เจาะลึกทุกมิติ The Creator ศึกสมองกล: เมื่อชนอเมริกันเจอ AI พันธุ์เอเชีย
ภาพยนตร์ The Creator กำลังเป็นกระแสในบ้านเรา ไม่ใช่แค่เรื่องการใช้ประเทศไทยเป็นสถานที่ถ่ายทำเท่านั้น แต่ยังมีความน่าสนใจอีกหลากหลายมิติที่ ‘กัลปพฤกษ์’ จะมาเจาะลึกให้คุณฟัง
นับเป็นเรื่องน่าตื่นเต้นไม่น้อยที่ หนัง Sci-Fi โลกอนาคตฟอร์มยักษ์อย่างเรื่อง The Creator (2023) ผลงานการกำกับของ Gareth Edwards จะเลือกสถานที่ของเหตุการณ์ที่สลับกันไปมาระหว่างสหรัฐอเมริกาและประเทศในโซนเอเชียตะวันออก และได้เลือกประเทศไทยเป็นสถานที่ในการถ่ายทำเป็นส่วนใหญ่
ทำให้เราได้เห็นบรรยากาศแบบ ‘ไทย ๆ’ ในหลาย ๆ ส่วนของหนังเรื่องนี้ ที่กลายเป็นอีกหนึ่งสีสันชูโรงชวนให้อยากติดตามด้วยความคุ้นหูคุ้นตาว่า ทัศนียภาพอะไรแบบนี้ มันล้วนมีถิ่นฐานอยู่ในประเทศไทย และถึงแม้ว่าตัวบทเองจะไม่ได้ระบุเจาะจงว่ามันคือดินแดนแหลมทองของเราจริงหรือไม่ แต่รายละเอียดหลาย ๆ อย่างก็ยังบ่งบอกไว้ ว่าทุกพื้นที่ล้วนไม่ได้ใกล้ไกลไปจากอารยธรรมสุวรรณภูมิในย่านนี้เลย
The Creator เล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้นในอนาคตช่วงปี 2065 เมื่อ ปัญญาประดิษฐ์ AI สมองกลหน้ามนุษย์ของรัฐบาลสหรัฐดันไปจุดชนวนระเบิดนิวเคลียร์ทำให้เมืองลอสแอนเจลิสแหลกเป็นจุณ ผู้คนนับล้าน ๆ ต้องล้มตาย ฝ่ายสหรัฐอเมริกาและภาคีจึงได้จัดการแบนไม่ให้มี AI หลงเหลือ เพื่อรักษาเผ่าพันธุ์ของมนุษยชาติไว้ก่อนที่จะสายเกิน
แต่ดินแดนโพ้นทะเลที่หนังเรียกขานแบบรวม ๆ ว่า New Asia ดันไม่เห็นด้วย และมองว่า AI สามารถอยู่ร่วมกับมนุษย์อย่างสันติสุขได้ ทางการสหรัฐอเมริกาจึงไม่มีทางเลือกใดนอกเหนือจากประกาศสงครามกับเหล่า AI ที่ยังคงเหลือในดินแดน New Asia โดยมีเป้าหมายในการกำจัด Nirmata มหาเทพผู้สร้างหุ่น AI สุดล้ำ โดยการตั้งกองกำลัง NOMAD ขึ้นมา แล้วมอบหมายให้ Joshua (John David Washington) หนุ่มอเมริกันผิวสีที่สูญเสียทั้งแขนและขาจากหายนะในครั้งนั้นเดินทางมาแกะรอยตามหา Nirmata ที่ New Asia
Joshua ได้พบรักและแต่งงานอยู่กินกับ Maya (Gemma Chan) ที่ทางการสหรัฐฯ เชื่อว่าเป็นบุตรสาวของ Nirmata ทว่าเมื่อความแตกและ Maya รู้ว่าแท้แล้ว Joshua เป็นใคร เธอจึงรีบขึ้นเรือหนีไปในขณะที่กำลังท้องแก่ แต่สุดท้ายก็โดนระเบิดโจมตีจากกองกำลัง NOMAD จนเสียชีวิตไป สร้างความโศกเศร้าทุกข์ระทมใจให้กับ Joshua อย่างใหญ่หลวง
เมื่อภารกิจในการตามหา Nirmata ยังไม่สามารถบรรลุผลได้ Joshua ก็ได้รับพันธกิจใหม่ นั่นคือการตามหา ‘มหันตาวุธ’ ที่ Nirmata ได้สร้างไว้ ซึ่งมีพลานุภาพร้ายแรงสามารถควบคุมทุก ๆ เทคโนโลยีจากทางไกลได้ ซึ่ง Joshua ก็พบว่า ‘มหันตาวุธ’ ที่ว่านั้นก็เป็นเพียงหุ่นมนุษย์ AI ของเด็กวัยผลัดฟันน้ำนมนาม Alpha O (Madeleine Yuna Voyles) ที่ดูจะยังไม่โตพอจะมีพิษสงใด ๆ เลย!
