‘อภิชาติพงศ์’ คอลเอาท์บนเวทีหนังเมืองคานส์ หลัง ‘Memoria’ คว้า JURY Prize ไปครอง

‘อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล’ หรือ ‘เจ้ย’ ผู้กำกับภาพยนตร์ชาวไทย สร้างชื่อใน ‘เทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์’ อีกครั้งเมื่อ Memoria ภาพยนตร์เรื่องล่าสุดของเขาได้รางวัล ‘The Jury Prize’ หรือรางวัลขวัญใจกรรมการ จาก Cannes Film Festival ครั้งที่ 74 ที่เพิ่งประกาศไปสด ๆ ร้อนๆ เมื่อเวลาประมาณตีหนึ่งของวันที่ 18 กรกฎาคม 2564 ตามเวลาประเทศไทย โดย Memoria ได้รับรางวัลนี้ร่วมกับภาพยนตร์เรื่อง Ahed’s Knee ของผู้กำกับชาวอิสราเอล Nadav Lapid

อภิชาติพงศ์รับรางวัล The Jury Prize ร่วมกับ Nadav Lapid ผู้กำกับชาวอิสราเอล credit : Valery HACHE / AFP

หากจะพูดว่าอภิชาติพงศ์เป็นผู้กำกับชาวไทยที่ไปโลดแล่น และโด่งดังในต่างแดนมากกว่าในประเทศบ้านเกิดก็คงไม่ผิด เพราะเขาเป็นคนทำหนังนอกระบบ และมักทำผลงานออกมาในแนวทดลอง ใช้นักแสดงที่ไม่ได้เป็นมืออาชีพ ทำให้หนังของเขาถูกจริตคนที่ชอบภาพยนตร์สายประกวด หรือหนังอาร์ตมากกว่า

ความเก่งกาจของอภิชาติพงศ์ฉายออกมาให้เห็นตั้งแต่ในภาพยนตร์สารคดียาวเรื่องแรกของเขา ‘ดอกฟ้าในมือมาร’ (Mysterious Object at Noon) พ.ศ. 2543 ที่ได้เข้าร่วมเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติจำนวนมาก และได้รางวัลมาครองถึง 4 รางวัล แถมยังได้รับเลือกให้เป็นหนึ่งในภาพยนตร์ที่ดีที่สุดประจำปี 2543 โดยนิตยสาร The village voice

ชื่อเสียงของอภิชาติพงศ์โด่งดังมากขึ้นเมื่อภาพยนตร์เรื่อง ‘สุดเสน่หา’ (Blissfully Yours) ได้รับรางวัล Un Certain Regard ในเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ประจำปี พ.ศ. 2545 และถูกจัดเป็นหนึ่งในภาพยนตร์ที่ดีที่สุดที่คานส์โดยนิตยสาร Le Cahiers du Cinema

ตามมาด้วย ‘สัตว์ประหลาด!’ (Tropical Malady) พ.ศ. 2547 กับรางวัล Jury Prize ซึ่งเป็น ‘ภาพยนตร์ไทยเรื่องแรก’ ที่ได้รับคัดเลือกในสายประกวดหลักของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์อีกด้วย และ ‘แสงศตวรรษ’ (Syndromes and A Century) พ.ศ. 2549 กับรางวัลภาพยนตร์ยอดเยี่ยม Lotus du Meuilleur Film-Grand Prix ในงานเทศกาลภาพยนตร์จากเอเชีย ครั้งที่ 9 ประเทศฝรั่งเศส

ก่อนที่จะมาถึงจุดพีคเมื่อภาพยนตร์เรื่อง ‘ลุงบุญมีระลึกชาติ’ (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives) (พ.ศ. 2553) ได้รับรางวัล ‘ปาล์มทองคำ’ ซึ่งเป็นรางวัลสูงสุดจากเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ ครั้งที่ 63

เรียกได้ว่าอภิชาติพงศ์เป็น ‘ผู้กำกับขาประจำ’ ของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์กันเลยทีเดียว เพราะนอกจากจะมีหนังเข้าประกวด และได้รับรางวัลเป็นว่าเล่นแล้ว เขายังได้รับเลือกให้เป็นหนึ่งในคณะกรรมการตัดสินรางวัล (ในส่วนของภาพยนตร์สายหลัก) ประจำเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ ปี ค.ศ. 2008 อีกด้วย

credit : CHRISTOPHE SIMON / AFP

แล้วในเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ครั้งที่ 74 นี้ อภิชาติพงศ์ก็สร้างชื่อเสียงให้กับตัวเอง และประเทศไทยอีกครั้งเมื่อภาพยนตร์เรื่อง Memoria ได้รับรางวัล Jury Prize (รางวัลพิเศษจากคณะกรรมการ) ไปครอง ซึ่งก็ไม่เป็นที่น่าแปลกใจเท่าไรนัก เพราะในการฉายรอบปฐมทัศน์เมื่อวันที่ 15 กรกฎาคมที่ผ่านมา หลังจากที่หนังจบลง ผู้ชมในโรงต่างพากันลุกขึ้นยืนปรบมือให้กับอภิชาติพงศ์เป็นเวลานานถึง 14 นาที ก่อนที่เจ้าตัวจะกล่าวคำว่า Long Live Cinema หรือ “ภาพยนตร์จงเจริญ” ออกมา

