“กินเจ” ทำไมห้ามกินผัก 5 ชนิด และ “หอยนางรม” เป็นเจหรือเปล่า
เมื่อถึง "เทศกาลกินเจ" ชาวผักรู้ดีว่าการ “กินเจ” มีข้อห้ามกินผัก 5 ชนิด ทำไมต้องห้าม และ “หอยนางรม” เป็นเจหรือเปล่า
เทศกาลกินเจ เวียนมาถึงแล้ว ชาวเจรู้ดีว่าแม้เป็นเทศกาลกินผัก แต่ก็ต้องวิรัติผักกลิ่นฉุน 5 อย่าง ได้แก่ กระเทียม หัวหอม หลักเกียว (หัวกระเทียมโทนของจีน) กุยช่าย ใบยาสูบ
เปิดเรื่องน่ารู้... ที่มาของเทศกาลกินเจ / ที่มาของผักต้องห้าม 5 อย่าง / หอยนางรม ใช่เจ หรือไม่?
ที่มาของเทศกาลกินเจ :
1) บันทึกว่าน่าจะมาจากชุมชนชาวฮกเกี้ยนในมณฑลฝูเจี้ยน และชาวแต้จิ๋วในซัวเถา ซึ่งมีประเพณีฉลองเทศกาลเทพเจ้า 9 พระองค์ ด้วยการถือศีลกินเจ (The Nine Emperor Gods Festival (九皇大帝)
ประเพณีนี้เชื่อมโยงกับการทำบุญอุทิศให้แก่ผู้นำทหารจีน 9 คน ที่สู้รบกับชาวแมนจูสมัยราชวงศ์ชิง แต่ไม่สำเร็จ ถูกจับไปประหารชีวิต ชาวจีนจึงถือศีลกินเจ อุทิศผลบุญให้กับเหล่าทหารที่เสียชีวิต
(Cr: freepik.com)
ต่อมาประเพณีนี้ถูกยกเลิกไปในยุคปฏิวัติวัฒนธรรม ชาวจีนที่อพยพมาอยู่ภาคใต้ของไทย ในมาเลเซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย ได้นำประเพณีถือศีลกินเจมาด้วย แต่ไม่แพร่หลายเท่าที่ภูเก็ตที่จัด เทศกาลกินเจ มีชื่อเสียงไปทั่วโลก
2) กินเจ เพราะผักอุดมสมบูรณ์ : ปลายฝนต้นหนาวเป็นฤดูกาลที่พืชผักอุดมสมบูรณ์ที่สุด ถ้ากินไม่ทันก็เน่าเสีย ผักเยอะ เห็ดงอกงาม จับมาถนอมอาหารแล้วก็ยังเหลือกินเหลือใช้ จึงออกอุบายให้ช่วยกันกินผัก
คนโบราณไม่ Food waste มีอะไรก็กินอย่างนั้น กินอาหารตามฤดูกาล เหตุผลเพราะลมฟ้าอากาศ กำหนดวิถีชีวิตคน
3) ที่มาของผักต้องห้าม : เมื่อพืชผักอุดมสมบูรณ์แต่ทำไมต้องห้ามกินผักกลิ่นฉุน ได้แก่ กระเทียม หัวหอม หลักเกียว (หัวกระเทียมโทนของจีน) กุยช่าย และใบยาสูบ (ห้ามสูบบุหรี่)
ข้อมูลจาก FB: สพลคลินิกฝังเข็ม ให้เหตุผลในด้านสุขภาพคือ ผักเหล่านี้มีสรรพคุณช่วยย่อยเนื้อสัตว์ เช่นเมื่อกินเนื้อย่างถ้าใส่หอมกระเทียมจะป้องกันอาการท้องอืด ท้องแน่น แต่ตอนกินเจเราไม่ได้กินเนื้อส้ตว์เลย จึงไม่เหมาะที่จะกินผักกลิ่นฉุนเหล่านี้ อาจส่งผลเสียต่อระบบย่อยอาหาร
อีกทั้งผัก 5 ชนิด มีฤทธิ์แรงไม่เหมาะกับช่วงที่ร่างกายกินแต่ผักหรือกินอาหารเบา ๆ เช่น
- กระเทียม ส่งผลต่อธาตุไฟ ทำให้หัวใจทำงานไม่ปกติ
- หอมใหญ่ หอมแดง ต้นหอม ส่งผลทำลายธาตุน้ำ ทำให้ไตทำงานไม่ปกติ
- หลักเกียว ส่งผลต่อธาตุดิน ทำให้ม้ามทำงานหนักเกินไป
- กุยช่าย ทำลายธาตุไม้ ทำให้ตับทำงานไม่ปกติ
- ใบยาสูบ ทำลายธาตุโลหะ ทำให้ปอดทำงานไม่ดี
