บลูโซน พื้นที่คนอายุยืน 100 ปี...แข็งแรงและมีความสุขได้อย่างไร
คนบลูโซนใน 5 ประเทศ กินและอยู่อย่างไร จึงมีอายุยืนยาว มีความสุขและแข็งแรง เรื่องนี้สามารถนำมาประยุกต์ใช้กับชีวิตได้
วิถีการกิน อยู่ และใช้ชีวิตสำหรับคนในพื้นที่ บลูโซน ไม่ได้มีเคล็ดลับอะไรมากมาย...เดินเยอะๆ กินอาหารธรรมชาติ ไม่กินอาหารแปรรูป กินเนื้อสัตว์น้อยๆ ออกไปรับแสงแดด ทำสวน มีสัมพันธภาพกับเพื่อนบ้าน ฯลฯ ซึ่งคนยุคนี้อาจมองว่า เป็นเรื่องยากที่จะดำเนินชีวิตแบบนั้น ...
แม้ปัจจุบันค่าเฉลี่ยอายุขัยคนทั้งโลกจะยืนยาวมากขึ้น ด้วยปัจจัยเทคโนโลยี การคิดค้นตัวยาใหม่ๆ เพื่อชะลอวัย รวมถึงศาสตร์ชะลอวัย แต่ในมุมของ แดน บิวต์เนอร์ นักเขียน ที่ทางบริษัทแอมเวย์(ประเทศไทย) จำกัด เชิญมาพูดให้สมาชิกขายตรงหลักหมื่นและให้สัมภาษณ์สื่อมวลชน ปัจจัยหลักที่ทำให้คนอายุยืนยาวประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์มาจากการกิน อยู่ และใช้ชีวิตประจำวัน
- บลูโซนที่ค้นพบ
บลูโซน พื้นที่ที่มีคนอายุยืนยาวและมีสุขภาพดี 5 เมือง ได้แก่โอกินาวา (ญี่ปุ่น),ซาร์ดิเนีย (อิตาลี),อิคาเรีย (กรีซ),โลมา ลินดา (สหรัฐอเมริกา) และ นิโคยา (คอสตาริกา) รวมถึงบูลโซนใหม่ในสิงคโปร์
ทั้งหมดเป็นบลูโซนที่แดนเข้าไปศึกษา สัมภาษณ์ และนำเสนอเรื่องราว โดยหาข้อมูลเชิงลึกก่อนลงพื้นที่ แดน เป็นนักเขียน นักสำรวจ นักปั่นจักรยานทางไกล และสมาชิกนักสำรวจของเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก
รวมถึงเป็นสื่อมวลชนที่ได้รับรางวัล อีกทั้งยังเป็นผู้ดำเนินรายการและโปรดิวเซอร์ร่วมของรายการ “อยู่ถึง 100: ความลับของบลูโซน” (Live to 100: Secrets of the Blue Zones) ทางเน็ตฟลิกซ์ รวมถึงมีผลงานหนังสือ “The Blue Zones Secrets for Living Longer”
เขาเริ่มจากความสงสัย...ทำไมคนในพื้นที่บลูโซนมีอายุยืน สุขภาพดี จึงเข้าไปศึกษาและพบว่า มีปัจจัยเอื้อหลายอย่าง ส่วนหนึ่งก็คือเป้าหมายในการมีชีวิตอยู่ และวิธีการกินที่ทำให้มีช่วงอายุขัยยืนยาว
"คงเคยได้ยินเรื่องอิคิไกของคนญี่ปุ่น ความหมายของการมีชีวิต และเหตุผลการตื่นขึ้นมาตอนเช้า เมื่อสมองได้ทำงาน ร่างกายก็จะเคลื่อนไหวอย่างมีประสิทธิภาพ" แดน เล่าถึงคนบลูโซนที่ใช้ชีวิตอย่างมีความสุข
แดนพบว่า ผู้หญิงโอกินาวาส่วนใหญ่มีอายุเกินร้อยปี ส่วนผู้ชายซาร์ดิเนีย (อิตาลี)มีอายุยืนยาว และประชากรนิโคยา (คอสตาริกา)อายุยืนแบบไม่มีโรค ปัจจัยสำคัญที่ทำให้คนที่นั่นอายุยืน ถ้ามองในเรื่องยีนและเทคโนโลยี รวมถึงบริการสาธารณสุข เป็นส่วนประกอบสำคัญแค่ 30 เปอร์เซ็นต์
