ครบเครื่องเรื่องสมุนไพรบอกรักใน"ขันหมากไทย" สรรพคุณเหลือร้าย

 ความรักและความหมายในขันหมาก กล้วย อ้อย ฟักแฟง หมากพลู ว่านหอม ผลไม้และสมุนไพรชื่อมงคล คือ สิ่งที่ประกอบขึ้นเป็นเครื่องขันหมาก แต่ละอันล้วนให้ความหมายแห่งรักและสรรพคุณอย่างคาดไม่ถึง  
 สรรพคุณของสมุนไพรในเครื่องขันหมากแต่ละตัว มูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศรเคยรวบรวมไว้อย่างละเอียด 

หมากผลไม้บอกรัก มีสรรพคุณเป็นยากระตุ้นกำหนัดของคนเอเชีย พบว่ามีการเคี้ยวหมากกระจายในแถบเอเชียใต้ด้วย เช่น อินเดีย ปากีสถาน บังคลาเทศ และหมู่เกาะในมหาสมุทรอินเดียและแปซิฟิก  

คนไทยในอดีตรู้กันดีว่า หมากเป็นยากระตุ้นกำหนัด อย่างในวรรณคดี ขุนช้าง-ขุนแผนนั้น ขุนแผนใช้หมากนำพาคาถามหาละลวยเสกหมาก ทำให้ฝ่ายหญิงเคลิบเคลิ้มหลงใหล รักใคร่ จนยอมตามความปรารถนาทุกประการ 
นอกจากเป็นเครื่องหมายแห่งรัก หมากยังเป็นเครื่องบูชาบรรพชน บูชาเทพที่เคารพ เจ้าที่เจ้าทาง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งขาดไม่ได้ อันเนื่องมาจากหมากอยู่คู่กับคนเอเชียมาแต่ไหนแต่ไร อาจจะมากกว่า 4,000 ปี เป็นวิถีชีวิตเหมือนการกินข้าวกินปลา จึงไม่แปลกที่เมื่อต้องไหว้บรรพชน ก็ต้องถวายหมากให้เคี้ยวคู่ไปกับของเซ่นไหว้อื่น ๆ 

ยกขันหมากไปขอสาว

หมาก สมุนไพรยาพื้นฐาน

สรรพคุณเด่นชนิดนี้มีฤทธิ์ฝาด ทั้งภายนอกและภายใน สมานแผลทำให้เลือดหยุดไหล และแผลหายเร็ว ทำให้เหงือกและฟันแข็งแรง รักษาอาการท้องเดิน ท้องเสีย ใช้เมล็ดยับยั้งการไหลของหนองเมื่อเป็นแผล

นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ ยาทาแก้คัน รักษาน้ำกัดเท้า  ในตำรายาอีสาน ใช้เนื้อในหมาก ถ่ายพยาธิตัวตืดในคน โดยใช้เมล็ดแห้งต้มกับน้ำ ดื่มขับพยาธิ มีการศึกษาพบว่าหมากยับยั้งเชื้อที่ทำให้เกิดโรคฟันผุ ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการเจริญของเชื้อโรคเอดส์ในหลอดทดลอง
ถ้าพูดถึงหมาก ไม่กล่าวถึงพลูก็ดูจะไม่ครบคู่ เพราะต้องเคี้ยวหมากกับพลูคู่กัน เนื่องจากทั้งสองสิ่งนี้ มีสารที่มีฤทธิ์กระตุ้นคล้ายกับการสูบบุหรี่ หรือดื่มกาแฟ ด้วยเหตุนี้การเคี้ยวหมากพลู จึงเป็นพฤติกรรมที่อยู่คู่กับสังคมเกษตรมานานนับพันปี

พลู สรรพคุณมากหลาย

หากดูที่รูปลักษณะของใบพลู ก็จะเห็นว่ามีลักษณะสามเหลี่ยมฐานโค้งทั้งสองด้านและปลายแหลม คล้ายกับรูปหัวใจดูเหมาะเจาะกับการนำมาใช้ประกอบในงานวิวาห์

พลูเป็นสมุนไพรที่มีการใช้ร่วมกับเวทย์มนต์คาถามากที่สุดชนิดหนึ่ง อาจกล่าวได้ว่าเป็นตัวนำพาอาคมทั้งดีและร้ายก็ว่าได้ หมอยาพื้นบ้านนำพลูมาใช้ในการรักษาแผลงูสวัด ใช้ถอนของ ถอนผีสาง ล้างของ(ของ คือ มนต์ดำ) แกล้งผู้หญิงให้หลงลืมที่อยู่ หรือแม้กระทั่งใช้เรียกให้ผู้หญิงมาอยู่กับตน ไปจนถึงทำให้ผัวเมียเลิกกัน แต่เรื่องอย่างนี้ผู้เฒ่าผู้แก่จะห้าม เพราะเป็นบาปแก่ตัวผู้ทำเอง

ในการใช้พลูนั้นเชื่อว่าหางของใบพลูจะเป็นตัวนำพาสิ่งที่ไม่ดีไปด้วย เวลาเคี้ยวหมากจึงต้องเด็ดหางของใบพลูทิ้งก่อนเสมอ