จากนั้นก็จะเป็นการผจญภัยวัดใจ Joshua ว่าเขาจะจัดการพันธกิจที่ได้รับมาสำเร็จหรือไม่ เมื่อ Joshua จะต้องเป็นฝ่ายลงมือสังหาร Alpha O ด้วยตัวของเขาเอง ในขณะที่การค้นพบความจริงบางอย่างจะทำให้ Joshua รู้สึกผูกพันกับ Alpha O มากขึ้นทุกวัน ๆ ราวกับจะเป็นพ่อลูกกันด้วยพรหมลิขิต!
ดูจากการวางบทบาทของตัวละครและการคัดเลือกนักแสดงThe Creator จะเห็นว่ามีกลยุทธ์ในการดึงดูดกลุ่มผู้ชมที่หลากหลาย ตัวละครมีเชื้อชาติและสัญชาติที่เรียกได้ว่าแตกต่างกันอย่างมากมาย ด้วยจุดประสงค์เพื่อให้ผู้ชมจากท้องที่ต่าง ๆ มีตัวละครที่สามารถรู้สึกเชื่อมโยงได้ไม่รายใดก็รายหนึ่ง
เริ่มต้นจากพระเอก Joshua ของเราที่หนังเปิดโอกาสให้ชายหนุ่มผิวสีมีสำเนียงภาษาอังกฤษแบบ Black American มาเป็นตัวละครนำ หนำซ้ำยังกำหนดให้ Joshua เป็นชายผู้มีความบกพร่องทางร่างกายแขนและขาข้างหนึ่งขาดหาย จนต้องใช้เครื่องจักรกลมาคอยช่วยราวจะเป็นครึ่งมนุษย์ครึ่ง AI กันอยู่แล้ว
การสร้างตัวละคร Joshua ให้เป็นวีรบุรุษในคราบมนุษย์ที่ไม่สมบูรณ์ย่อมทำให้ผู้ชมรู้สึกอยากจะเอาใจช่วยได้ง่าย ทั้งยังทำให้เขาเป็นคล้ายตัวละครที่เชื่อมระหว่างภาวะความเป็นมนุษย์และเครื่องจักรกลอินทรีย์ที่วิถีความเชื่อแบบเอเชียมองว่าสามารถผสานรวมกันได้ในระดับชัดเจนอีกด้วย
ในขณะที่ตัวละคร Maya ซึ่งได้นักแสดงหญิงลูกครึ่งฮ่องกงอังกฤษ Gemma Chan มาเล่น ก็นับเป็นสะพานเชื่อมระหว่างโลกตะวันตกและตะวันออกได้เป็นอย่างดี แถมเธอยังมีสำเนียงภาษาอังกฤษในแบบ British RP (Received Pronunciation) ที่สร้างบรรยากาศความเป็นยุโรปให้กับหนัง โดยเฉพาะเมื่อเธอยังรั้งตำแหน่งเป็นคู่ชีวิตต่างสีผิวกับ Joshua อีกด้วย
ส่วนตัวละครน้องหนู Alpha O รับบทโดย Madeleine Yuna Voyles ลูกเสี้ยวอุษาคเนย์ เยอรมัน และอเมริกันก็เหมือนจะจงใจให้มีลักษณะเป็นเด็กน้อยชาวเอเชียที่ไม่อาจระบุสัญชาติได้ พ้นไปจากนั้นก็คือน้องยังไว้ทรงผมแบบ skin head ทำให้แลดูมีความ androgynous จำแนกไม่ออกว่าเป็นเด็กผู้หญิงหรือเด็กผู้ชาย ชนิดที่ถ้าบทจะไม่เฉลยด้วยสรรพนาม she หรือชื่อที่เธอใช้เรียกขานตัวเองว่า candy หรือ น้องน้ำหวาน เราก็อาจจะคิดว่า Alpha O เป็นเด็กผู้ชายก็ยังได้ ซึ่งก็ยิ่งทำให้ตัวละครรายนี้มีอะไรน่าค้นหามากขึ้นไปอีก
ความก้ำกึ่งคลุมเครือของตัวละครหลักแทบทุกรายใน The Creator จึงเหมือนเป็นการขยายความสนใจให้ผู้ชมกลุ่มใหญ่สามารถ relate เชื่อมโยงกับตัวละครได้กว้างขึ้น ชนิดที่ไม่ว่าจะเป็นคนดูจากฝั่งทวีปหรือพื้นที่ใดก็จะสามารถหาตัวละครที่ใกล้เคียงกับตัวเองได้เสมอ
อย่างไรก็ดี ในส่วนของการนำเสนอเรื่องราวของบทหนัง ซึ่งถึงแม้จะยังมีลูกล่อลูกชนกลเม็ดและทีเด็ดสุดเซอร์ไพรส์อยู่มากมาย แต่ทว่าทักษะฝีมือในการเล่าของผู้กำกับ Gareth Edwards ดูจะยังไม่ใคร่แม่นยำสักเท่าไหร่ และเหมือนหนังจะพุ่งทะยานเดินหน้าไปสู่ฉากแอ็คชันอย่างรวดเร็วจนเกินไป ทำให้ผู้ชมอาจพลาดรายละเอียดหักมุมสำคัญ ๆ ของหนังไปได้ง่าย ๆ หากจะยังจับไม่ได้ว่าใครอยู่ฝ่ายไหน และมีอุดมการณ์อย่างไรต่อการมีหุ่น AI เป็นดั่งมิตรสหายของมนุษย์
หลาย ๆ ช่วงที่หนังเฉลยความลับสำคัญ มันจึงไม่ใคร่ชวนให้รู้สึกตื่นเต้นตามไปด้วยสักเท่าไหร่ แต่จะเป็นการรับรู้แบบ “อ้าวเหรอ โอเคเป็นแบบนี้ แล้วยังไง?” โดยมิได้มีความรู้สึกทึ่งว้าวไปกับสถานการณ์ที่พลิกจากหน้ามือเป็นหลังมือเหล่านั้น
ประเทศไทยกับโลเคชั่นโลกอนาคต
มาถึงองค์ประกอบสำคัญที่น่าจะดึงดูดความสนใจผู้ชาวไทยได้มากที่สุด นั่นก็คือ โลเคชัน ซึ่งถึงแม้ว่าตัวบทจะเรียกขานว่าเป็นดินแดน New Asia แต่หลาย ๆ พื้นที่ก็ดูจะเป็นที่คุ้นหูคุ้นตาชาวไทยอยู่ไม่น้อย
เป็นที่รู้กันว่าหนังแนว Sci-Fi แฟนตาซีฟอร์มยักษ์ระดับนี้มีการแข่งขันกันสูง และผู้สร้างก็ต้องดิ้นรนที่จะจูงใจผู้ชมให้ซื้อตั๋วเข้าไปดูด้วยการนำเสนอบรรยากาศและฉากหลังใหม่ ๆ ที่มีความ exotic น่าตื่นตาตื่นใจ ทว่ายังเป็นอะไรที่พอจะคุ้นเคยไปได้ด้วยในเวลาเดียวกันโดยไม่ซ้ำกับงานตระกูลเดียวกันเรื่องเก่า ๆ
ดังตัวอย่างหนังดังเรื่อง Avatar (2009) ของ James Cameron ที่ใช้ทัศนียภาพของเกาะภูเขาอันอลังการในวนอุทยานแห่งชาติจางเจียเจี้ย ณ เมืองจางเจียเจี้ย มณฑลหูหนาน ประเทศจีน เป็นแรงบันดาลใจสำคัญ
เรื่อง District 9 (2009) ของผู้กำกับ Neill Blomkamp ที่ฉายให้เห็นถึงภาพความเขรอะเก่าและซอมซ่อของพื้นที่เสื่อมโทรมในเมืองโจฮันเนสเบิร์ก ประเทศแอฟริกาใต้
หรือเรื่อง Black Panther : Wakanda Forever (2022) ของ Ryan Coogler ที่ผสมผสานสีสันวัฒนธรรมพื้นถิ่นของชาวแอฟริกันเอาไว้อย่างเต็มกระบวน