แต่ปัจจัยหลักมาจากการใช้ชีวิต 70 เปอร์เซ็นต์ ก็คือ วิถีการกินอยู่ใกล้ชิดกับธรรมชาติ ทุกบ้านมีสวน ปลูกพืชผักกินเอง มีเพื่อนบ้านไปมาหาสู่กัน ทำอาหารผ่านกระบวนการน้อยที่สุด และมีกิจกรรมทำร่วมกัน สัมพันธ์ทั้งกายใจและจิตวิญญาณ
"ค่าเฉลี่ยอายุขัยของคนบนโลกนี้ แม้จะทำทุกอย่างถูกต้องหมด จะมีชีวิตยืนยาวประมาณ 95 ปี แต่คนอายุร้อยปีที่นั่นใช้ชีวิตธรรมดามาก ออกจะยากจนซะด้วย อาหารที่พวกเขากินตอนเด็กๆ ต่างจากอาหารในปัจจุบัน พวกเขากินข้าวโพด ข้าวสาลี ข้าว ถั่ว คนญี่ปุ่นที่อายุยืน มีเมนูเต้าหู้เยอะมาก
คนในบลูโซนกินเนื้อและของหวานบ้าง แต่บริโภคเนื้อน้อยกว่าคนอเมริกันถึงสิบเท่า พวกเขาบริโภคเนื้อเฉพาะช่วงเทศกาล และชอบกินอาหารพร้อมหน้ากับครอบครัว ค่อยๆ กินและอาหารค่อยๆ ย่อย "
ทั้งๆ ที่ในบลูโซน ไม่มียิม ไม่มีฟิตเนส และสตูดิโอโยคะ พวกเขาไม่ไปสถานออกกำลังกาย ทุกกิจกรรมในชีวิตคือ การเดินในชีวิตประจำวัน แดน บอกว่า ทุกครอบครัวจะมีสวน ต้องทำงานบ้าน
และทำกับข้าว จึงได้มากกว่าการออกกำลังกาย อีกสิ่งหนึ่ง คือ ไม่มีใครเหงา ความเหงาทำร้ายคุณได้ ถ้าเป็นไปได้ ชีวิตคนเราควรมีเพื่อนอย่างน้อยสักสามคนไว้พูดคุยและโทรหา
คีย์เวิร์ดสำคัญของคนบลูโซนคือ การทำกิจกรรมร่วมกัน และคนหลายรุ่นอยู่ร่วมกัน รุ่นย่ายายไม่ต้องไปอยู่เนอร์สซิ่งโฮม พวกเขารู้สึกว่าเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัวและชุมชน มีคุณค่าในชีวิต ทำโน้นทำนี่ในบ้านได้
- สร้างบลูโซนเองได้
ถ้าต้องการมีบลูโซนของเราเอง แดนบอกว่า ต้องเปลี่ยนแปลงหลายมิติ ควรวางแนวทาง ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต มีวิถีการกิน การออกกำลังกายไม่ต้องฝืน
ยกตัวอย่างสิงคโปร์ นิวบลูโซน เกิดขึ้นได้จากนโยบายภาครัฐ มีการบริหารระบบสาธารณสุขและสาธารณูปโภคให้สอดคล้องกัน รวมถึงการเก็บภาษีความหวานและแอลกอฮอล์ในอัตราที่สูงมาก เพื่อทำให้ประชากรมีชีวิตยืนยาวและสุขภาพดี
การเดินทางมาเล่าเรื่องบลูโซนในเมืองไทยครั้งนี้ แดนลองไปเดินดูสตรีทฟู้ด แวะกินข้าวผัดกะเพรา และอาหารไทยแถวบรรทัดทอง พบว่าอาหารไทยน่าสนใจ มีสมุนไพรค่อนข้างเยอะ อยากให้ลองกลับไปหาสูตรอาหารรุ่นคุณย่ายาย หรือรุ่นพ่อแม่ของเรา
ส่วนไลฟ์สไตล์ประจำวันของแดน เขาไม่เคยเซ็ตตารางแต่ละวันอย่างเป็นทางการ ทำทุกอย่างอัตโนมัติ ไม่เคยตั้งนาฬิกาปลูก ตื่นเมื่อร่างกายพร้อมทำงาน
