‘วรภัทร์ ภู่เจริญ’ : 5 แนวคิดดูแลจิตใจ ในภาวะวิกฤตโรคระบาด

สถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส โควิด-19 สร้างความ สูญเสีย ให้กับคนจำนวนมาก หลายครอบครัวต้องสูญเสียคนที่รักโดยไม่ทันตั้งตัว อีกทั้งการใช้ชีวิตก็ต้องเปลี่ยนไปไม่เหมือนเดิม เพราะการติดเชื้ออาจหมายถึง 'เสียชีวิต' ถ้ารักษาไม่หาย บางรายรักษาหายแล้ว ยังมีอาการ Long Covid ทำให้ร่างกายไม่เป็นปกติอีก

ความรู้สึกด้านจิตใจและความคิดที่ต้องรับกับความเปลี่ยนแปลงนี้เอง ดร.วรภัทร์ ภู่เจริญ อาจารย์ทางธรรม, นักเขียน, ที่ปรึกษาคณะกรรมการบริหารยุวพุทธิกสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ มีคำแนะนำ

ในความเห็นของอาจารย์ วิกฤติจากการระบาดของไวรัสโควิดมีที่มาที่ไปอย่างไร

ก็ต้องยอมรับนะ มันเหมือนหนังเรื่อง อวตาร ที่พอเราไปทำลายความสมดุลของโลกมากไป ธรรมชาติก็ทำตามหน้าที่ของมัน จัดการเผ่าพันธุ์ซึ่งไม่ยอมปรับตัว ซึ่งก็คือ มนุษย์ที่เห็นแก่ตัว เอะอะอะไรก็จะก่อสงครามอย่างเดียว เราไม่เคยคุยกันดีๆ

ดร.วรภัทร ภู่เจริญ

แต่ไปใช้ทฤษฎีว่า ทรัพยากรไม่พอใช้ ฉันต้องแย่งก่อน เราไม่ได้มองว่า ถ้าทรัพยากรมันเหลือเฟือ เราแบ่งปันกันก็ได้ คนจนมีตั้งเยอะแยะ ธรรมชาติก็สร้างไวรัสออกมา บางคนก็จะเอ๊ะ ธรรมชาติสร้างหรือคนสร้าง

 

ยังไงก็ถือว่าเป็นธรรมชาตินะ เพราะความโลภ มันไม่เข้าใครออกใคร เดี๋ยวก็มีเรื่องไฟไหม้แคลิฟอร์เนีย, ไฟไหม้กรีก, น้ำท่วมในทะเลทรายของจีน, หิมะตกเมืองไคฟงบ้างล่ะ มันเป็นการสร้างสมดุล

คำว่า 'มนุษย์' คือ ผู้มีใจเป็นใหญ่ แต่ตอนนี้ใจเป็นอกุศลเยอะ สิ่งที่อกุศลก็ผุดขึ้นมา มันก็เป็นธรรมชาติอย่างนี้ สักพักมันก็จะเกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป เดี๋ยวก็มาใหม่อีก อย่างนี้ล่ะ

ก็ต้องถามตัวเองว่า ภายใต้วิกฤติอย่างนี้ เรามาสะสมอะไร สะสมความกลัว หรือสะสมอริยทรัพย์ ก็แล้วแต่ศาสนานะ ถ้าศาสนาที่มีพระเจ้าก็มาสะสมความรักความเมตตา เพื่อจะได้ไปอยู่กับพระผู้เป็นเจ้า ถ้าเป็นทางพุทธก็สะสมอริยทรัพย์ ส่วนเรื่องของความตาย เดี๋ยวมันก็ออกจากร่างแล้ว ไม่นานหรอก

สำหรับคนที่กำลังเผชิญกับความทุกข์สูญเสียคนที่รักไป อาจารย์มีคำแนะนำอย่างไร

อาจารย์มีแนวคิดอยู่ 5 เรื่อง

เรื่องที่ 1 ต้องหัดคบบัณฑิต ห่างไกลคนพาล บูชาผู้ควรบูชา คบบัณฑิตคือเราควรคุยกับคนที่ฉลาด พูดดี พูดบวก พูดให้กำลังใจ เพื่อนร่วมรุ่น เรามีใครเป็นหมอไหม เชื่อมันสักคนได้ไหม หรือพ่อเพื่อน เพื่อนพ่อ ให้เขาช่วยกรองให้หน่อย แล้วในโซเชียลก็มีพระดีๆ พระตามโบสถ์ต่างๆ มีดีๆ เยอะแยะ พระคริสต์, โต๊ะอิหม่าม, พระสงฆ์ก็ดีทั้งนั้น ไปคุยกับท่านสักหนึ่งชั่วโมง มีสติกันหน่อย

