จากเคส 'หัวใจวาย' ที่ภูกระดึง สู่ 5 วิธีป้องกันก่อนไปขึ้นเขา

จากประเด็นข่าวสุดเศร้าที่มีชายวัย 62 ปี ชาวสมุทรสาคร ไปเที่ยว "ภูกระดึง" ขณะเดินขึ้นเขาในช่วงเวลาประมาณ 10.30 น. เกิดเป็นลมหมดสติ และเสียชีวิตในเวลาต่อมา ภายหลังแพทย์วินิจฉัยว่าเกิดจากภาวะ "หัวใจวายเฉียบพลัน" เคสนี้ทำให้นักท่องเที่ยวผู้ร่วมทางต่างสลดใจไปตามๆ กัน แต่รู้หรือไม่? เราสามารถป้องกันไม่ให้เรื่องแบบนี้เกิดซ้ำได้

ใครที่อยากไปเดินป่าหรือขึ้นเขาสูงแบบนี้ จึงควรเช็คร่างกายตนเองก่อนไปเที่ยว รวมถึงต้องรู้วิธีลดความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดภาวะดังกล่าว กรุงเทพธุรกิจออนไลน์ รวบรวมข้อควรรู้และข้อปฏิบัติตัวก่อนตัดสินใจไป Trekking หรือไปเดินป่า-ขึ้นเขา มาฝากกัน

• นักเดินป่ามักเสี่ยงต่อภาวะ "หัวใจวาย"

ผศ.ดร.เจมส์ เอห์ลิช (Dr.James Ehrlich) อาจารย์แพทย์ประจำคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยโคโลราโด ระบุว่า หากคุณคิดว่านักเดินป่าหรือคนที่ชอบไปเที่ยว "ขึ้นยอดเขา" จะมีภูมิคุ้มกันโรค "หัวใจวาย" ล่ะก็.. คุณอาจคิดผิด! เนื่องจากภาวะ "หัวใจวายเฉียบพลัน" ถือเป็นเป็นฆาตกรอันดับ 3 ที่คร่าชีวิตผู้ที่ชื่นชอบกิจกรรมกลางแจ้ง และครึ่งหนึ่งของจำนวนผู้เสียชีวิตมักมาจากกิจกรรมการ "เดินป่าขึ้นเขา" นี่เอง

ยิ่งไปกว่านั้น บางรายก็ไม่ได้ทำประกันชีวิตขณะเดินทางท่องเที่ยวในลักษณะนี้เสียด้วย ดังนั้นไม่ว่าคุณจะเป็นนักเดินป่าช่วงวัยใดก็ตาม ควรใส่ใจสุขภาพ "หัวใจ" ของคุณอย่างใกล้ชิด ก่อนจะตัดสินใจเดินทางท่องเที่ยวที่ใช้กำลังร่างกายและจิตใจหนักหน่วงอย่างการเดินป่า

โดยเฉพาะการออกแรงอย่างหนักในสภาพอากาศหนาวเย็น บวกกับระดับความสูงของพื้นที่ยอดภูเขา สภาพแวดล้อมเหล่านี้จะไปเพิ่มความเครียดให้กับหัวใจ ยิ่งใครที่มีปัจจัยความเสี่ยง เช่น มีประวัติคนครอบครัวเป็นโรคหัวใจ โรคอ้วน หรือพฤติกรรมสูบบุหรี่หนัก ก็ยิ่งทำให้การทำงานของหัวใจแย่ลงไปอีก

ทั้งนี้ มีการศึกษาวิจัยออกมาว่า "การเดินป่า" เป็นประจำ จะช่วยลดโอกาสในการเกิดโรคหัวใจวายในผู้ชายได้อย่างมาก ดังนั้นกิจกรรมเดินป่าขึ้นเขาอาจไม่ใช่ผู้ร้ายเสียทีเดียว แต่ร่างกายของนักเดินป่าเองต่างหากที่เป็นปัจจัยสำคัญ ว่ามันจะส่งผลดีในแง่การเพิ่มความแข็งแรง หรือจะกลายเป็นความเสี่ยงให้เกิดภาวะหัวใจวายและเสียชีวิต

จะดีกว่าไหม? ถ้าคุณรู้วิธีลดปัจจัยเสี่ยง "ก่อน" และ "ระหว่าง" การท่องเที่ยวเดินป่าหรือเดินขึ้นยอดเขาสูง

• วิธีลดปัจจัยเสี่ยงก่อนไป 'เดินป่า' ขึ้นเขา

Dr.James Ehrlich ได้ให้คำแนะนำเอาไว้ว่า ก่อนจะตัดสินใจไปร่วมทริปเดินป่าขึ้นยอดเขาต่างๆ ต้องเช็คร่างกายและประวัติสุขภาพของตนเอง ดังนี้ 

1. ตรวจสอบประวัติสุขภาพในครอบครัวของคุณ : ประวัติสุขภาพของบรรพบุรุษเป็นสิ่งที่ใช้ทำนายสุขภาพของคุณได้ผลแม่นยำเป็นอันดับ 1 โดยเฉพาะกับโรค "หัวใจวาย" ซึ่งหมายความว่าแม้แต่ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่ก็ยังมีความเสี่ยงต่อ "หัวใจวาย" ได้ หากมีคนในครอบครัวเป็นโรคหัวใจ