"แถวบ้านผมจะมีจุดที่สามารถเดินถึงเพื่อนบ้าน มื้อเช้าประมาณสิบเอ็ดโมง ผมกินซุปถั่วและซุปผัก จากนั้นทำงาน 4-5 ชั่วโมงต่อวัน การทำงานที่พอดีสำหรับเราสำคัญมาก
แต่ละวันผมใช้เวลา 3 ชั่วโมงสำหรับการพูดคุยพบปะเพื่อนบ้านและคนรู้จัก ผมทำแบบนี้จนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต ผมพบว่า กลุ่มคนที่มีความสุขที่สุดในโลก ทำงานแค่ 35 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ นานๆ ทีก็เถลไถลออกจากสิ่งที่ทำประจำทุกวันบ้าง นี่คือหัวใจในการมีความสุขแต่ละวัน"
ถ้าจะเปลี่ยนแปลงตัวเอง แดน บอกว่า ให้ตั้งเป้าสิ่งที่ควบคุมได้ ถ้าจะการเดินออกกำลังกาย ก็ต้องหาทางของตัวเอง ในเรื่องการจัดการอาหารการกิน เป็นเรื่องยากมากที่ไม่กินอาหารจังก์ฟู้ด ดังนั้นต้องเลือกตั้งแต่ตอนซื้อ ก่อนจะถึงจุดยากในการเลือกกิน
- วิถีกิน อยู่ ในBlue Zone
Blue Zone หมายถึงพื้นที่ที่มีผู้คนอายุยืน และสุขภาพดีกว่าค่าเฉลี่ยทั่วไป คือ มีอายุประมาณ 90-100 ปี ไลฟ์สไตล์หลายอย่างนำมาปรับใช้กับชีวิตได้
1. ปรับการกินอาหาร
กินอาหารให้สมดุล ลดการบริโภคเนื้อสัตว์ ไข่ นม และน้ำตาล เน้นอาหารแพลนต์เบส (Plant-Based)ผัก ผลไม้ (ยกเว้นมันฝรั่ง) และอาหารจากธรรมชาติ กินถั่วทุกวัน และเลือกกินขนมปังชนิดโฮลวีต
จากการศึกษาวิถีชีวิตของคนในBlue Zone จะพบว่า แต่ละพื้นที่จะมีเคล็ดลับในการกินอาหารต่างกันดังนี้
-กินให้อิ่ม 80 เปอร์เซ็นต์ : เกาะโอกินาวา ญี่ปุ่น
คนที่นั่นเน้นอาหารผัก ปลา และอาหารทะเล รวมถึงอาหารทำจากถั่วเหลือง เช่น ซอสถั่วเหลือง ซุปมิโซะ เต้าหู้ เต้าเจี้ยว และถั่วหมัก อีกทั้งดื่มน้ำวันละมากกว่า 2 ลิตร
-ดื่มนมแพะ ชา ไวน์ : เกาะอิคาเรีย กรีซ
โดยทั่วไปคนกลุ่มนี้กินพืชประเภทฟัก และผักใบเขียวที่ปลูกเอง เน้นดื่มนมแพะมากกว่านมวัว ดื่มชาและไวน์สูตรเฉพาะที่อิคาเรีย เพราะเป็นเครื่องดื่มที่มีสารแอนตี้ออกซิแดนท์ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่จะชอบกินน้ำผึ้งครั้งละ1 ช้อนช่วงเช้าและเย็น
-ไม่กินอาหารแปรรูป : คาบสมุทรนิโคยา คอสตาริกา
คนคอสตาริกานิยมกินข้าวโพด และถั่ว ไม่กินอาหารแปรรูป กินมื้อเย็นในปริมาณน้อย ดื่มน้ำในปริมาณมาก น้ำในแถบนิโคยาจะมีแคลเซียมสูงจึงช่วยลดอัตราการเจ็บป่วยที่มาจากกระดูกได้
-กินถั่ววันละ 1 กำมือ : โลมา ลินดา อเมริกา
ชาวโลมา ลินดา ยังมีวิถีชีวิตแบบชาวเมือง กินเนื้อหมู และเนื้อวัว เฉลี่ยไม่เกินเดือนละ 2 ครั้ง หรือบางครั้งก็ไม่กินเลย มักกินอาหารที่มาจากพืชโปรตีนถั่ว ถั่วเปลือกแข็ง เช่น วอลนัท และอัลมอนด์ วันละ1กำมือ ไม่กินอาหารรสเค็ม และหวานจัดเกินไป
