9 กุมภาพันธ์ เป็น "วันพิซซ่า" ชวนกิน "พิซซ่า" อาหารของคนทั้งโลก
เรารู้กันว่าเมือง “นาโปลี” ในอิตาลี เป็นต้นกำเนิด “พิซซ่า” เมื่อราวศตวรรษที่ 18 เดิมเป็นอาหารบ้าน ๆ กินง่าย ราคาถูก และอร่อย ยุคนี้ก็ยังเป็นเช่นนั้น เพราะอะไร ทำไมคนถึงชอบพิซซ่า...
ขนมปังแบน ๆ กลม ๆ อบร้อนจากเตา เป็นอาหารของชาวตะวันตกมาตั้งแต่ยุคอียิปต์ กรีก โรมัน เปอร์เซีย ชาวตะวันออกกลางจนถึงเอเชีย เมื่อ 600 ปีก่อนคริสตกาล ชาวกรีกเริ่มใส่ส่วนผสมอื่น เช่น สมุนไพรและน้ำมันมะกอกลงไป อันเป็นต้นกำเนิดของขนมปังฟอคคาเซีย (Foccacia) แต่ยังไม่เรียกว่า พิซซ่า
วันที่ 9 กุมภาพันธ์ เป็น วันพิซซ่า ชวนกินพิซซ่าต้นตำรับ
คำว่า Pizza สันนิษฐานว่ามาจาก Pita ขนมปังกลมแบน (ชาวตะวันออกกลางถึงเมดิเตอร์เรเนียน กินกันมาราว 14,500 ปีก่อน) จนเมื่อชาวนาโปลี (หรือเนเปิ้ลส์) ปรับสูตรใส่มะเขือเทศและชีส จึงกลายเป็น พิซซ่า คำว่า “ซ่า” เป็นเหมือนคำสร้อย
พิซซ่าที่โด่งดังมาจากคนอบขนมปัง ราฟาเอล เอสโปซิโต ทำ พิซซ่า ใส่มอซซาเรลล่าชีส ใบโหระพา และมะเขือเทศ เมื่อปี 1889 คนทำบอกว่าได้แรงบันดาลใจมาจากธงชาติอิตาลี พิซซ่าจึงมีสีแดง, เขียว และขาว
พิซซ่าสีสันธงชาติอิตาลี ทำถวายให้กษัตริย์อุมแบรโต้ กับราชินีมาร์เกอริตา ที่เสด็จมาเยือนนาโปลี ควีนมาร์เกอริต้าพอพระทัยมาก นายราฟาเอลจึงตั้งชื่อพิซซ่านั้นว่า Pizza Margherita
พิซซ่านาโปลี เริ่มแรกแพร่หลายในอิตาลี สมัยนั้นนาโปลีถือว่าเป็นเมืองใหญ่ ช่วงปี 1700 มีประชากร 2 แสน แล้วเพิ่มเป็น 399,999 คน ในปี 1748 ยุคนั้นยังไม่มี พิซซ่า มาร์เกอริต้า หากเป็นพิซซ่าสตรีทฟู้ด ขายกันทั่วไป ซื้อปุ๊บเดินกินได้ ง่าย ถูกและอร่อย นักเขียนยุค 1843 เขียนว่า...พิซซ่า 2 ชิ้น เป็นอาหารเช้าที่ดีที่สุด พิซซ่าที่เรียบง่ายที่สุดยุคโน้น มีแค่กระเทียม มันหมู เกลือ และชีสนมม้า ต่อมาเริ่มใส่ชีสชนิดต่าง ๆ ตั้งแต่ชีสนมม้า นมแกะ วัวและนมควาย ใส่เบซิล (ใบโหระพาสด) และมะเขือเทศ ชนิดสดและซอสเข้มข้น มะกอกดอง ตามด้วยไส้กรอกอิตาเลียน
ทำไมใคร ๆ ก็ชอบพิซซ่า : นักวิเคราะห์บอกว่า เพราะคนเรามีแนวโน้มชอบอาหารที่อุดมไขมัน มีเนื้อสัตว์ และมีกลูตาเมต (ผงชูรสธรรมชาติ) และครบรสคือมีทั้งเค็ม มัน หวานผสานเปรี้ยว ตั้งแต่ชีส เนื้อสัตว์ต่าง ๆ (ไส้กรอกอิตาเลียน ซาลามี เนื้อหมู-ไก่-ปลา) และมะเขือเทศ ทั้งหมดรวมกันคือกลูตาเมต ที่คนญี่ปุ่นเรียกว่า “อูมามิ” เมื่อกัดคำแรกสมองจะสั่งการว่า ตื่นเต้นจัง...แล้วก็กัดคำต่อไป...
