การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลผู้เยาว์"เปิดบัญชีธนาคาร" | สุรินรัตน์ แก้วทอง

ในแง่มุมหนึ่งถือเป็นการสร้างบรรทัดฐานในการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของประเทศไทยให้มีมาตรฐานเพิ่มสูงขึ้น แต่ในขณะเดียวกันในทางปฏิบัติของการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลดังกล่าว กลับพบปัญหาบางประการ ที่ทำให้เกิดประเด็นในทางกฎหมายเกี่ยวกับการสร้างความสมดุลระหว่างการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลและการขับเคลื่อนระบบเศรษฐกิจ

ตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล และการนำไปใช้ในทางปฏิบัติ คือการที่กฎหมายกำหนดให้การเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ จะต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม เว้นแต่จะเป็นนิติกรรมที่ผู้เยาว์สามารถทำได้เองโดยลำพัง ตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 20 ของพระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562

ในประเด็นนี้การที่ผู้เยาว์นั้นเป็นบุคคลที่กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลไม่ว่าจะเป็นกฎหมายของประเทศไทยหรือในต่างประเทศให้ความสำคัญ เนื่องจากผู้เยาว์เป็นกลุ่มบุคคลที่อาจถูกแสวงหาประโยชน์จากการทำการตลาดได้โดยง่ายกว่าบุคคลทั่วไป ด้วยเหตุผลทางด้านคุณวุฒิและประสบการณ์ชีวิต 

สำหรับประเด็นการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562 นั้น ได้มีการกล่าวถึงหลักเกณฑ์ในการเก็บข้อมูลของผู้เยาว์ไว้เพียงเล็กน้อย ซึ่งสาระสำคัญ คือ การเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์การต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม

อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาประเด็นการขอความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมนี้เกิดปัญหาในทางปฏิบัติในหลากหลายธุรกรรมซึ่งในธุรกรรมที่ประสบปัญหาดังกล่าว คือ การทำธุรกรรมเปิดบัญชีกับธนาคาร เนื่องจากการเปิดบัญชีกับธนาคารจะต้องมีการเก็บข้อมูลส่วนบุคคล 

ยิ่งไปกว่านั้นการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลในบางธนาคาร ในปัจจุบันได้มีการนำการบันทึกภาพถ่ายหรือใบหน้ามาใช้ในการเก็บข้อมูล เพื่อใช้ในการปรับปรุงบริการให้กับลูกค้า หรือแม้กระทั่งการจัดให้มีรถเคลื่อนที่ เพื่อให้มีการเปิดบัญชีธนาคารกับผู้เยาว์ตามโรงเรียนต่าง ๆ

ปัญหาที่ตามมาคือการขอความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม เพื่อให้ผู้เยาว์สามารถเปิดบัญชีธนาคารได้ในทางปฏิบัติกลับทำได้ค่อนข้างยาก 

ในความเห็นของผู้เขียน การที่มีการบังคับใช้กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ไม่ว่าในประเทศไทยหรือในต่างประเทศ ก็เพื่อมุ่งให้เกิดการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล แต่หากการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลดังกล่าวนำมาซึ่งผลกระทบในประโยชน์ด้านอื่น ๆ อาจเป็นการขัดต่อวัตถุประสงค์ที่แท้จริงของการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล

ปัญหาดังกล่าว เกิดขึ้นจากการที่กฎหมายไม่ได้มีการบัญญัติแนวทางที่ชัดเจนเกี่ยวกับการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ในรูปแบบต่าง ๆ แต่กำหนดแนวทางอย่างกว้างไว้ว่า การเก็บข้อมูลส่วนบุคคลจากผู้เยาว์จะต้องทำโดยได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม

ส่งผลให้การปฏิบัติงานของธนาคาร ที่มุ่งส่งเสริมกิจกรรมการออมให้กับผู้เยาว์ เกิดปัญหาในทางปฏิบัติค่อนข้างมากจากการบังคับใช้กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล

ส่งผลให้ผู้เยาว์ในประเทศไทยซึ่งมีประมาณ 12 ล้านคนได้รับผลกระทบจากการบังคับใช้กฎหมายดังกล่าว รวมถึงทำให้การส่งเสริมโครงการออมของเยาวชนของธนาคารต่าง ๆ เกิดอุปสรรคค่อนข้างมาก

ผู้เขียนจึงเห็นว่า ในส่วนของการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลตามมาตรา 20 ของพระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลฯ ควรกำหนดข้อยกเว้นกับการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ ที่มีลักษณะบ่งชี้ให้เห็นได้ชัดว่า การเก็บข้อมูลดังกล่าวเป็นการเก็บข้อมูลที่เป็นไปในลักษณะที่เป็นประโยชน์กับผู้เยาว์ ที่ไม่จำเป็นจะต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมในทุกกรณี

แม้นิติกรรมนั้นจะไม่ใช่นิติกรรมที่จะเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา 20 ตามที่บัญญัติไว้อยู่เดิมก็ตามแต่หากเป็นนิติกรรมที่เห็นได้ชัดว่าเป็นประโยชน์กับผู้เยาว์โดยแท้ก็ควรได้รับการยกเว้นโดยกฎหมาย 

อย่างไรก็ตาม ในประเด็นดังกล่าวอาจมีข้อโต้แย้งว่าผู้เยาว์ควรจะต้องได้รับการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลเป็นพิเศษ แต่เมื่อพิจารณาในทางปฏิบัติในปัจจุบันนั้น การทำธุรกรรมกับธนาคารสามารถทำได้ง่ายและสะดวกขึ้น

เช่น การเปิดบัญชีซึ่งในหลายกรณีในปัจจุบันได้มีการนำเทคโนโลยีการถ่ายและจดจำใบหน้ามาใช้ ซึ่งถือเป็นนวัตกรรมในการเก็บข้อมูลเพื่อให้การทำธุรกรรมต่าง ๆ ของผู้เยาว์เป็นไปได้สะดวกมากขึ้น แต่ด้วยอุปสรรคของการใช้กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลทำให้เกิดอุปสรรคในการนำเทคโนโลยีดังกล่าวมาใช้

ดังนั้น แล้วในความเห็นของผู้เขียนการที่กฎหมายในมาตรา 20 กำหนดแนวทางในการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ที่ขาดความยืดหยุ่นอาจส่งผลกระทบต่อประโยชน์โดยรวมของผู้เยาว์เอง 

กล่าวโดยสรุป ผู้เขียนเห็นว่า การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ควรเป็นการคุ้มครองที่มีความเข้มงวด เหมือนเช่นที่พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลฯได้มีการบัญญัติไว้ แต่อาจต้องมีการกำหนดข้อยกเว้นบางประการให้มีความชัดเจนมากขึ้นเพื่อให้การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลกับการคุ้มครองประโยชน์ส่วนบุคคลของผู้เยาว์เป็นไปอย่างสมดุลมากที่สุด 

อย่างไรก็ตาม การใช้ข้อยกเว้นดังกล่าวอาจต้องใช้อย่างระมัดระวังเพื่อไม่ให้มีการกระทำการใด ๆซึ่งเป็นการละเมิดข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ และการเก็บข้อมูลส่วนบุคคลของผู้เยาว์ ก็ควรเก็บเท่าที่จำเป็น เพื่อประโยชน์ของผู้เยาว์อย่างแท้จริงเท่านั้น

ทั้งนี้ หากธนาคารแห่งประเทศไทยได้มามีส่วนช่วยในการผลักดันและแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นนี้ จะทำให้โอกาสในการแก้ไขปัญหาเพื่อประโยชน์ของธนาคารพาณิชย์ของประเทศไทยสามารถสำเร็จลุล่วงไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ.