'เรียน-สอนออนไลน์' จะทดแทนการเรียนปัจจุบันได้จริงหรือ?

วิกฤติโควิด-19 ทำให้การเรียนการสอนทั่วโลกเปลี่ยนไปมาก ตั้งแต่ระดับเด็กเล็กไปจนถึงอุดมศึกษา ในระดับประถมศึกษา มีการพูดถึงการเรียนจากที่บ้าน (Home-based Learning) และผลที่ผ่านมาก็เริ่มมีคำถาม ถึงความพร้อมทั้งครูและนักเรียน

ผมมีประสบการณ์เมื่อหลายปีก่อน ต่อการเรียนสดแบบออนไลน์หลังเที่ยงคืน ซึ่งต้องเรียนต่อเนื่องหลายสัปดาห์ ซึ่งผู้สอนสอนไม่น่าสนใจ สุดท้ายผมไม่สามารถเรียนจนจบหลักสูตร ขณะเดียวกัน ผมก็เป็นผู้สอนออนไลน์ โดยเฉพาะช่วงวิกฤติทำให้ผมสอนสดแบบออนไลน์ บางครั้งสอนยาวนาน6 ชั่วโมง ผ่านระบบซูม ยังต้องบันทึกวิดีโอระหว่างสอน เพื่อให้ผู้เรียนมาเรียนเวลาใดก็ได้ และบ่อยครั้งที่ผมต้องบรรยายใน Webinar ซึ่งเป็นการสัมมนาสดผ่านออนไลน์ที่มีผู้ฟังจำนวนมาก

ในฐานะผู้สอนสิ่งที่พบ คือ การโต้ตอบกับผู้เรียนผ่านออนไลน์จะยากกว่าปกติ เพราะการสอนในห้องเรียนปกตินั้น ผู้สอนจะเห็นปฎิกริยาผู้เรียนได้ดีกว่า ทำให้เข้าใจผู้เรียนว่ามีความคิดอย่างไร เข้าใจเนื้อหาที่สอนหรือไม่ ข้อสำคัญยิ่งถ้าต้องเสวนาแลกเปลี่ยนความเห็นกับผู้เรียนหลายๆ คน ระบบออนไลน์จะลำบากกว่า

ขณะที่การบรรยายผ่าน Webinar ที่ผมได้จัดขึ้นหลายครั้ง บางครั้งมีคนเข้าฟังหลายร้อยคน ผมพบว่าการใช้ระบบออนไลน์ป็นเรื่องที่ดีมากเพราะสะดวกกับผู้ฟัง และสามารถเชิญวิทยากรหลายคนมาพร้อมกันง่ายกว่าแบบปกติ ลดค่าใช้จ่ายทั้งผู้จัดและผู้ฟังด้วย

ผมยังมีประสบการณ์กับลูกชายคนเล็กที่เรียนระดับประถมศึกษาและต้องเรียนออนไลน์ ทั้งการเรียนจากโรงเรียนที่เพิ่งเปิดมาไม่กี่สัปดาห์ที่ผ่านมา รวมถึงการเรียนพิเศษออนไลน์ที่เรียนมาตั้งแต่เดือนมีนาคม เป็นการเรียนทั้งภาษาอังกฤษ ภาษาจีน และ เปียโน พบว่าการเรียนออนไลน์ระบบของโรงเรียนค่อนข้างเป็นเรื่องน่าเบื่อ เพราะสอนแบบวิดีโอทางเดียวไม่สามารถเห็นหน้าผู้เรียนและไม่ใช่การเรียนสด 

นอกจากนี้ ครูบางคน ไม่สามารถถ่ายทอดแบบออนไลน์ได้ดีพอ ขณะที่ผมกลับพบว่าลูกชายชอบการเรียนพิเศษภาษาอังกฤษกับครูต่างชาติที่เป็นการเรียนสดแบบออนไลน์ผ่านซูม เป็นคลาสเล็กๆ ผู้เรียน 4-5 คน ทั้งนี้เพราะครูมีเทคนิคการสอนที่ดีให้ความสำคัญการถามตอบกับเด็กและเล่นเกมกับเด็กเป็นระยะ จึงทำให้เด็กรู้สึกสนุกสนาน ส่วนการเรียนเปียโนสดออนไลน์ ผ่านซูมจะยากกว่าแม้เป็นการเรียนตัวต่อตัว เนื่องจากเป็นวิชาปฏิบัติที่บางครั้งการเรียนในห้องอาจมีความเหมาะสมกว่า

จากประสบการณ์ทั้งหมดพบว่า การเรียนการสอนออนไลน์คงไม่สามารถแทนที่ระบบการเรียนการสอนปัจจุบันได้ทั้งหมด โดยเฉพาะเด็กเล็ก ที่ยังจำเป็นต้องเรียนในชั้นเรียนปกติ ยังต้องการเพื่อนต้องเรียนรู้การใช้ชีวิตในสังคมมากกว่าแค่ความรู้วิชาการ ส่วนการสอนออนไลน์ระดับอุดมศึกษาเป็นไปได้มากสำหรับการเรียนวิชาทฤษฎีต่างๆ โดยเฉพาะวิชาเนื้อหาใหม่ๆ ที่ต้องการผู้เชี่ยวชาญ แต่คงไม่เหมาะกับวิชาปฏิบัติการ หรือวิชาที่ต้องเสวนาและเปลี่ยนความเห็นกันกับผู้เรียน

แต่ระบบออนไลน์เปิดโอกาสให้ผู้ที่ต้องการหาความรู้ใหม่ๆ เพิ่มเติมง่ายขึ้น มหาวิทยาลัยต่างๆ จะลำบากขึ้นเพราะต้องแข่งกับสถาบันชั้นนำโลกที่มีหลักสูตรทันสมัยหรืออาจารย์ดีๆ ที่สอนผ่านออนไลน์ได้

อีกสิ่งหนึ่งที่พบ คือ รูปแบบสัมมนาในอนาคตอาจเปลี่ยนไป ต่อไปหน่วยงานต่างๆ สามารถจัดสัมมนาออนไลน์ และเชิญวิทยากรดังในระดับโลกมาบรรยายได้ มีค่าใช้จ่ายเข้าฟังบรรยายที่ถูกลง ซึ่งช่วงเดือน 2 เดือนที่ผ่านมา เราได้เห็นหลายหน่วยงานจัดงานสัมมนาใหญ่ผ่านออนไลน์และประสบความสำเร็จอย่างดี