ซอฟต์พาวเวอร์คือ อะไร? นิยามที่หลายคนยังสงสัย

"ชำนาญ จันทร์เรือง" นักวิชาการด้านกฎหมายและการเมือง ได้กล่าวไว้ในบทความ "ซอฟต์พาวเวอร์ คืออะไร" ระบุว่า คำว่า ซอฟต์พาวเวอร์ มีนักวิชาการไทย นักคิด นักเขียนหลายคนได้พยายามแปลคำนี้ไว้ เช่น อำนาจอ่อน พลังอำนาจแบบอ่อน อำนาจแบบอ่อน อำนาจนุ่ม อำนาจละมุน พลังอำนาจแบบฉลาด อำนาจโน้มนำ อำนาจโน้มน้าว อำนาจน้าวนำ ฯลฯ

แม้แต่ตัวผมเองก็เคยเสนอให้ใช้คำว่า “อำนาจทางวัฒนธรรม” แต่ทั้งหมดก็ไม่มีคำไหนที่สื่อความหมายได้ตรงเป๊ะ จึงขอใช้คำว่า “ซอฟต์พาวเวอร์”  (soft power) ทับศัพท์ภาษาอังกฤษตรงๆเหมือนกับที่ราชบัณฑิตฯ เคยบัญญัติทับศัพท์ภาษาอังกฤษอื่นไว้เป็นร้อยๆคำ เช่น ซอฟต์แวร์ ฮาร์ดแวร์ ฮาร์ดดิสก์ คอมพิวเตอร์ ฯลฯ ซึ่งเราต้องเข้าใจถึงความหมายและที่มาที่ไปของคำๆนี้เสียก่อนจึงจะนำไปใช้ให้ถูกต้อง

ซอฟต์พาวเวอร์ เป็นแนวคิดที่ได้รับการพัฒนาโดย Joseph S. Nye ศาสตราจารย์ทางรัฐศาสตร์จากสถาบันจอห์น เอฟ เคเนดี มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ที่มีประสบการณ์ทั้งในวงวิชาการและวงการเมือง เพราะเคยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยกระทรวงการต่างประเทศและกระทรวงกลาโหมของสหรัฐอเมริกาเมื่อคร้ังที่ บิล คลินตัน เป็นประธานาธิบดี

ซึ่งเขาได้พัฒนาแนวคิดนี้ร่วมกับ Robert Keohane โดยได้เขียนหนังสือ Power and Interdependence ตั้งแต่ปี 1977 มาแล้ว ซึ่งบริบทแตกต่างจากปัจจุบันนี้มาก

ซอฟต์พาวเวอร์ สามารถแฝงอยู่ในกิจกรรรมต่าง ๆ และเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทสังคมนั้น ๆ ได้ รวมทั้งสามารถมีอยู่ทั้งในประเทศเสรีนิยม สังคมนิยม หรือแม้แต่อำนาจนิยม ประเทศต่าง ๆ สามารถใช้แนวคิดนี้แฝงเข้าไปในการดำเนินนโยบายสาธารณะ เพื่อทำให้ผู้ที่อยู่ใต้อำนาจนี้เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ความคิด ค่านิยม และวัฒนธรรมไปตามเป้าหมายที่วางไว้

ซอฟต์พาวเวอร์ มีอิทธิพลกับชีวิตประจำวันของผู้คน และซอฟต์พาวเวอร์ นี้ทำให้สังคมเกิดการเปลี่ยนแปลงได้จากการติดต่อสื่อสารแลกเปลี่ยนกัน บางครั้งทำให้สังคมเกิดการพัฒนา บางครั้งทำให้สังคมเกิดความวุ่นวาย แม้กระนั้นก็ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าชีวิตของผู้คนล้วนมีความสัมพันธ์อยู่กับซอฟต์พาวเวอร์ 

หากนิยามแบบแคบๆก็คือซอฟต์พาวเวอร์ หมายถึงอํานาจในการชักจูงหรือโน้มน้าวประเทศอื่นให้ปฏิบัติตามที่ตนประสงค์ โดยการสร้างเสน่ห์ ภาพลักษณ์ ความชื่นชม และความสมัครใจ พร้อมที่จะร่วมมือกันต่อไป อํานาจในลักษณะนี้จะได้รับการยอมรับมากกว่าการออกคำสั่งโดยใช้อำนาจบังคับขู่เข็ญ หรืออํานาจเชิงบังคับอย่างอํานาจทางทหาร ที่เรียกว่า ฮาร์ดพาวเวอร์ (hard power) นั่นเอง

"ชำนาญ จันทร์เรือง" ระบุต่อว่า ซอฟต์พาวเวอร์ของไทย มีผู้คนหลากหลายที่พยายามชี้ว่าสิ่งต่างๆเหล่านี้เป็นซอฟต์ พาวเวอร์ของไทย เช่น 

ต้มยำกุ้ง 

อาหารบ้านเรามีชื่อเสียงดังไกลไปทั่วโลกแต่คนนึกถึงวิกฤติเศรษฐกิจปี 40 แต่ถ้าเป็นอาหารไทยโดยรวม เช่น ผัดไทย ต้มข่าไก่ ฯลฯ นั้นเป็นที่ชื่นชอบ แต่ถือว่าเป็นอาหารที่ราคาไม่ถูกนักเมื่อเทียบกับอาหารชาติอื่นๆ เช่น อาหารจีน  หรืออาหารญี่ปุ่น ฯลฯ จนบางครั้งเทียบได้ว่าเป็นอาหารหรูในต่างประเทศเลยทีเดียว

นวดไทย 

ค่อนข้างจะได้รับการยอมรับ แต่ก็ยังถือว่าได้รับอิทธิพลมาจากฤาษีดัดตนของอินเดีย แต่เมื่อไปต่างประเทศพนักงานนวดของเรามักจะประสบปัญหาในเรื่องของการใช้แรงงานที่ผิดกฎหมายหรือผิดประเภท

มวยไทย 
ถูกจัดให้เป็นหนึ่งในประเภทของ Martial Arts และได้ถูกลอกเลียนเอาไปดัดแปลงไปในหลายๆรูปแบ เช่น Kick Boxing ล่าสุดจะได้รับการบรรจุเข้าไปในกีฬาโอลิมปิกในครั้งต่อไปแล้ว แต่ก็ต้องทำใจหากคนที่ได้เหรียญทองไม่ใช่คนไทย เหมือนที่ญี่ปุ่นเคยร้องให้กันทั้งประเทศมาแล้วเมื่อนักยูโดญี่ปุ่นแพ้ต่อนักยูโดต่างชาติ

ละครไทย-ภาพยนตร์ไทย 

ทีแผ่อิทธิพลไปประเทศไกล้เคียง และรัฐบาลพยายามจะส่งเสริม แต่ผมคิดว่ายังอีกไกลนักเมื่อเทียบกับฮอลลีวูดหรือหนังเกาหลี หรือแม้กระทั่งกรณีลิซ่าเองก็ยังมีปัญหาว่าเป็นซอฟต์พาวเวอร์ไทยแน่ล่ะหรือ

ทั้งนี้ในส่วนรัฐบาลได้มีนโยบายสนับสนุน Soft Power และอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ของไทย ให้เป็นที่รู้จักทั่วโลก ตามแนวทางส่งเสริมวัฒนธรรม 5F สู่การเป็นสินค้าส่งออกทางวัฒนธรรมสำคัญของไทยเพื่อเป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจ สร้างรายได้ให้แก่ประเทศอย่างมหาศาล

อ่านบทความ "ซอฟต์พาวเวอร์ คืออะไร | ชำนาญ จันทร์เรือง" เพิ่มเติม (คลิก) 

 

นโยบายของรัฐบาลที่ผลักดัน Soft Power ความเป็นไทย  โดยเฉพาะอุตสาหกรรมวัฒนธรรมสร้างสรรค์ที่มีศักยภาพ  5F  ได้แก่  

• F-Food อาหาร
• F-Film ภาพยนตร์และวีดิทัศน์
• F-Fashion การออกแบบแฟชั่นไทย
• F-Fighting ศิลปะการป้องกันตัวแบบไทย 
• F-Festival เทศกาลประเพณีไทย  

สู่ระดับโลกเพื่อช่วยสร้างรายได้และภาพลักษณ์ที่ดีให้แก่ประเทศ  กระทรวงวัฒนธรรม ได้ปรับบทบาทจากกระทรวงสังคมสู่กระทรวงสังคมกึ่งเศรษฐกิจ มีเป้าหมายการขับเคลื่อนงานด้านศิลปะวัฒนธรรม และศาสนา ถือเป็นการรีสตาร์ทประเทศไทย  

โดยการขับเคลื่อนสังคมและเศรษฐกิจด้วยวัฒนธรรม  ตามนโยบาย  เปลี่ยนฉากทัศน์วัฒนธรรมสู่ก้าวที่มั่นคงและยั่งยืน  ส่งผลให้เกิดประโยชน์อย่างยิ่ง ต่อประชาชนและประเทศชาติ  ทั้งมิติทางสังคมและเศรษฐกิจ

ดังนั้นอธิบายง่ายๆ "Soft Power" คือการส่งเสริมสิ่งที่มีอยู่ในวิถีชีวิตนั้นๆ ให้เกิดแรงจูงใจ ยอมรับ คล้อยตาม สอดคล้องกับความต้องการที่อยากให้เป็น ในบริบททางสังคมนั้นๆ ที่จะนำไปสู่การเผยแพร่ทางวัฒนธรรมต่อไป เช่น 

• อาหารการกินและเครื่องดื่ม สไตล์ไทย
• ดาราศิลปิน ทั้งวงการเพลง วงการบันเทิง 
• ละคร ซีรีส์ ภาพยนตร์ การสร้างคอนเทนต์ความบันเทิงของไทยให้เข้าถึงผู้คน ทั้งไทยและต่างชาติ 
• สถานที่ท่องเที่ยว ทะเลทางภาคใต้ ภูเขา สายหมอกทางภาคเหนือ อีสาน หรือใช้ชีวิตในเมืองหลวง
• ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี งานประณีตศิลป์ งานวรรณกรรม โขน ภูมิปัญญาไทย มวยไทย นวดแผนไทย
• ผ้าไทย ประยุกต์ปรับเปลี่ยนตามแฟชั่นให้ทันสมัย