แล้วก็หยุดเสพเรื่องร้าย ข่าวต่างๆ ที่ออกมา จริงหรือไม่จริง เราก็ไม่รู้ ให้หยุดไปก่อน เพราะว่าช่วงนี้ช่วงวิกฤติ ใจเรามันแย่อยู่แล้ว จะมานั่งฟังข่าวร้ายๆ ทำไม ไปฟังข่าวดีๆ เช่น โครงการพระไม่ทิ้งโยม, โครงการปลูกฟ้าทะลายโจร, โครงการเปลี่ยนโรงเรียนเป็นโรงพยาบาลสนาม เห็นเขาทำสิ่งดีๆ ก็ชื่นชม ใจมันจะขึ้น ที่ด่าๆ กันน่ะพอแล้ว อย่างนี้เรียกว่าเสพสื่อดี

เรื่องที่ 2 ยกระดับจิตใจ ไปทำบุญทำทาน ทำข้ามศาสนายังได้เลย ศาสนาไหนเดือดร้อน ก็ช่วยเขา คำว่า กฎแห่งกรรม มันไม่ใช่การชดใช้นะ มันเป็นแบบฝึกหัดให้เราเอามาพัฒนาปรับปรุงตัวเรา เรื่องบ้าๆ บอๆ ที่เกิดขึ้น มันทำให้ฉันฉลาดขึ้น ทำให้ฉันแกร่งขึ้น อีก 20 ปีผ่านไป ถ้ามีลูกหลานถามว่าสมัยโควิดน่ะ คุณลุงทำอะไร คุณลุงก็จะตอบว่า ลุงหงออยู่กับบ้าน กลัวตาย

ในขณะที่ลุงอีกคนบอกว่า ถึงจะโดนกักอยู่บ้าน ก็ช่วยปลูกฟ้าทะลายโจร, ลงกระชาย, ส่งเงินไปช่วยชุมชนแออัด, ส่งเงินไปช่วยเขาทำข้าวกล่องให้อาสาสมัคร มีเรื่องเล่าให้ฟังเยอะแยะ น่าจะภูมิใจนะ เราเป็นคนในประวัติศาสตร์ อยู่ที่ว่าจะให้จารึกว่า พวกเราทำอะไรล่ะ

ดร.วรภัทร ภู่เจริญ

เรื่องที่ 3 หายใจลึกๆ บริหารปอด พอหายใจลึกๆ สติมา ปัญญาเกิด พวกฝรั่งเขาก็ทำนะ หายใจลึกๆ

ชีวิตช่วงนี้จะว่าไปก็สบายนะ Work From Home อยู่กับบ้าน ทำงานทำการ เลี้ยงลูกไป ผมว่าครอบครัวมันดี คุณสามีไม่กล้ามีกิ๊กเลย ออกไปไหนก็ไม่ได้ เรียบร้อยกันหมด ก็น่ารักไปอีกแบบ ลูกก็ได้เห็นหน้าพ่อทุกวัน

ตอนประชุมกับบริษัทเราแอบเอางานอื่นๆ มาทำข้างๆ ยังได้เลย งานประชุมก็ไม่เสีย แล้วก่อนโควิด ประชุมไร้สาระในองค์กรเยอะจะตาย ตอนนี้ประชุมที่บ้านได้ ไม่ต้องรถติดด้วย ตื่นเช้ามาทำงานเลย

เรื่องที่ 4 คุยกับคนเก่งๆ คุยกันเยอะๆ คุยๆๆ พอคุยมันก็จะคลิก พอคลิกมันก็ปิ๊ง อันนี้กับอันนี้ผสมกันได้ไหม เช่น กับข้าวนี้ ผสมกับกับข้าวนี้ ฉันจะทำขายออนไลน์ได้ไหม สินค้านี้กับสินค้านี้ ฉันจะทำออนไลน์ได้ไหม