มาถึงเรื่อง The Creator ของ Gareth Edwards เขาจึงต้องสวนกระแสด้วยการเลือกโลเคชันใหม่ให้เป็นพื้นที่แถบเอเชียบูรพา โดยเฉพาะดินแดนอุษาคเนย์แทน ซึ่งประเทศไหนหละจะเป็นภาพแทนของพื้นที่ละแวกนี้ได้ดีที่สุดหากจะไม่ใช่ชาติไทยบ้านเรา Thailand จึงเรียกได้ว่าเหมาเป็นสถานที่ถ่ายทำหลักของหนัง ทั้งฉากในและนอกพื้นที่ New Asia จนทีมงานไม่ต้องเสียเวลาไปหาจุดถ่ายทำตามท้องเรื่องแบบมากมาย เพราะไม่ว่าผู้กำกับจะต้องการฉากแบบไหนอย่างไร Thailand ก็มีพร้อมให้ถ่ายได้โดยไม่ต้องมาเซ็ตแต่งอะไรกันมากเลย
จากข้อมูลในเพจของ Thailand Film Office (TFO) สถานที่ถ่ายทำหลัก ๆ ของหนังในประเทศไทยก็ได้แก่ หาดถ้ำพระนาง หาดไร่เลย์ตะวันออก และ เสม็ดนางชี ในฉาก Ko Nang อันเป็นแหล่งพำนักของคู่สามี-ภรรยา Joshua และ Maya ก่อนจะถูกบุกเข้าโจมตี
บ้านมุง อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก และปราสาท สัจธรรม จังหวัดชลบุรี ในช่วงที่ Joshua กำลังไล่ล่าหา ‘มหันตาวุธ’
สถานี Airport Raillink มักกะสัน กรุงเทพมหานคร ในฉาก Joshua บุกสถานีรถไฟ
Credit : TFO
ด่านห้วยใหญ่ มอเตอร์เวย์สายพัทยา จังหวัดชลบุรี ในฉากตรวจผู้โดยสารข้ามแดนในรถ
สามพันโบก อำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี ในฉากที่ Joshua กำลังหลบหนี
สะพานอุตตมานุสรณ์ จังหวัดกาญจนบุรี ในฉากระเบิดบนสะพานอันตูมตามและโครมคราม
Credit : TFO
หรือแม้แต่ฉากจับยามสามตาของกองทัพสหรัฐฯ ในห้องบัญชาการ ก็อาศัยสถานที่ ณ หอประชุมใหญ่ TOT ถนนแจ้งวัฒนะ กรุงเทพมหานครในการถ่ายทำเช่นกัน
แต่ผู้กำกับ Gareth Edwards ก็ไม่ได้ปิดกั้นให้ฉากต่าง ๆ เหล่านี้มีนัยยะที่สื่อถึงประเทศไทยเพียงอย่างเดียวเท่านั้น หากยังแอบใส่สัญลักษณ์อักขระจีนและญี่ปุ่นปะปนไปกับภาษาไทย ให้จำแนกไม่ได้ว่ากำลังอยู่ในประเทศไหน ไม่ว่าจะในพื้นที่ข้างยานพาหนะ ป้ายชื่อตำรวจ หรือฉลากกำกับผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ
อีกทั้งนักแสดงประกอบก็ยังพูดทั้งภาษาไทย ลาว เวียดนาม ญี่ปุ่น และอังกฤษปะปนกัน สร้างบรรยากาศแกงโฮะแบบเอเชียที่คงไม่สามารถเคลมได้อีกต่อไปว่าเหตุการณ์ทั้งหมดล้วนเกิดในดินแดนแหลมทองของบ้านเรา
แต่ไม่ว่าจะอย่างไร ก็คงปฏิเสธไม่ได้เช่นกันว่าทัศนียภาพแบบพื้นบ้านของชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ได้เห็นในหนัง ก็ได้สร้างความแปลกใหม่อันน่าตื่นตาตื่นใจ ต่อให้มันจะเป็นการมองจาก ‘คนนอก’ ที่ไม่ได้รู้จักนัยยะเบื้องลึกของแต่ละสถานที่และวิถีชีวิตของผู้คนในดินแดนนี้อย่างกระจ่างชัดเจนสักเท่าไหร่ ซึ่งก็ทำให้มีอะไรที่ดูออกจะ ‘ปลอม ๆ’ อยู่ไม่น้อยไปพร้อม ๆ กันด้วย
