอง ไม่รับเสี่ยงมากหรือน้อยเกินความจำเป็น ก็จะมีส่วนช่วยให้นักลงทุนประสบความสำเร็จได้ตามเป้าหมายด้วยเช่นกัน

สุดท้ายนี้ ผมอยากให้ทุกท่าน ลองทำเช็คลิสต์กันดูว่า ที่ผ่านมา กับดักจิตใจเรื่องไหนบ้าง ที่ฉุดรั้งความสำเร็จไว้ แล้วมาแก้ไขไปด้วยกัน เพื่อความสำเร็จในการลงทุนครับ