ตอนนี้เครื่องปรับอากาศอย่าเสียนะ ถ้าเสียก็ไม่มีใครกล้าเชิญคนเข้ามาล้างให้ ถ้าอย่างนั้นฉันออกแบบชุดช่างที่มีใบรับรองว่าไม่เป็นโควิดเข้าไปล้างเครื่องปรับอากาศได้ไหม คิดๆ ไป เดี๋ยวก็มีอาชีพเต็มไปหมดเลย

ถ้ารู้สึกหงุดหงิดกับโควิด ก็อย่าอยู่เฉยๆ ทำกระชายขาวขายได้ไหม อุปกรณ์ต่างๆ ที่เรามี เอามาทำอะไรได้บ้าง ตอนนี้ ไม่ต้องไปแย่งทำเลกับคนอื่นด้วย ที่จอดรถก็ไม่ต้องไปแย่งกัน หรือจะทำเครื่อง UVC ไว้ฆ่าไวรัส เวลาเขาเอาอาหารมาส่ง หรือทำเครื่องผลิตโอโซน หลอดไฟก็มีขายเยอะแยะ หลอดโอโซน หลอด UVC ว่างๆ ก็ประดิษฐ์โน่นประดิษฐ์นี่

พอช่วยตัวเองได้แล้ว ก็ออกไปเป็นจิตอาสาได้ ประเทศไทยตอนนี้กำลังต้องการสิ่งที่เรียกว่า มุทิตาจิต ออกมาขอบคุณ ชื่นชมคนที่ทำความดี ถ้าไปกระหน่ำด่ากันมากๆ เข้า สมองมันก็เสื่อมหมด

ผมว่าช่วงนี้สนุกนะ ใครอยากเป็น ยูทูบเบอร์ ทำไปเลย ลูกหลานอยู่เต็มบ้าน เรียกมาช่วยสอนมนุษย์ลุงทำยูทูบเบอร์หน่อย ขออย่างเดียวคุยกันดีๆ อย่าเพิ่งด่า อย่าทะเลาะกัน แล้วมนุษย์พ่อมนุษย์แม่ก็หัดฟังลูกเยอะๆ ชมลูกบ่อยๆ

นานๆ จะได้อยู่พร้อมหน้าพร้อมตากัน ครอบครัวเราอบอุ่นขึ้นเยอะเลย ดีจะตาย เปิดหนังดูร่วมกัน ผลัดกันชั่วโมงนี้ลูกเลือก ชั่วโมงหน้าพ่อเลือก แล้วก็แลกเปลี่ยนคุยกัน ผู้ใหญ่อย่าไปทำตัวแก่ ฟังเพลงเด็กๆ มันบ้าง อ๋อ เพลงนี้กำลังดังเหรอ ภาษาวัยรุ่นไหน สอนหน่อยดิ๊

ชวนกันมาปลูกสมุนไพร ชวนมาทำเครื่องต้มยำ ออกแบบโน่น ออกแบบนี่ คุณพ่อเป็นแมคไกเวอร์ คุณแม่เป็นมาสเตอร์เชฟ คุณลูกก็ทำดิจิทัลมาร์เก็ตติ้งให้ ส่วนพี่ๆ น้องๆ หรือคนแถวบ้านที่ว่างงาน เราก็เรียกมาเป็นไรเดอร์ ไม่ต้องไปจ้างบริษัทไรเดอร์ต่างชาติ หารายได้ให้เขา ลุงวินมานี่ มาเป็นไรเดอร์ไปส่งที่นี่หน่อย

เรื่องที่ 5 อดทน นึกถึงสมัยสงครามโลกสิ พ่อเฒ่าแม่แก่เราโดนระเบิดถล่ม หนังสือหนังหาไม่ได้เรียน ต้องอดทน แต่นี่เรายังมีทีวีดู ยังสั่งอะไรอร่อยๆ มากินได้