โดยเฉพาะ กระเทียม กุยช่าย มีกลิ่นแรง มีฤทธิ์กระจายลมปราณ ส่งผลให้จิตใจฟุ้งซ่าน ไม่สงบ และยังกระตุ้นการผลิตฮอร์โมนเพศ กระตุ้นอารมณ์ทางเพศ (หอยนางรมก็เช่นกัน)
หอยนางรม ใช่เจหรือไม่ : หอยนางรม เป็นสัตว์ทะเล ตามหลักต้องวิรัติ แต่ทำไมบางคนบอกว่ากินได้
ความเชื่อนี้มาจากตำนานเรื่อง องค์หญิงเมี่ยวซ่าน หนีจากเสด็จพ่อ พระเจ้าเมี่ยวจวง ลงเรือออกทะเลจนเสบียงบนเรือหมด องค์หญิงเป็นผู้บำเพ็ญเพียร ไม่กินเนื้อสัตว์อยู่แล้ว แต่หลายชีวิตบนเรือกำลังอดอยาก พระองค์จึงอธิษฐานเอาไม้พายจุ่มลงไปในทะเล หากมีสิ่งใดติดขึ้นมาก็ใช้กินเป็นอาหารได้ ปรากฏว่ามีหอยนางรมติดไม้พายขึ้นมา จึงกลายเป็นความเชื่อว่า หอยนางรมกินได้ในช่วงกินเจ
องค์หญิงเมี่ยวซ่าน เข้าถึงพระธรรมจนตรัสรู้เป็นพระโพธิสัตว์กวนอิม (แต้จิ๋ว) หรือ กวานยิน (Guan Yin) ในภาษาจีนกลาง ชาวจีนและชาวไทยกราบไหว้ในฐานะที่เป็นเทพเจ้าแห่งความเมตตา
อีกตำนานเล่าถึง พระถังซัมจั๋ง (ค.ศ.602-664) ชื่อแมนดารินว่า “เสวียนจั้ง” ซึ่งมีชีวิตอยู่จริงสมัยราชวงศ์ถัง ได้เดินทางไปอัญเชิญพระไตรปิฎกที่อินเดีย ระหว่างทางไม่มีอาหารเหลืออยู่เลย จึงอธิษฐานว่าหากมีสิ่งใดที่ฉันได้โดยไม่บาป ขอให้ปรากฏขึ้นมาด้วย
ฟาร์มหอยนางรม (freepik.com)
ปรากฏว่ามี หอยนางรม ผุดขึ้นมาจากดินมากมาย อุทิศตนเป็นอาหารให้พระถังซัมจั๋ง อีกบันทึกหนึ่งเขียนว่า พระถังซัมจั๋ง ออกเรือเดินทางข้ามมหาสมุทร แล้วใช้ไม้เท้าจุ่มลงในทะเล เป็นหอยนางรมที่ติดไม้เท้าขึ้นมา
แต่ความเป็นจริง เรื่องเล่าที่ว่านี้ไม่ได้ทำให้ชาวผักกินหอยนางรมในช่วงเทศกาลกินเจ ไม่มีร้านอาหารไหนยกหอยนางรมมาทำเมนูเจ ด้วยหลักคิดที่ว่า การถือศีลกินเจ คือการไม่เบียดเบียนชีวิตสัตว์
ในอีกความหมายแฝงคือ การกินเจ คือไม่เบียดเบียนชีวิตสัตว์ และมีข้อห้ามกินผักบางชนิด แต่เมื่อตกอยู่ในสถานการณ์จำเป็น ไม่สามารถหาอาหารได้จึงต้องกินอย่างอื่นทดแทน เพื่อให้ร่างกายมีชีวิตอยู่ต่อไป หมายถึงทุกอย่างสามารถผ่อนผันและยืดหยุ่นได้
กินเจให้อร่อย ทดแทนด้วยเครื่องปรุงหลากหลาย :
- ผักชี หอมใหญ่ หอมแดง ถือเป็นผักกลิ่นฉุน สามารถใช้ “คึ่นช่าย” แทนได้
- น้ำปลา แทนด้วยซีอิ๊วขาว, เกลือ
- กะปิ, ปลาร้า แทนด้วยถั่วหมัก เต้าเจี้ยว เต้าหู้ยี้ ปลาร้าเจ กะปิเจ
- กระเทียม แทนด้วยงาขาวงาดำคั่ว หรือหัวไช้โป๊วดองหั่นหอย สับละเอียด เห็ดหอมแห้ง โปรตีนเกษตร สาหร่าย กระเทียมเจก็มี
- นมวัว แทนด้วยนมจากพืช (Plant-based milk) เช่น นมอัลมอนด์ นมข้าวโอ๊ต นมถั่วเหลือง
เทศกาลกินเจ 25 กันยายน – 4 ตุลาคม 2565 ขอให้กินผักอย่างสนุก อร่อย สุขภาพดี จิตใจเบิกบาน...
