ประวัติ "การ์ดปีใหม่" ใบแรกของโลก และการ์ดปีใหม่รักษ์โลก
“การ์ดปีใหม่” หรือ “ส.ค.ส.” กระดาษเขียน "คำอวยพร" ว่า "สวัสดีปีใหม่" ที่คนทั่วโลกนิยมส่งให้กันทุกปี บางปีมาช้า บางปีมาเร็ว แต่หลายปีมานี้ก็ไม่มาเลย... เพราะกลายเป็น “การ์ดปีใหม่ออนไลน์” ไปเสียหมด
ถ้าเกิดทันยุคที่คนเราส่ง การ์ดปีใหม่ หรือ ส.ค.ส. คงจำความรู้สึกเมื่อได้อ่าน คำอวยพร หรือข้อความแสดงถึงความปรารถนาดี พร้อมลายเซ็นผู้ส่ง แม้เรายังไม่ส่งตอบแต่ก็รู้สึกขอบคุณอยู่ในใจ...รู้สึกดีทุกครั้งเมื่อได้รับ
การ์ดปีใหม่ เกิดขึ้นครั้งแรกในยุคอียิปต์โบราณ เป็นข้อความแสดงความยินดีเขียนลงบน ปาปิรุส หากปาปิรุสไม่อาจเรียกว่ากระดาษเพราะเนื้อสัมผัสไม่เหมือนกระดาษ ชาวจีนจึงได้ชื่อว่าเป็นชนชาติแรกที่รู้จักผลิตกระดาษจากเส้นใยของต้นไม้ เช่น เส้นใยจากต้นบาร์ค, เฮมพ์, เส้นไหมและผัก และทำให้เกิด การ์ดปีใหม่ ใบแรก โดยจักรพรรดิจีนสมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันออก (ค.ศ.25-220) เขียนคำอวยพรส่งให้ชาวเมือง ให้ปลอดภัยจากปีศาจเหนียน (年獸); ที่จะลงจากภูเขามาจับคนในวันขึ้นปีใหม่
โดย “ไช่หลุน” เจ้าหน้าที่ศาล เป็นผู้เริ่มกระบวนการผลิตกระดาษสมัยใหม่ เมื่อศตวรรษที่ 8 โดยสามารถทำกระดาษแผ่นใหญ่ขึ้น ผลิตเป็นหนังสือ สมุด และแผ่นกระดาษที่ส่งข้อความแสดงความยินดีในวันขึ้นปีใหม่ แก่เพื่อนฝูงและผู้ร่วมค้าขาย
กระดาษเดินทางสู่ยุโรปราวศตวรรษที่ 11 และกว่าจะไปถึงประเทศอังกฤษ ก็ราวศตวรรษที่ 14 ยุคนั้นเรียกว่า Greeting card เขียนข้อความแสดงความยินดี และส่งคำอวยพรใน เทศกาลวาเลนไทน์
การ์ดปีใหม่และการ์ดคริสต์มาสมาพร้อมกัน
เมื่อปี ค.ศ.1843 โดย เซอร์เฮนรี่ โคล (Sir Henry Cole) นักประดิษฐ์และเป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งพิพิธภัณฑ์วิคทอเรีย แอนด์ อัลเบิร์ต มีงานยุ่งจนไม่มีเวลาตอบจดหมาย ในยุควิคทอเรีย ถ้าใครได้รับจดหมายแล้วไม่ตอบกลับถือว่าไม่สุภาพ และเมื่อใกล้ถึงวันคริสต์มาส เขาก็คิดว่าจะทำยังไงให้ตอบจดหมายได้ทั่วถึง เขาจึงว่าจ้างศิลปินมาออกแบบ การ์ดปีใหม่ โดยวาดรูปตัวเขากับครอบครัวกำลังฉลองวันหยุด และเขียนข้อความ สวัสดีปีใหม่ คำว่า A Merry Christmas and A Happy New Year To You และพิมพ์นับพันใบส่งได้ทั่วถึง จึงเป็นการ์ดปีใหม่ใบแรกที่ผลิตขายในเชิงพาณิชย์
