"A&W" และต้นกำเนิดของ "รูทเบียร์" เครื่องดื่มที่ไม่มี "เบียร์"
"A&W" ประกาศปิด หลายคนนึกถึง “รูทเบียร์” เครื่องดื่มสีดำมีฟองซ่า หวานผสานขมนิด ๆ แต่ไม่มีแอลกอฮอล์บางคนเรียกว่า “โซดาหวาน” ชวนรู้จักต้นกำเนิดของรูทเบียร์
รูทเบียร์ (root beer) ชื่อก็บอกที่มาว่ามาจาก “ราก” ของต้นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลางถึงใต้ แค่จิบแรกก็สัมผัสถึงรสและกลิ่นที่พิเศษสุด เป็นเครื่องดื่มของชาวอเมริกันโดยเฉพาะชาวอเมริกันตอนใต้ ชอบดื่ม รูทเบียร์ เย็นฉ่ำ ท่ามกลางอากาศร้อนแดดแรง กินกับแฮมเบอร์เกอร์ แซนด์วิชไส้กรอก ดูหนังกลางแปลง
ต้นกำเนิดของ รูทเบียร์ มาจากภูมิปัญญาของคนท้องถิ่น ที่ใช้รากและเปลือกของต้น Sassafras (sas-sa-fras) ผสมกับพืชอีกหลายชนิด เช่น วินเทอร์กรีน (พืชตระกูลเบอร์รี่ คล้ายระกำ) ดอกแดนดิไลออน ต้มเป็นชาสมุนไพร ดื่มเพิ่มภูมิคุ้มกัน แก้อักเสบ แก้ไข้ แก้ปวดหัว รักษาโรคผิวหนัง ฯลฯ
แต่ก็ไม่ได้ดื่มตลอดเวลาเพราะรสชาติไม่ได้รื่นรมย์นัก คงเหมือนยาขมแต่ให้ผลในการรักษา คนท้องถิ่นรู้อีกว่าดื่มมากเกินไปจะเกิดผลข้างเคียง โดยเฉพาะรากและเปลือกของต้น Sassafras บางคนแพ้อย่างรุนแรงและมีผลต่อการทำงานของตับ
เมื่อชาวยุโรปเข้าไปตั้งถิ่นฐานในอเมริกา ได้นำความรู้นั้นไปต่อยอดทำเครื่องดื่ม โดยผสมผสานวิธีทำ “เบียร์” เข้าไปทำให้มีแอลกอฮอล์เล็กน้อย เรียกว่า small beer ใช้ดื่มแทนน้ำเพราะสะอาดกว่า ถูกกว่า และมีคุณค่าจากสมุนไพรที่ใช้
ไม่นานนัก small beer พัฒนารสชาติให้ดีขึ้น โดยเติมน้ำตาลและยีสต์ และผลิตแบบไม่มีแอลกอฮอล์ วางขายในร้านขายยา ถือเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ
เปลี่ยนจาก small beer เป็น root tea เภสัชกรชื่อ Charles E. Hires ทดลองสูตรใหม่ให้อร่อยขึ้นระหว่างที่เขาไปฮันนีมูนในฟิลาเดลเฟีย เรียกว่า root tea ที่ไม่มีแอลกอฮอล์ ด้วย Hires เป็นพวก teetotaler (คนที่ไม่กินเหล้าไม่สูบบุหรี่) เมื่อได้รสชาติที่ใช่แล้วเขากลับไปคิดหาวิธีผลิตให้ขายง่ายขึ้น โดยทำเป็นผงเรียกว่า powder root tea แต่เพื่อนคนหนึ่งแนะนำว่า ชื่อ tea ไม่เหมาะถ้าคิดว่ากลุ่มลูกค้าเป็นผู้ชาย
Cr.coalitionbrewing.com
จาก root tea สู่ root beer ในที่สุดชื่อ root beer ก็เกิด เมื่อ Hires นำไปขายในงานเวิลด์แฟร์ ที่ฟิลาเดลเฟีย ปี 1876 โดยทำรูทเบียร์ใส่ในน้ำพุให้ทุกคนชิมได้ ตั้งชื่อว่า root beer เพราะตั้งใจจะขายให้คนงานเหมืองถ่านหิน ชื่อ “เบียร์” น่าจะเหมาะและขายง่ายกว่า
กฎหมายห้ามดื่มสุราทำให้ root beer ขายดี เมื่ออเมริกาออกกฎ Prohibition (ห้ามผลิตและจำหน่ายสุรา ปี 1920-1933) ส่งผลให้ รูทเบียร์ ขายดี นอกจากแบรนด์ Hires แล้วก็มีอีกหลายยี่ห้อ เช่น Barq’s, IBC Root Beer, Mug, Bundaberg และ A&W