อีกทั้งถือกินง่าย เป็น Finger food ราคาถูก และอิ่มท้อง พิซซ่าที่เรียบง่ายที่สุดมีแค่ชีสกับซอสมะเขือเทศ ก็อร่อยแล้ว
พิซซ่าแป้งหนา : พิซซ่า สไตล์อิตาลีแป้งบาง ขอบกรอบ แต่เนื่องจากชาวอเมริกันเป็นพวกกินเยอะ เจ้าของร้านพิซซีเรียแห่งหนึ่งในชิคาโก้ Ike Sewell จึงคิด พิซซ่าแป้งหนา และใส่ท็อปปิ้งเยอะ ๆ ชีสไว้ชั้นล่างสุด มะเขือเทศสดกับซอสโรยไว้ด้านบน
พิซซ่าฮาวายเอี้ยน : คนอิตาลีบอกว่า พิซซ่าต้นตำรับสูตรไหนยังไงก็ไม่ใส่ สับปะรด แน่นอน แต่สูตรนี้มีสับปะรดสดหั่นชิ้นสามเหลี่ยมกับแฮมหั่นชิ้นบาง ๆ ก็ดูเข้ากันได้ คนต้นคิดเป็นชาวกรีกที่ไปอยู่ในแคนาดา ที่เมืองโตรอนโต คิดไว้เมื่อปี 1962 บอกว่า เกิดแรงบันดาลใจมาจากขณะทำอาหารจีน
พิซซ่าหน้าผลไม้ : เถียงกันว่าควรเรียกว่า “พาย” มากกว่า นักเขียนเรื่องอาหารบอกว่า พิซซ่าหน้าผลไม้ ถือเป็นของหวานอย่างหนึ่ง เริ่มกินกันมาราว 600 ปี ก่อน ค.ศ. โดยทหารเปอร์เซียน ทำแป้งรูปกลมแบน โรยหน้าผลไม้ เช่น มะเดื่อ อินทผลัม ชีส เอาเข้าเตาอบ
พิซซ่าแช่แข็ง : ปี 1962 Rose และ Jim Totino ทำ พิซซ่าแช่แข็ง ครั้งแรกจากโรงงานของเขาในเซนต์หลุยส์ รัฐมินเนสโซต้า ทุกคนสามารถซื้อไปกินที่บ้านเมื่อไหร่ก็ได้ มีสารพัดหน้า หรือจะเติมท็อปปิ้งอื่น ๆ ก็ได้ ซึ่งถูกใจอเมริกันชนยิ่งนัก
พิซซ่า เดลิเวอรี่ : ปี 1960 ธุรกิจเดลิเวอรี่บูม พิซซ่าเหมาะแก่การขนส่ง จึงเป็นอาหารเดลิเวอรี่ที่สั่งตอนไหนก็อิ่ม ยี่ห้อแรกคือ Dominik’s เริ่มที่มิชิแกน
พิซซ่าสร้างอเมริกา : จริงหรือเท็จขออ้างอิงเรื่องของนักเขียน เช่น เมื่อปี 1903 บทความจากหนังสือพิมพ์ New York Tribune ระบุว่า... พาย เป็นเมนูของพวกแยงกี้ ซึ่งคือ Pomidore pizza หมายถึงพิซซ่าที่มีมะเขือเทศ
หนักไปกว่านั้น นักวิจารณ์ John Mariani เขียนหนังสือเรื่อง How Italian Food Conquered the World อ้างถึง พิซซ่า และ พาสต้า ที่ยึดพื้นที่ผู้บริโภคทั่วโลก พิซซ่าก็เหมือนกางเกงยีนส์และร็อคแอนด์โรล แพร่หลายอย่างรวดเร็ว และแตกสูตรออกไปมากมาย เช่น เมื่อไปถึงฝั่งตะวันตกเริ่มใช้วัตถุดิบจากทะเล และกินตามวัฒนธรรมคนแถบนั้น เช่น ใส่หมู-ไก่บาร์บีคิว ใส่ปลาแซลมอนรมควัน และอาหารทะเล