วัฒนธรรมส่งการ์ดบอกความรู้สึก มาพร้อมกับสังคมที่อ่านออกเขียนได้ และเมื่อแสตมป์ดวงแรก The Penny Black เกิดขึ้นในอังกฤษ การส่งจดหมาย บัตรอวยพร ก็ง่ายขึ้น นอกจาก การ์ดปีใหม่ (ที่รวมกับการ์ดคริสต์มาส) ก็มีการ์ดวาเลนไทน์ การ์ดแสดงความยินดีเนื่องในเทศกาลต่าง ๆ และแสดงความรู้สึกในหลากหลายโอกาส ตั้งแต่วันเกิด ขึ้นบ้านใหม่ มีลูก เรียนจบ ครบรอบแต่งงาน การ์ดขอบคุณที่ดูแล การ์ดแสดงความห่วงใย ฯลฯ
อีกบันทึกหนึ่งระบุว่า การ์ดปีใหม่ ยุคแรก พิมพ์ระหว่างปี ค.ศ.1826-1843 โดยท่านเคาท์ Chotek of Chotkow แห่งจักรวรรดิออสเตรีย เป็นการ์ดส่งคำอวยพรในวันขึ้นปีใหม่ พิมพ์คำว่า pour feliciter เป็นภาษาฝรั่งเศสโบราณ แปลว่า Happy New Year และเป็นการ์ดปีใหม่ที่ใช้กันในสาธารณรัฐเชคและสโลแว็ก
ปี 1856 ผู้อพยพชาวเยอรมันที่ไปอยู่ในอเมริกา เปิดธุรกิจสิ่งพิมพ์ใกล้บอสตัน เกิดอุตสาหกรรมผลิตการ์ดอวยพร ส่งกันแพร่หลาย
ปี 1870 ผู้ผลิตการ์ดอวยพร Prang ลงทุนในอังกฤษ ผลิตการ์ดสารพัดแบบขายดีมากในช่วงคริสต์มาสและปีใหม่
หลังยุค 1800s ธุรกิจการ์ดเติบโตอย่างมาก มีดีไซน์หลากหลาย กลายเป็นงานอดิเรก เป็นของสะสม มีงานออกแบบใหม่ ๆ รีวิวในหนังสือพิมพ์เหมือนยุคนี้รีวิวหนังสือหรือภาพยนตร์
แรกมี ส.ค.ส. ในไทย ปี พ.ศ.2409 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ รัชกาลที่ 4 ทรงโปรดให้จัดพิมพ์ ส.ค.ส. เพื่อพระราชทานให้แก่คณะทูต ข้าราชบริพาร และมิตรสหายชาวต่างประเทศ เนื่องในวันขึ้นปีใหม่สากล วันที่ 1 มกราคม 2409 ในยุคนั้น ส.ค.ส. มีขนาดเท่านามบัตร ปรากฏเฉพาะชื่อผู้ส่ง ตำแหน่ง ปี พ.ศ. ยุคต่อมามีขนาดใหญ่ขึ้นเท่าโปสการ์ดหรือใหญ่กว่า นิยมวาดเป็นภาพสีน้ำ ภาพดอกไม้ ผลไม้ รูปสัตว์ แล้วเขียนคำอวยพรทั้งแบบร้อยแก้วและร้อยกรอง
ปลายยุค 1900s การ์ดปีใหม่และคริสต์มาส เติบโตพร้อมเทคโนโลยีการพิมพ์ ชาวตะวันตกยังนิยมส่งการ์ดอวยพรปีใหม่ รวมถึงเทศกาลต่าง ๆ ประมาณกันว่าการ์ดจำนวน 7.5 พันล้านใบส่งถึงผู้รับทั่วโลก เฉลี่ยชาวตะวันตกส่งการ์ดกันปีละ 55 ใบ
ต้นยุค 2000 มีรายงานว่าชาวอเมริกันส่ง การ์ดปีใหม่ 2,000 ล้านใบต่อปี (สำรวจโดย Market Watch by Hallmark) แต่เมื่อปี 2015 เหลือ 1.18 พันล้านใบ และตัวเลขก็ลดลงไปทุกปี
ปี 2005 เว็บไซต์ yorkshirepost รายงานว่า ก่อนหน้านี้คนอังกฤษส่งการ์ดอวยพรปีละมากกว่า 1,200 ล้านใบ แต่เมื่อปี 2005 สำรวจพบว่า คนส่งการ์ดลดลงมากกว่า 750 ล้านใบ ซึ่งน่าเป็นห่วงเพราะประเทศนี้ส่งการ์ดมากกว่าที่ไหนในโลก และ Yorkshire เป็นเมืองอุตสาหกรรมผลิตการ์ด มีการจ้างงานกว่า 1 แสนคน
