ว่าด้วยนิยาม ‘ผัก Organic’ ที่มีดีมากกว่าความสด กรอบ อร่อย

เมื่อนึกถึง ‘ผักเกษตรอินทรีย์’ หรือ ‘ผักออร์แกนิค (Organic)’ แน่นอนว่านอกจากจะสื่อถึงการมี  "สุขภาพดี"  และประโยชน์ที่ครบถ้วนแล้ว สิ่งเหล่านี้ยังมีราคาที่สูงลิ่ว จนบางครั้งแม่บ้านหรือเหล่าคนครัวทั้งหลาย ตัดใจไปเลือกผักที่มีการปลูกแบบปกติแทน

ในทางกลับกัน มุมมองของผู้ผลิตอย่าง อรุณี พุทธรักษา ของกลุ่มเกษตรทฤษฎีใหม่หัวใจอินทรีย์ แห่งจังหวัดนครปฐม บอกว่าการตัดสินใจซื้อผักราคาแพงของผู้บริโภคว่ายากแล้ว แต่การตัดสินใจปลูกผักออร์แกนิค ของชาวสวนทั้งหลายนั้นยากกว่าหลายเท่า

• ‘ไม่ยาก แต่ไม่ง่าย’ กว่าจะเป็นเกษตรหัวใจอินทรีย์

นิยามของผัก-ผลไม้ออร์แกนิค (Organic) คือ ผักและผลไม้ที่ผ่านการผลิตทางการเกษตรโดยไม่ใช้สารสังเคราะห์ใดๆ ในการเพาะเลี้ยงหรือการเพาะปลูกเลย ไม่ว่าจะเป็นปุ๋ยวิทยาศาสตร์ สารเคมี หรือยาฆ่าแมลง จะใช้แต่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกจากธรรมชาติเท่านั้น รวมถึงเมล็ดพันธุ์ที่นำมาเพาะปลูกก็จะต้องไม่ผ่านการตัดต่อพันธุกรรม หรือถ้าเป็นเนื้อสัตว์ ก็จะถูกเลี้ยงและเจริญเติบโตด้วยอาหารจากธรรมชาติ เลี้ยงแบบปล่อยอิสระ ไม่มีการขุน หรือให้อาหารสังเคราะห์ เพื่อเร่งการเจริญเติบโต

ความยุ่งยากของการปลูกผักออร์แกนิค ที่มีทั้งการดูแลที่มากขั้นตอน และต้นทุนที่สูง ทำให้ในระยะแรกกลุ่มชาวสวนไม่สนใจผักออร์แกนิคมากนัก แต่อรุณี กลับบอกว่าผักปลอดสารมันไม่ได้ดีกับแค่คนกิน แต่มันดีกับคนปลูกด้วย

“พ่อแม่ทำเกษตรแบบพึ่งสารเคมีตั้งแต่เราเกิด ส่วนใหญ่ที่บ้านปลูกกะหล่ำปลี แล้วตอนหยอดยาจะเอาเท้าเขี่ยดินเพื่อให้หยอดยาได้ถึงราก ซึ่งพ่อแม่ก็มีปัญหาเกี่ยวกับโรคทางเท้าตลอด ทั้งอาการคัน เป็นแผลที่หายช้า ซึ่งสาเหตุมาจากการใช้สารเคมีทั้งนั้น ทำให้เราเห็นว่าเราควรเปลี่ยนได้แล้ว”

ความคิดนั้นผลักให้อรุณีมาทำเกษตรแบบอินทรีย์เต็มตัวที่สวนของครอบครัว ในปี 2549 จากอาชีพเดิมที่เป็นเอ็นจีโอพัฒนาชุมชน

“สิ่งที่ยากไม่ใช่ขั้นตอนการปลูกหรือการเริ่มวิธีการใหม่ๆ แต่คือการเปลี่ยนใจพ่อแม่ แรกๆ เขาก็ไม่ยอมเพราะเขาบอกว่ายุ่งยาก ต้องใช้เวลา ผักไม่สวย ขายต่อได้ยาก แรกเริ่มจึงเป็นแค่การลองปลูกเพื่อกินเองในครอบครัวก่อน เหลือกินก็นำไปขาย”

หลังจากลองปลูกไม่นาน จึงได้มีโอกาสเข้ามาขายผักไร้สารที่ตลาดสุขใจ ตลาดใหญ่ของ จ.นครปฐม   ที่ขายผลิตผลปลอดสารเคมี และได้รับการติดต่อจากโรงแรมสามพราน ริเวอร์ไซด์ ให้ส่งผักให้ห้องอาหาร จนกระทั่งในปี 2554 ได้เข้ามาร่วมโครงการสามพรานโมเดล และได้มีการรวมกลุ่มทำเกษตรอินทรีย์ขึ้น

• ความเชื่อมั่น คือต้นทุนสูงลิ่วของผักออร์แกนิค

ปัจจุบันกลุ่มเกษตรทฤษฎีใหม่หัวใจอินทรีย์ เป็นหนึ่งในกลุ่มสำคัญการขับเคลื่อนการปลูกผักออร์แกนิคนครปฐม อรุณีเล่าว่ากลุ่มเกษตรทฤษฎีใหม่หัวใจอินทรีย์ จัดตั้งอย่างจริงจังตั้งแต่ปี 2556 โดยสมาชิกปัจจุบันมีมากกว่า 20 ครัวเรือน แต่แรกใช้ชื่อกลุ่มพี่น้องสองตำบล ภายใต้เงื่อนไขปลูกแบบเกษตรอินทรีย์ทั้งหมด วางแผนการปลูกอย่างรัดกุม แต่ละเดือนจะต้องประชุมกันระหว่างสมาชิกและเชฟ วางแผนการผลิตให้เหมาะสมกับฤดูกาล

“เราผ่านการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์นานาชาติ (IFOAM) แต่กว่าจะได้ก็ไม่ง่าย เพราะเราต้องมั่นใจว่าผักของเราดีที่สุด และไม่ใช่แค่เราคนเดียว สมาชิกคนอื่นๆ ด้วย การทำเกษตรอินทรีย์มันไม่ใช่แค่การพึ่งตัวเองแค่นั้น ถึงแม้เราจะลด ละเลิก การใช้เคมี แต่ถ้าคนรอบๆ หรือสวนข้างๆ ยังคงใช้อยู่ สารเคมีพวกนั้นมันจะยังคงอยู่และมากระทบเรา ดังนั้นเราก็ต้องมองและดูแลคนรอบข้างด้วย”

อุปสรรคอีกอย่างหนึ่งคือการที่เราต้องมีทุนทุกอย่าง แม้กระทั่งการรับรองที่เราต้องทำเรื่องขอรับรองมาตรฐาน มีการตรวจสอบ ซึ่งในส่วนนี้มีค่าใช้จ่ายเป็นเงินก้อนใหญ่ทั้งนั้น ซึ่งเรายอมจ่ายเพื่อสร้างความเชื่อมั่นในผักของเรา

• จากสวนชาวบ้าน สู่อาหารคนเมือง

อรุณี เล่าต่อว่า ถึงแม้ผักปลอดสารจะหาง่ายมากขึ้นในปัจจุบัน แต่บางครั้งคนกินก็โดนหลอกว่าผักนี้เป็นผักออร์นิค ทั้งๆ ที่มันไม่ใช่

ปัจจุบันกลุ่มเกษตรทฤษฎีใหม่หัวใจอินทรีย์ ได้ส่งผักขายแก่โรงแรมสามพราน ริเวอร์ไซด์ และภายในเครือข่ายเกษตรอินทรีย์สามพรานโมเดล (Participatory Guarantee System (PGS) เช่น ร้านอาหาร Patom หรือเซ็ตอาหาร delivery ที่ชื่อว่า Sukina Food เป็นต้น

แต่ถึงแม้จะมีออเดอร์ผักเข้ามาจำนวนมาก ถ้าผักนั้นไม่ใช่ฤดูกาลที่ปลูก เราก็จะมีการคุยกันว่าขอเปลี่ยนเป็นแบบอื่นได้ไหม เพราะผักบางชนิดต้องปลูกในฤดูที่เหมาะสมที่สุด ถึงจะอร่อยและมีประโยชน์ที่สุดเช่น ผักสลัดเรดคอส (Red Cos)

“เรามีการออกบูธตามงานสำคัญต่างๆ เพื่อให้คนรู้จักผักเรามากขึ้น เรามั่นใจว่าผักเรามีคุณภาพ อยากให้ทุกคนได้ลอง แต่ไม่ใช่ว่าคนนิยมผักเรามากขึ้นแล้วเราจะเร่งปลูกผัก เราไม่ทำ ยังคงธรรมชาติของผักต่างๆ เอาไว้” อรุณีทิ้งท้าย