ทีมผู้กำกับและนักแสดง Memoria บนพรมแดง credit : ทวิตเตอร์ @Festival_Cannes

ภาพขณะคอลเอาท์บนเวที credit : CHRISTOPHE SIMON / AFP

ส่วนตอนที่ขึ้นไปรับรางวัล Jury Prize และกล่าวคำปราศัยบนเวทีนั้น อภิชาติพงศ์ได้ถือโอกาสใช้เวทีระดับโลกอย่างเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเมืองคานส์ ‘คอลเอาท์’ ถึงสถานการณ์ในประเทศว่า

“ผมโชคดีที่ได้มายืนอยู่ที่นี่ในขณะที่เพื่อนร่วมชาติของผมจำนวนมากไม่อาจเดินทางได้ พวกเขาจำนวนไม่น้อยต้องทุกข์แสนสาหัสจากโรคระบาด เพราะการบริหารจัดการผิดพลาดเรื่องทรัพยากร การสาธารณสุข และการเข้าถึงวัคซีน

ผมอยากจะเรียกร้องรัฐบาลไทย รัฐบาลโคลอมเบีย รวมถึงรัฐบาลประเทศอื่น ๆ ที่ตกอยู่ในสถานการณ์คล้ายคลึงกัน ขอให้ตื่นขึ้น และทำงานเพื่อประชาชนของพวกคุณ เดี๋ยวนี้”

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่า Memoria จะเป็นผลงานการกำกับและเขียนบทของอภิชาติพงศ์ แต่ภาพยนตร์เรื่องนี้ถูกจัดเป็นภาพยนตร์นานาชาติ ไม่ใช่ภาพยนตร์ไทย เพราะได้ทุนสร้างจากประเทศโคลอมเบีย และมีการเดินทางไปถ่ายทำในหลายประเทศ ทั้งยังเป็นหนังเรื่องแรกของอภิชาติพงศ์ที่เป็นภาพยนตร์ภาษาอังกฤษตลอดทั้งเรื่องอีกด้วย

Memoria ยังมีอีกสิ่งหนึ่งที่ถือว่าแปลกใหม่ในงานของอภิชาติพงศ์ก็คือหนังเรื่องนี้มีดาราใหญ่ระดับเบอร์ต้น ๆ ของฮอลลีวู้ดอย่าง ทิลดา สวินตัน (Tilda Swinton) มาแสดงนำ ร่วมด้วย Elkin Díaz, Jeanne Balibar, Juan Pablo Urrego และ Daniel Giménez Cacho

สำหรับเรื่องย่อของ Memoria ที่อภิชาติพงศ์รับหน้าที่เขียนบทด้วยนั้น ทิลดารับบท ‘เจสสิกา’ หญิงชาวอังกฤษที่ทำธุรกิจปลูกต้นไม้ขายอยู่ในเมือง Medellín ประเทศโคลอมเบีย เธอได้เดินทางไปกรุงโบโกตาเพื่อเยี่ยมน้องสาวชื่อคาเรนที่นอนป่วยอยู่ในโรงพยาบาล อยู่มาคืนหนึ่งเจสสิกาได้ยินเสียงแปลกประหลาดที่ดังขึ้นจนทำให้เธอต้องตื่น ซึ่งต้องไปดูกันในหนังเองว่าเรื่องจะดำเนินไปอย่างไรหลังจากนี้

สำหรับผู้ได้รับรางวัล ‘ปาล์มทองคำ’ ประจำปีนี้ไปครองคือภาพยนตร์เรื่อง ‘Titane’ ของผู้กำกับ Julia Ducournau ที่กลายเป็นผู้กำกับหญิงคนที่ 2 ที่คว้ารางวัลใหญ่สุดของเทศกาลหนังเมืองคานส์ไปครอง แต่นับเป็นผู้กำกับหญิงเดี่ยวคนแรกที่ได้รางวัลนี้ไปครอง เพราะเมื่อปี ค.ศ. 1993 Jane Campion ได้รางวัลปาล์มทองคำไปครองจากเรื่อง The Piano จริง เป็นการเป็นชนะร่วมกับ เฉิน ข่ายเกอ ผู้กำกับชาวจีนจากภาพยนตร์เรื่อง Farewell My Concubine

credit : John MACDOUGALL / AFP

ในขณะที่รางวัล Grand Prix มีผู้ชนะร่วมกัน 2 เรื่องคือ A Hero ของผู้กำกับชาวอิหร่าน Asghar Farhadi และ Compartment No. 6 ของผู้กำกับ Juho Kuosmanen

ผู้ชนะรางวัลสาขาต่างๆ

• Palme d’Or: “Titane”

• Grand Prix: (tie) “A Hero” and “Compartment No. 6”

• Jury Prize: (tie): “Ahed’s Knee” and “Memoria”

• Best Actress: Renate Reinsve, “The Worst Person in the World”

• Best Actor: Caleb Landry Jones, “Nitram”

• Best Director: Leos Carax, “Annette”

• Best Screenplay: Ryusuke Hamaguchi, “Drive My Car”

• Camera d’Or: “Murina” by Antoneta Alamat Kusijanović

• Short Film Palme d’Or: Tian Xia Wu Ya by Tang Yi

• Special Jury Mention for Short Film: “Ceu de Agosto” by Jasmin Tenucci