-เน้นปลาและผัก : ซาร์ดิเนีย อิตาลี
เป็นชาวเกาะที่กินอาหารสไตล์เมดิเตอร์เรเนียน ส่วนใหญ่เน้นเนื้อปลา หรือกินสัตว์ที่มีขาน้อยที่สุด อย่างเช่น สัตว์ปีก เชื่อว่า การกินเนื้อหมู และเนื้อวัว จะทำให้มีสารพิษเข้าไปในร่างกายได้ เน้นปรุงอาหารโดยใช้น้ำมันมะกอก และน้ำมันจากถั่วเปลือกแข็ง ที่มีวิตามินอีสูง มีไขมันอิ่มตัวที่ช่วยให้ระดับคอเลสเตอรอลลดลง
คนที่นี่นิยมดื่มไวน์ Cannonau ที่มีสารแอนตี้ออกซิแดนท์มากกว่าไวน์อื่นๆ ในมื้อเย็น ผู้ชายจะดื่มไม่เกิน 2 แก้ว และผู้หญิงดื่มไม่เกิน 1 แก้ว รวมถึงใช้เวลากินข้าวมื้อละประมาณ 30 นาที
2.ไม่ปล่อยให้ร่างกายอยู่เฉยๆ
คนในพื้นที่บลูโซน มักกระตือรือร้น เคลื่อนไหวสม่ำเสมอ มีกิจกรรมใช้แรงงานในชีวิตประจำวัน เช่น ผู้สูงอายุชาวโอกินาวาขยับร่างกายด้วยการทำสวนพืชผักสมุนไพร ชาวซาดิเนียและชาวโลมา ลินดา ชอบเดินออกกำลังกายมากกว่านั่งรถ ผู้สูงอายุชาวนิโคยาชอบเดินจ่ายตลาด ผ่าฟืน และทำงานบ้านในทุกวัน
3.ออกมารับแสงแดด
คนในบลูโซน มักใช้เวลาในช่วงกลางวันอยู่กลางแจ้งอย่างสม่ำเสมอ จึงได้รับแสงแดดที่เพียงพอซึ่งช่วยในการผลิตวิตามินดี ซึ่งเป็นส่วนสำคัญทำให้มีสุขภาพดี และอายุยืนยาว
4.นอนเป็นเวลา
คนในพื้นที่ Blue Zone ให้ความสำคัญกับการพักผ่อนอย่างเต็มที่ การนอนหลับที่มีคุณภาพ หมายถึงการเข้านอนตามตารางเวลาที่เหมาะสม เช่น ก่อน 4 ทุ่ม หรือไม่เกินเที่ยงคืน โดยไม่ตื่นกลางดึก และไม่ใช้ยานอนหลับ การหยุดใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก่อนนอน60-90นาที และหลีกเลี่ยงการดื่มคาเฟอีนหลังบ่ายสอง
5.เลี่ยงแอลกอฮอล์และไม่สูบบุหรี่
ชาวโลมา ลินดานับถือคริสตจักรเซเวนธ์เดย์แอดเวนีทิสต์ (Seventh-day Adventist Church)ที่มีข้อห้ามด้านการกินอาหารที่เคร่งครัด จึงไม่สูบบุหรี่ และดื่มแอลกอฮอล์ ส่วนคนในอิคาเรีย และซาร์ดิเนีย ดื่มไวน์เล็กน้อยในระหว่างมื้ออาหาร หรือดื่มฉลองกับเพื่อน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการเข้าสังคม
6.ตั้งเป้าหมายในการใช้ชีวิต
คนในพื้นที่Blue Zone มักมีเป้าหมาย และความหมายในชีวิตที่ชัดเจน ซึ่งช่วยให้พวกเขามีแรงจูงใจในการดูแลสุขภาพ และใช้ชีวิตอย่างมีความสุข ยกตัวอย่างทุกๆ เช้าชาวโอกินาวาจะตื่นขึ้นมาพร้อมกับหลักการที่เรียกว่า ‘อิคิไก’