ปลายศตวรรษที่ 19 นักเขียนเรื่องอาหารหลายคน ชี้ว่า เมื่ออุตสาหกรรมเติบโต พิซซ่านาโปลี และพิซซ่าสูตรต้นตำรับอิตาเลียน เริ่มหายไปจากวงการ เมื่อชาวโรมันและอเมริกันเข้าไปทำงานในโรงงานมากขึ้น ต้องการอาหารเร่งด่วนและกินอิ่ม พิซซ่า จึงแปลงโฉมเป็นตำรับ “แยงกี้” เข้าไปทุกที จนทุกวันนี้เรียกกันว่า พิซซ่า อิตาเลียน-อเมริกัน นักเขียนคนหนึ่งบอกว่า “พิซซ่าสร้างอเมริกา” เพราะใคร ๆ ก็ชอบกินพิซซ่า อีกทั้งธุรกิจร้านอาหารจนถึงพิซซ่าแช่แข็งเติบโตมาก
พิซซ่าน่ารู้ :
* ทุกวันนี้ชาวอเมริกันกินพิซซ่าอย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง กินวินาทีละ 350 ชิ้น
* ปี 1999 สำรวจพบว่า ชาวออสเตรเลียนนิยม พิซซ่าฮาวายเอี้ยน มากที่สุด มียอดขายราว 15% ของพิซซ่าหน้าต่าง ๆ
* ปี 2014 นิตยสาร Time รายงานว่า พิซซ่าฮาวายเอี้ยน ติด 1 ใน 13 ท็อปปิ้งพิซซ่ายอดนิยม
* ปี 2019 ผลสำรวจจาก YouGov Omnibus รายงานว่า ชาวอเมริกัน 12% สั่งพิซซ่าฮาวายเอี้ยน เป็นอันดับ 3 รองจากหน้าแอนโชวี่และมะเขือม่วง
* พิซซ่าหน้าไก่ทอด : เรียกว่า Chizza โดยไก่ทอดชื่อดัง KFC ทำที่อินเดีย, ฟิลิปินส์, ญี่ปุ่น และบางประเทศในเอเชีย ไปต่อที่ยุโรป แต่ไม่มีโครงการไปอเมริกา เพราะชาวอเมริกันกินไก่ทอดจิ้มซอสมะเขือเทศอยู่แล้ว
พิซซ่าหน้าแพง : ถาดละ 500 เหรียญยูเอส เรียกว่า Tequila-lobster pizza ใส่ล็อบสเตอร์, คาเวียร์, ทรัฟเฟิลดำสไลซ์, อโวคาโด และมะม่วง ติดผงเงินกินได้ ขายในภัตตาคาร Bodega Negra ในนิวยอร์ก แถมราดเตกิลาลงไปอีก ปกติเตกิลาแบรนด์ Patron ขายในบาร์ก็ช็อตละ 100 เหรียญเข้าไปแล้ว
พิซซ่าถาดละ 2,000 เหรียญ : พิซซ่า หน้าแพงขึ้นไปอีก ทำตามคำสั่งซื้อจากร้าน Industry Kitchen แพงเพราะใส่ชีส Stilton จากอังกฤษ, ฟัวกราส์และทรัฟเฟิลจากฝรั่งเศส, ออสเทราคาเวียร์ และปิดใบไม้ทองคำ 24 กะรัต
พิซซ่าแช่แข็ง ธุรกิจหมื่นล้าน : สำรวจพบว่าชาวอเมริกันซื้อ พิซซ่าแช่แข็ง เฉพาะเดือนมีนาคม 2020 ราว 275 ล้านเหรียญ สูงขึ้น 92% จากปีก่อน ประมาณตัวเลขว่าปี 2020 พิซซ่าแช่แข็ง ขายไปแล้วกว่า 5,000 ล้านเหรียญ คาดว่าพอถึงปี 2023 น่าจะขายได้ถึง 17,000 ล้านยูเอส