ปี 1919 Roy Allen ร่วมหุ้นกับ Frank Wright เปิดร้าน A&W ขายรูทเบียร์ริมถนน ในเมือง Lodi แคลิฟอร์เนีย โฆษณาว่าเป็นรูทเบียร์นวัตกรรมล่าสุดสูตรโฮมเมด เสิร์ฟในแก้วมัคแช่เย็น หมายมั่นว่าจะขายรูทเบียร์ให้กับทหารผ่านศึกจากสงครามโลกครั้งที่ 1 กับบรรดาแพทย์ทหาร
ปี 1922 A&W เปิดภัตตาคารแบบไดรฟ์-อิน ในซาคราเมนโต้ สร้างชื่อว่าเป็นผู้นำ frosty mugs หรือแก้วแช่เย็นใส่รูทเบียร์ และเป็นเจ้าแรกที่ทำ root beer float คือรูทเบียร์ใส่ไอศกรีมวานิลลา ยุคนั้นลูกค้าขับรถเปิดประทุน มากินแฮมเบอร์เกอร์ ไส้กรอกทอด กับรูทเบียร์เย็นฉ่ำในถาดที่เสิร์ฟถึงที่โดยลูกค้าไม่ต้องลงจากรถ
ยุค1960s องค์การอาหารและยาอเมริกา (FDA) ประกาศห้ามใช้น้ำมันสกัดจากต้น sassafras ในอาหารเพราะพบผลข้างเคียงต่อตับและทำให้เกิดมะเร็ง แม้รู้ว่ากินในปริมาณน้อยเป็นยา แต่ก็ไม่รู้ว่าในกระบวนการผลิตรูทเบียร์ในทางอุตสาหกรรม และต้มกินกันเองในบ้านใช้กันมากน้อยแค่ไหน
ดังนั้นผู้ผลิตรูทเบียร์ จึงหาทางออกด้วยสารสกัดตัวอื่น หรือสารสังเคราะห์ที่ให้กลิ่นเหมือน sassafras ผสมกับสมุนไพรอีกหลายชนิด เพื่อให้ได้กลิ่นและรสแบบรูทเบียร์ดั้งเดิม
คราฟต์ รูทเบียร์ นักปรุงเบียร์ท้องถิ่น ผลิตคราฟต์เบียร์ และทำรูทเบียร์ขายด้วย ชนิดมีแอลเริ่มผลิตเมื่อปี 2000 มีหลายยี่ห้อ และสารพัดสูตรที่ต้มหมักกินเองในบ้าน มีชนิดเติมคาเฟอีนและไม่เติมคาเฟอีน แต่งกลิ่นด้วยสมุนไพรหลากหลาย
สะดวกที่สุดคือซื้อแบบขวดหรือกระป๋องกลับบ้าน มีสารพัดแบรนด์ แต่ละสูตรไม่เหมือนกัน
นักปรุงรูทเบียร์ท้องถิ่นไม่หวงสูตร เพราะคือเครื่องดื่มที่แสดงถึงวัฒนธรรมชาวอเมริกัน สูตรที่ขายดีที่สุดคือสูตรเก่าแก่ คนขายบอกว่าไปค้นสูตรเจอในห้องสมุดรัฐสภา ยังมีสูตรอร่อยที่หลายคนชอบคือเติมน้ำผึ้ง เชื่อว่าน้ำผึ้งช่วยบำรุงสุขภาพ
รูทเบียร์มีกี่สูตร ยุคปัจจุบันใช้ความหวานจากกากน้ำตาล, น้ำตาลทราย, ไซรัปข้าวโพด ส่วนผสมอื่น ๆ มี ยีสต์ วินเทอร์กรีน สารสกัดคล้าย sassafras และแต่งกลิ่นเพิ่มสีด้วยสมุนไพร เช่น เปลือกวานิลลา คาราเมล แบล็คเชอร์รี่ รากชะเอมเทศ ดอกจันทน์เทศ อบเชย สวีทเบิร์ช ผงถั่วเหลือง ออลสไปซ์ ผักชี จูนิเปอร์ ขิง ดอกฮ็อพ รากแดนดิไลออน ฯลฯ
ส่วนผสมพวกนี้ทำให้เกิดรสชาติที่แตกต่าง บางคนก็วัดกันที่ขนาดของ “โฟม” ที่ได้จากต้น yucca (พืชวงศ์เดียวกับอากาเว่) สูตรไหนโฟมหนา ข้น และอยู่ได้นานอาจชนะใจคนกิน
น้ำอัดลมรสหลายแบรนด์แต่งกลิ่นด้วย รูทเบียร์ ยังมีแบรนด์ ซาร์สี่ (Sarsi) น้ำอัดลม ผลิตจากต้น sarsaparilla แต่งกลิ่นด้วยผลไม้กว่า 20 รส แต่ดังไม่เท่ารูทเบียร์
รูทเบียร์ทำอาหาร สูตรหมักเนื้อ ต้มสตูว์เนื้อหรือผักใส่รูทเบียร์ ทำให้เนื้อนุ่มหอม เอามาทำแฮมเบอร์เกอร์เนื้อฉีก บางคนใส่รูทเบียร์เข้มข้นทำคุกกี้
รูทเบียร์คือส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมอเมริกัน เครื่องดื่มหวาน ๆ สีดำมีฟอง บางคนบอกว่ากลิ่นเหมือนยาต้ม บางคนบอกว่าเหมือนยาหม่อง แต่คนถูกใจก็เยอะ