ส่วนชาวนิโคยาเรียกว่า ‘ปลัน เด ปีดา’ หรือเป้าหมายชีวิต ซึ่งช่วยกระตุ้นให้พวกเขามีแรงบันดาลใจ และเป้าหมายของตัวเองตลอดเวลา โดยไม่จำเป็นต้องเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ แต่เป็นเพียงแค่เรื่องธรรมดาแต่มีความหมายของแต่ละคน
7.ใช้ชีวิตแบบ Slow Life
คนในพื้นที่เหล่านี้ มักมีการดำเนินชีวิตอย่างช้าๆ และตั้งใจ ให้ความสำคัญชีวิตในปัจจุบันขณะ ผู้สูงอายุในโอกินาวามักละจากงานชั่วครู่ เพื่อมองดูท้องฟ้า ส่วนชาวซาร์ดิเนีย พื้นที่ที่นิยมเลี้ยงแกะ มักหยุดมองทุ่งหญ้าเขียวขจีจากบนพื้นที่ราบสูง
ส่วนชาวโลมา ลินดา จะใช้ช่วงเวลาช่วงที่พระอาทิตย์ตกดินวันศุกร์ จนถึงช่วงพระอาทิตย์ตกดินในวันเสาร์ เพื่อการพักผ่อนกับครอบครัว ธรรมชาติ และพระเจ้า
8.มองโลกในแง่ดี
คนในBlue Zone จะมีทัศนคติเชิงบวก และมองโลกในแง่ดี ซึ่งช่วยให้มีชีวิตที่ยืนยาว รวมถึงการไม่เครียด มีอารมณ์ขัน และการอยู่กับปัจจุบัน
ยกตัวอย่างชาวซาร์ดิเนีย แม้จะมีปัญหาในชีวิต พวกเขาก็สามารถมองเป็นเรื่องตลก และพบปะสังสรรค์กันในช่วงบ่าย เพื่อหัวเราะกับมุกตลกอยู่เสมอ
หรือผู้สูงอายุในโอกินาวา แม้จะมีชีวิตวัยเด็กที่ยากลำบาก และความทรงจำที่เลวร้ายจากสงคราม แต่พวกเขามีทัศนคติที่จะปล่อยให้อดีตผ่านไป และมีความสุขเรียบง่ายกับปัจจุบัน
9.อยู่ในสังคมที่ไม่ Toxic
การมีครอบครัวและเพื่อน ที่สามารถพูดคุยแบ่งปันเรื่องราวต่างๆ เป็นสิ่งสำคัญของชีวิต ชาวโอกินาวามีประเพณี ‘โมอิ’ หรือการรวมกลุ่มเพื่อพูดคุยและช่วยเหลือกัน ทั้งเรื่องการเงิน และแลกเปลี่ยนความคิดเห็น
ส่วนชาวซาร์ดิเนียอาศัยอยู่รวมกันเป็นครอบครัวใหญ่ และให้ความสำคัญกับการเลี้ยงดูหลาน และเหลน ซึ่งช่วยส่งเสริมสุขภาพจิตมากขึ้น
(วิถีกิน อยู่ ในBlue Zone เรียบเรียงจากข้อมูลบริษัทแอมเวย์)
อ้างอิง
-นิตยสาร Trust ฉบับที่ 59 คอลัมน์ Variety. ไขความลับอายุยืนของชาว “Blue Zones”. tiscowealth.com. Retrieved 2 September 2024.
-ธันยพร ห. 8 เคล็ดลับสู่ ‘ขอบฟ้าแห่งอายุร้อยปี’. hhcthailand.com. Published 27 May 2021. Retrieved 2 September 2024.
-BLUE ZONES. History of Blue Zones. bluezones.com. Retrieved 2 September 2024.
-Post Today. อาหาร การใช้ชีวิต และวัฒนธรรม: ไขความลับอายุยืนจาก 5 Blue Zone ทั่วโลก. posttoday.com. Published 21 March 2024. Retrieved 2 September 2024.
-THE SECRET SAUCE. [YouTube Channel] Published 9 June 2024. Retrieved 2 September 2024. From https://www.youtube.com/watch?v=PlJLsNmxyxY