ยุคออนไลน์ ผู้ผลิตการ์ดในพอร์ทแลนด์ บอกว่า ยอดขาย การ์ดปีใหม่ และคริสต์มาส นับเป็น 10-15% ของยอดขายการ์ดทั้งหมด เมื่อ 30 ปีก่อน ช่วงขายดีที่สุดคือไตรมาสสุดท้ายของปี แต่ทุกวันนี้ยอดขายลดลงทุกปี
ทำไมคนซื้อการ์ดลดลง เพราะโลกออนไลน์ แค่คลิกเดียวก็ส่งคำว่า Happy New Year ถึงผู้รับแล้ว อีกกรณีคือเป็นห่วงสิ่งแวดล้อม ในอังกฤษมีรายงานว่า อุตสาหกรรมผลิตการ์ดต้องตัดต้นไม้ถึง 3 แสนต้น อีกอย่างการผลิตที่ใช้วัสดุเคลือบมันทำให้รีไซเคิลไม่ได้ การ์ดเป็นกระดาษที่จะก่อขยะถ้าไม่นำไปรีไซเคิล
แต่ก็มีผลสำรวจพบว่า คนวัย 18-34 ปี กลับมาซื้อการ์ดมากขึ้น จากที่เคยส่ง อี-การ์ด ก็หันมาซื้อกระดาษเพื่อเขียนและส่ง ข้อมูลระบุว่าเพราะคนวัยนี้ออนไลน์ตลอดเวลาอยู่แล้ว จึงอยากส่งข้อความดี ๆ ในช่วงปีใหม่ด้วยข้อความที่เขียนเอง ซึ่งมี “พลัง” มากกว่า การ์ดที่จับต้องได้ยังไม่ตายเสียทีเดียว
Plantable card (ภาพ: nikonikoplantable.com)
ทางเลือกการ์ดปีใหม่ เพื่อให้ ส.ค.ส. กลับมาคือ Eco-friendly card ได้แก่ การ์ดรีไซเคิล ทำจากกระดาษรีไซเคิลที่รีไซเคิลซ้ำอีกได้, การ์ดผลิตโดยไม่เคลือบผิวมัน ไม่ติดกลิตเตอร์ ไม่ห่อด้วยพลาสติก, การ์ดที่ชวนให้คนส่งเขียนด้วยดินสอ เมื่อรับไปแล้วสามารถลบดินสอออกแล้วส่งซ้ำให้คนอื่นในปีถัดไป, การ์ดแฮนด์เมด, การ์ด 3 มิติ ประดิษฐ์ด้วยมือ ครีเอทได้ไม่จำกัด
การ์ดอวยพรปลูกได้ หรือ Plantable card ผลิตจากกระดาษรีไซเคิล ข้างในใส่เมล็ดพันธุ์ดอกไม้ หรือฝังอยู่ในเนื้อกระดาษ รับแล้ว-อ่านแล้ว นำลงดินปลูกเป็นต้นไม้ได้เลย กำลังเป็น การ์ดปีใหม่ ทางเลือกใหม่ รักษ์สิ่งแวดล้อม
ในรายงานของ Market Watch ระบุว่า ผู้สูงอายุในพอร์ทแลนด์ เมื่อถึงปีใหม่ก็คาดหวังจะได้รับ การ์ดปีใหม่ จากลูกหลานหรือญาติมิตร และมักเปิดอ่านเวลาเหงา ๆ คนอายุ 50 ปีขึ้น บอกว่า แม้ทุกวันนี้ได้รับการ์ดปีใหม่ผ่านมือถือ แต่ตัวเองก็ยังมีแรงที่จะเดินไปร้านขายการ์ดและเลือกการ์ดปีใหม่สวย ๆ เขียน-ใส่ซอง-ติดแสตมป์ แล้วเดินไปส่งที่ไปรษณีย์ ความรู้สึกดีคือได้เลือกการ์ด และเขียนข้อความในใจด้วยลายมือ
ไม่ว่าจะเป็นผู้ส่งหรือผู้รับ ข้อความ สวัสดีปีใหม่ ใน การ์ดปีใหม่ นั้นให้ความรู้สึกเป็นส่วนตัว ดูพิเศษ จริงใจ และมีคุณค่า ที่สำคัญมันจับต้องได้...