พลูแก้อักเสบ ฟกช้ำหนามตำ ประตูหนีบ แก้เห็บกัด สรรพคุณต่าง ๆ ที่ว่ามาล้วนมีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์สนับสนุนคือ พลูสามารถลดอาการเจ็บปวดได้ เนื่องจากมีสารชาวิคอล (Chavicol) ซึ่งมีฤทธิ์เป็นยาชาและมีน้ำมันหอมระเหย ช่วยให้กล้ามเนื้อคลายตัว ไม่เกร็ง มีฤทธิ์ระคายผิวหนังทำให้เลือดไหลเวียนดี

จึงช่วยลดอาการปวด เคล็ดขัดยอก ลดอาการอักเสบช้ำบวม โดยใช้พลู 1-2 ใบต่อเกลือ 1-2 หยิบมือ ตำเข้าด้วยกัน ทำมากน้อยตามความกว้างของแผลและบริเวณที่ปวดบวม ใส่น้ำเล็กน้อยพอชุ่มพอก ใบพลูยังใช้แก้บวม โดยนำไปอังไฟแล้วเอาไปประคบ 

ใบพลูซึ่งมีรสขมเผ็ด มีฤทธิ์ร้อน ช่วยในการขับเสมหะ ขับเหงื่อ จึงเป็นยาร้อนช่วยย่อย แก้ไอ นิยมใส่ในตำรับที่ต้องการให้เหงื่อออก ใช้บำรุงธาตุไฟ ย่อยอาหาร รักษาอาการปวดเกร็งในท้อง นิยมใช้ทาน้ำมันแล้วนำไปอังไฟพออุ่น นาบท้องเด็กช่วยแก้พอง ท้องป่อง มีลมในท้อง ใครที่คอเจ็บ ใช้ใบพลูแช่น้ำต้มกินก็หายได้  

และยังดับกลิ่นปากหลังดื่มเหล้าได้อีกด้วย ถ้าใช้แก้ไอให้นำใบพลู 4-5 ใบต้มกับขิง ใส่น้ำตาลนิดหน่อย หรือนวดใบพลูใส่น้ำกินเลยก็ได้

ในขบวนขันหมากที่มีกล้วย อ้อย และมะพร้าวอ่อน ยังเป็นการสื่อให้เห็นถึงความมั่นคงทางด้านอาหารได้เป็นอย่างดี 

กล้วย ราชาอาหารสุขภาพ

กล้วย เป็นผลไม้ที่ใกล้ชิดคนไทยที่สุด เด็กไทยสมัยก่อนล้วนโตมาด้วยสูตรข้าวสุกบดกล้วยน้ำว้ากันทั้งนั้น กล้วยน้ำว้าจัดเป็นอาหารเสริมประจำทุกครัวเรือนที่ต้องปลูกเอาไว้ เพราะกล้วยเป็นราชาของอาหารสุขภาพที่มีสารอาหาร วิตามิน และเกลือแร่ครบถ้วน ช่วยบำรุงกำลังและคลายเครียด  

ทุกส่วนของกล้วยสามารถนำมาใช้งานได้หมด ไม่ว่าใบตอง ใช้นำมาเป็นภาชนะห่ออาหาร กาบกล้วย ฉีกเป็นเส้นนำมาทำเป็นเชือกกล้วย มัดสิ่งของ เชื่อกันว่างูกลัวเชือกกล้วย และอีกากับเหยี่ยวจะไม่ลงมากินเนื้อที่แขวนด้วยเชือกกล้วย

ต้นกล้วย หั่นเป็นท่อนใช้เป็นทุ่นลอยน้ำให้เด็กหัดว่ายน้ำ หรือพยุงตัวเมื่อน้ำท่วม ก้านกล้วย นำมาทำเป็นของเล่นเด็ก อย่างม้าก้านกล้วย หรือปืนก้านกล้วย ก็ได้

ในทางยา กล้วยช่วยรักษาโรคกระเพาะอาหาร ป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะ และอาการกรดสะสมในร่างกาย ผลสุกรักษาสมดุลของระบบทางเดินอาหาร และเป็นยาระบายอ่อน ๆ รักษาอาการอักเสบของลำไส้ใหญ่และโรคทางทวาร  กินกล้วยสุกก่อนนอนครั้งละ 2 ผล ติดต่อกันหลายวันช่วยระบายได้

ส่วนใหญ่แล้วเครื่องประกอบขันหมากแทบทุกภาค จะมีส่วนประกอบหลักคล้ายคลึงกัน แต่อาจมีส่วนปลีกย่อยที่พิเศษต่างไปในแต่ละพื้นที่ หรือชาติพันธุ์ ยกตัวอย่างเช่น พิธีแต่งงานเขมรมักจะมีใบมะตูมทัดหู ใบมะตูมถือเป็นใบไม้ศักดิ์สิทธิ์ตามคติพราหมณ์ ลักษณะใบเป็นสามแฉกของมะตูมหมายถึงพระผู้เป็นเจ้าสูงสุดสามพระองค์คือ พระพรหม พระอิศวร และพระนารายณ์