นอกเหนือจากการได้เห็น ‘ฉาก’ แบบไทย ๆ ใน The Creator แล้ว ผู้ชมชาวไทยก็จะได้เห็นฝีมือการแสดงของนักแสดงไทยที่ได้มาร่วมรับบทในหนังเรื่องนี้ เริ่มตั้งแต่ สหัสชัย ชุมรุม ในบทหุ่น Gan ที่มาพบ Alpha-O แล้วตื่นเต้นตาโตเรียกขานว่านี่คือ ‘ปาฏิหาริย์ชัด ๆ’ ธีระวัฒน์ มุลวิไล ศิลปินรางวัลศิลปาธร ในบท Boonmee คนขับรถที่ช่วยพา Joshua และ Alpha-O หนีข้ามแดน รวมถึง สวนีย์ อุทุมมา ผู้โด่งดังจากบท ‘ป้านิ่ม’ ในหนังเรื่อง ‘ร่างทรง’ (๒๕๖๔) ก็มาร่วมเล่นในบทคุณแม่ที่ร้องไห้กล่อมลูกด้วยความหวาดกลัว
แต่ก็น่าเสียดายที่บทบาทของนักแสดงทั้งสามท่านนี้ ยังไม่มีสีสันหรือความสำคัญต่อตัวเรื่องในระดับมากมาย บางรายก็โผล่มาแค่แว้บเดียว ชนิดที่ถ้ากะพริบตานานเกินไปก็อาจจะพลาดชมไปได้ง่าย ๆ แต่ละคนจึงยังไม่ทันได้แสดงศักยภาพอันใดมากนัก
เสียดายก็แต่บทหุ่น AI รุ่นจิ๋วอย่าง Alpha-O ที่ดูกำพืดแล้วก็น่าจะมีสัญชาติไทย แต่ผู้กำกับกลับเลือกนักแสดงเด็กที่เติบโตในสหรัฐอเมริกามารับบทบาทแทน ทำให้ภาพของ Alpha-O ดูมีความทะมัดทะแมงแบบเด็กอเมริกันมากกว่าจะดูเป็นเด็กไทยหรือเอเชีย การแสดงจึงเสียเสน่ห์ความลุ่มลึกในแบบตะวันออกไปพอสมควร
นี่ถ้าได้นักแสดงเด็กไทยที่สามารถพูดภาษาอังกฤษได้มาเล่น (ซึ่งจริง ๆ ก็น่าจะพอหาได้ไม่ยากนัก) บท Alpha-O ก็อาจจะมีมิติความน่าสนใจเพิ่มขึ้นมากกว่าที่เป็นอยู่นี้ก็เป็นได้ เพราะไม่ว่าจะอย่างไร Alpha-O ฉบับที่เห็นในปัจจุบันก็ดูจะมีความเป็นอเมริกันเสียมากกว่าจะเป็น AI จากในท้องที่ ตัวละครจึงยังมีบุคลิกท่าทีที่อาจจะไม่ได้ต้องตรงกับสิ่งที่บทต้องการมากนัก
ถึงแม้ว่าจะมีจุดบกพร่องอยู่บ้าง แต่ The Creator ก็ยังสามารถนำพาผู้ชมไปสัมผัสกับประเด็นหลัก ๆ ของเนื้อหาที่หนังต้องการจะเล่าอยู่ได้ในท้ายที่สุด กับบทสรุปที่สะท้อนให้เห็นได้ว่า AI ในโลกอนาคตมันสามารถวิวัฒน์พัฒนามิติทางอารมณ์ไปได้ถึงขนาดไหน และยิ่งเมื่อพวกมันสามารถที่จะ ‘เจริญเติบโต’ ได้ไม่แพ้สิ่งที่มีชีวิตชนิดอื่นใด AI ก็จะยิ่งมีความเข้าใกล้ความเป็นมนุษย์มากขึ้นทุกที ๆ
โดยเฉพาะในยุคที่ความแตกต่างทางสีผิวเชื้อชาติและภาษาเริ่มจะหมดความสำคัญลงไป กลายเป็นโลกพระศรีอาริย์ที่ความเท่าเทียมกันสามารถจะเกิดขึ้นได้ในระดับเพียบพร้อมสมบูรณ์!