ช่วง 2-3 ปีมานี้ อารยธรรมตะวันตกเริ่มเสื่อมแล้ว เราเริ่มพัฒนาทักษะใหม่ๆ ให้มั่นใจในความเป็นไทย สมุนไพรไทย, นวดไทย, ยาไทย อยากให้คนไทยยอมรับกันสักทีหนึ่ง ไม่ต้องไปเห่อของนอก เรามีของดีอยู่แล้วไม่ยอมเอา จะเอายาฝรั่ง ขนาดใบยาสูบยังช่วยได้เฉยเลย แล้วยังมี กระชาย, โกฐจุฬาลัมพา เดี๋ยวก็มีมาอีก เต็มเลยสมุนไพรไทย

ส่วนทางด้านธุรกิจ เมื่อก่อนทำเลหายาก แจ็คหม่าบอกว่า ที่เขามาทำสินค้าออนไลน์ เป้าหมายหลักคืออยากให้คนจนที่หาทำเลไม่ได้ ได้ลืมตาเงยหน้า มีเงินกับเขาบ้าง ไม่อย่างนั้นคนจนจะขึ้นได้ยังไง ก็ตอนนี้ไงขึ้นเลย โลกอนาคตจะเป็นยังไง มนุษย์ลุงมนุษย์ป้าตอนนี้สั่งของขายของเป็นแล้ว ไล่หลังเด็กทันหมดแล้ว

ดร.วรภัทร ภู่เจริญ

สำหรับคนที่สูญเสีย ก็ต้องเข้าใจ ความสูญเสีย มันเป็นเรื่องธรรมดา ผู้ตายสอนให้เราเห็นคุณค่าของการมีชีวิตอยู่ เขาสอนธรรมะให้กับเรา หันมาถามตัวเองว่าเวลาที่เหลืออยู่ ฉันจะทำประโยชน์อะไร เพื่อผู้อื่น เพื่อตนเอง เพื่อสังคม

อย่างพ่อกับแม่ผมเสียชีวิตไป คิดซะว่า เขาก็แค่ไปเรียนต่อดวงดาวอื่น ที่มันติดต่อยากแค่นั้นเอง เดี๋ยวพอเราตายออกจากร่างนี้ เดี๋ยวก็เจอกันอีก กลัวอะไร ไปเจอกันอีกโลกหนึ่ง สนุกจะตาย เราต้องคิดว่าเขาไปดีกันหมด ถ้าเขาไปไม่ดีเราก็ส่งสังฆทานตามไป ส่งอะไรตามไป ตามความเชื่อของศาสนา

ตอนนี้ผู้ป่วยที่ตายจากโควิดได้บุญน้อย ไม่ค่อยมีใครส่งอาหาร หรือสังฆทานไปให้ หิวโหยเต็มไปหมดเลย พระก็บิณฑบาตยากตอนนี้ พอพระลำบาก วิญญาณก็เลยลำบากไปด้วย ถ้ามีเวลาก็เอาอาหารไปถวายพระ ไปช่วยกัน เดี๋ยวสังคมมันจะรักกันยิ่งขึ้นเรื่อยๆ

ต้องขอบคุณหมอและพยาบาลอาสาที่มาจากต่างจังหวัด มาทำให้เราได้เห็นแบบอย่างที่ดีในการจัดการ ซึ่งช่วยคนได้เยอะมาก เศรษฐีก็ช่วย เขาก็แย่เหมือนกัน

สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ พึ่งพาตัวเอง ให้ได้ก่อน จากนั้นก็ จิตอาสา จิตสาธารณะ ไปช่วยคนอื่น แล้วก็อย่าวิตกกังวลมากนัก ความตายเขากำหนดไว้เรียบร้อยแล้ว เราอาจจะรอดจากโควิด แต่โดนไม้จิ้มฟันแทงตายก็ได้ วันตายเขากำหนดไว้แล้ว

กับความเศร้าที่มีอยู่ ยอมรับ มันเป็นการสอนเราให้เรียนรู้ ทำให้ผู้ตายได้บุญครั้งใหญ่ เพราะเราเอาเขามาเป็นธรรมะ เขาได้บุญมโหฬาร ถ้าเขาตายแล้วเราเศร้า วิญญาณเขาอาจไปเกิดไม่ได้เลย เพราะเราร้องไห้ ไปทรมานวิญญาณเขาอีก

ช่วงนี้วัดก็เปลี่ยนเป็นโรงพยาบาลสนามแล้ว พระก็ไปเผาศพกัน จนเมรุแตก พระไม่ทิ้งโยมแล้ว เราก็ต้องไม่ทิ้งพระ