2. ตรวจวัดระดับคอเลสเตอรอล : หากคุณมีระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูง ก็จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคความดัน และ "โรคหัวใจ" ในผู้ชายถึง 3 เท่า ดังนั้นจึงควรไปตรวจวัดความดันโลหิตและระดับคอเลสเตอรอลก่อนจะไปเดินทางขึ้นเขา (ค่าความดันโลหิตในระดับที่ปกติ ควรอยู่ที่ 120/80 mm/Hg และคอเลสเตอรอลรวมควรต่ำกว่า 200 mg/dL)

3. บุคคลกลุ่มเสี่ยงต้องระวัง : ใครที่มีคนในบ้านเป็นโรคหัวใจ หรือเป็นโรคอ้วน โรคความดัน ติดบุหรี่จัด ควรเข้ารับการ "สแกนสภาพหัวใจ" หรือ ออกกำลังกายเพื่อ "ทดสอบความเครียด" ก่อนที่จะไปร่วมทริปเดินป่าอย่างหนักหน่วง

• วิธีป้องกันภาวะ "หัวใจวาย" ก่อนไปเดินป่า

1. เตรียมร่างกายให้พร้อม : ก่อนจะไปเดินป่า (2-4 สัปดาห์) ควรออกกำลังกายสม่ำเสมอและควบคุมอาหาร งดอาหารที่มีไขมันชนิดเลว แทนที่ด้วยอาหารไขมันต่ำ โปรตีนสูง และควรปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยา หากควบคุมอาหารและออกกำลังกายไม่เพียงพอ

2. ปรับเป้าหมายระยะทางให้เข้ากับอายุและความฟิตของตัวเอง : มีผลการศึกษาพบว่า นักเดินป่าที่ร่างกายไม่ฟิตมีแนวโน้มที่จะเกิดภาวะหัวใจหยุดเต้นกะทันหันมากขึ้น 27% 

3. พักผ่อนนอนหลับให้เพียงพอ : อาการหัวใจวายเกิดขึ้นบ่อยที่สุดในตอนเช้า ดังนั้นคืนก่อนวันที่จะไปเดินป่าหรือขึ้นเขาสูง ต้องพักผ่อนและผ่อนคลายร่างกายให้มาก นอนหลับให้เพียงพอ 

4. ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยาขยายหลอดเลือด : นักเดินทางไกลที่ร่างกายอ่อนแอ ควรปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยา เช่น ไนโตรกลีเซอรีน เพื่อขยายหลอดเลือด ในกรณีฉุกเฉินที่อาจเกิด “หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน”

• ต้องรู้อาการ หากเกิด "หัวใจวาย" ขณะเดินป่า

นักเดินป่าต้องรู้จักสังเกตอาการตัวเอง หากมีอาการหายใจถี่และเจ็บกลางอกเป็นพักๆ (เจ็บแบบกดทับหรือเหมือนมีอะไรบีบตรงกลางหน้าอก) และมีอาการเจ็บร้าวไปยังร่างกายส่วนบน ทั้งแขน ไหล่ หลังคอ ขากรรไกร และท้อง (อาจมีอาการคลื่นไส้ อ่อนเพลีย และหายใจลำบากร่วมด้วย) แบบนี้ต้องหยุดพักทันที หากไม่ระวังอาจอันตรายถึงตายได้

ในบางรายของผู้ที่มีอาการโรคหัวใจ อาจจะไม่แสดงอาการในระยะเริ่มต้น เนื่องจากอาการแรกเริ่มมักจะมีลักษณะคล้ายกับอาการเสียดท้อง อาหารไม่ย่อย หรือปวดเมื่อย แต่หากอาการหนักขึ้นเรื่อยๆ ก็ควรหยุดพักเช่นกัน อย่าฝืนไปต่อ

นอกจากนี้ยังมีข้อมูลจาก นพ.ดีพัค แอล บาร์ตต์ (Deepak L. Bhatt, MD, MPH) ผู้อำนวยการบริหารศูนย์หัวใจและและหลอดเลือด โรงพยาบาลบริกแฮมและสตรี และเป็นอาจารย์แพทย์ที่โรงเรียนแพทย์ฮาร์วาร์ด ก็ให้คำแนะนำไปในทิศทางเดียวกันว่า หากต้องการไปเที่ยวเดินป่าหรือปีนเขา นักท่องเที่ยวควรตรวจสุขภาพกับแพทย์โรคหัวใจก่อน บางคนแม้จะเป็นเพียงความดันโลหิตสูง (แต่ไม่ได้เป็นโรคหัวใจ) ก็อย่าเพิ่งนิ่งนอนใจ เนื่องจากเวลาที่ร่างกายอยู่ในที่สูงมักจะส่งผลให้หัวใจทำงานหนักขึ้น

"ยิ่งคุณอยู่ในระดับความสูงมากเท่าไหร่ คุณก็จะรับออกซิเจนน้อยลงในการหายใจแต่ละครั้ง ร่างกายของคุณจะตอบสนองโดยการเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ และเพิ่มการสูบฉีดเลือดในแต่ละจังหวะ สิ่งนี้จะไปเพิ่มความดันโลหิตจนกว่าร่างกายของคุณจะปรับตัวได้ แต่บางคนร่างกายปรับตัวไม่ได้ก็จะเกิดอันตรายตามมา" 

อย่างไรก็ตา การฝึกซ้อมการเดินขึ้นที่สูง เช่น การเดินขึ้นบันไดตึกสูง 3-5 ชั้นบ่อยๆ ก่อนการไปเดินป่าขึ้นเขา ก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่ช่วยให้ร่างกายปรับตัวเมื่อต้องขึ้นที่สูงได้ง่ายขึ้น

-------------------

อ้างอิง :

health.harvard.edu/heart-health

backpacker.com

healthhub.sg