12 กันยายน Google ร่วมเฉลิมฉลอง วัน “ชามตราไก่จากลำปาง”

เช้าวันนี้ถ้าใครได้ลองกดใช้งานเว็บไซต์ค้นหายอดนิยม อย่าง Google (กูเกิล) ก็จะได้พบกับ “ชามตราไก่” (Rooster bowl)ของขึ้นชื่อแห่งจังหวัดลำปางที่สุดแสนจะน่ารัก และถูกผู้คนนึกถึงในฐานะ “ชามตราไก่ลำปาง” ซึ่งขึ้นทะเบียนสินค้าที่บ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ หรือ GI ของจังหวัดลำปางไปเมื่อวันที่ 12 กันยายน 2556 หรือ 9 ปีก่อน และ Google เองก็ร่วมฉลองในวันสำคัญเช่นนี้

วันสงกรานต์, วันครู, วันลอยกระทง, วันภาษาไทยแห่งชาติ, วันสุนทรภู่ และอีกสารพัดเหตุการณ์สำคัญ ล้วนเคยถูกออกแบบโดย กูเกิล ดูเดิล (Google Doodles) ซึ่งเป็นลูกเล่นหนึ่งของ Google และทีมงานในแต่ละประเทศเองก็จะประชุมร่วมกันเป็นประจำเพื่อระดมความคิดว่าเหตุการณ์ใดบ้างที่ doodle จะร่วมฉลองด้วย ทั้งนี้เพื่อการมีส่วนร่วมและสะท้อนให้เห็นถึงบุคลิกภาพและความรักที่มีต่อนวัตกรรมของ Google

“ชามตราไก่” จ.ลำปางนั้น รัฐบาลได้ขึ้นทะเบียนเป็นสินค้าที่บ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ หรือ GI เมื่อ 9 ปีก่อน นั่นหมายความว่าเป็นสินค้าที่ได้รับการยืนยันคุณภาพโดยกฎหมายการค้าระหว่างประเทศถึงชื่อเสียงของชามตราไก่ที่ผลิตในภูมิภาค

จากการสืบค้น “ชามตราไก่” ถูกนำเข้ามาในไทยโดยประเทศจีน และเป็นภาพที่สื่อความหมายถึงประชาชนผู้ใช้ โดย “ไก่” เป็นสัญลักษณ์ของการตื่นเช้า ความสดใส และการทำงานหนัก ขณะที่ ใบตองและดอกโบตั๋นแสดงถึงความหวังถึงความโชคดี

• สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ คืออะไร?

“สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (geographical in dication)หรือจีไอ” เป็นชื่อหรือสัญลักษณ์เฉพาะที่ใช้บนผลิตภัณฑ์หรือสิ่งที่อิงไปถึงตำแหน่งหรือจุดเริ่มต้นทางภูมิศาสตร์ เช่นเมือง ภูมิภาค หรือประเทศ  สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์อาจจะใช้เป็นมาตราวัดคุณภาพของสิ่งบางสิ่ง หรือมีชื่อเสียงในทางใดทางหนึ่ง โดยมีผลมาจากจุดกำเนิดทางภูมิศาสตร์ของสิ่งนั้น โดยสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ถือเป็นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง เช่นเดียวกับเครื่องหมายการค้า รวมถึงสิทธิบัตร 

ประเทศไทย โดยกรมทรัพย์สินทางปัญญาได้ออกตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ไทยให้แก่ผู้ผลิตสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ซึ่งอยู่ในแหล่งภูมิศาสตร์ที่ได้รับการขึ้นทะเบียน เพื่อส่งเสริมและพัฒนาเศรษฐกิจในระดับชุมชน ตลอดจนยกระดับคุณภาพชีวิตและสร้างความยั่งยืนให้แก่ชุมชน 

• กำเนิด "ชามตราไก่จากลำปาง"

"ชามตราไก่" รายแรกของลำปางมาจากความบังเอิญของคุณตา อี้ (ซิมหยู) แซ่ฉิน ที่ได้ค้นพบแร่ดินขาวเซรามิก เป็นครั้งแรกที่บ้านปางค่า อำเภอแจ้ห่ม จังหวัดลำปาง โดยแร่ดินขาวที่พบนี้เป็นแร่ดินขาวเหมือนกับประเทศจีน  ที่คนจีนนิยมนำมาปั้นจานชามใส่อาหาร เพราะมีความคงทน และให้สีขาวสวยงาม

ภาพรูปปั้นของ คุณตา อี้ (ซิมหยู) แซ่ฉิน ภาพจากบริษัท ธนบดีเดคอร์เซรามิค จำกัด
 จากนั้นคุณตาอี้จึงได้ร่วมกับเพื่อนตั้งโรงงานผลิตเซรามิกแห่งแรกของจังหวัดลำปาง ด้วยการนำเทคนิคการผลิตและเผาชามแบบจีนมาใช้เพื่อผลิตชามใส่อาหารออกจำหน่ายในจังหวัดลำปางและส่งขายไปจังหวัดอื่นๆ  โดยชามที่ผลิตจากแร่ดินนี้จะเป็นชามสีขาวและแต่งเติมรูปวาดไก่ มีการเติมเติมดอกไม้ประดับให้มีความสวยงามมากขึ้น เพื่อเป็นเอกลักษณ์ของตัวเองให้ต่างจากชามเซรามิกอื่นๆ

ชามตราไก่แบบดั้งเดิม ภาพจากบริษัท ธนบดีเดคอร์เซรามิค จำกัด

จุดเด่นของ ชามตราไก่จากลำปาง คือมีความแข็งแรง ทนทาน มีลวดลายไก่ที่มีลำตัวสีส้ม หางและขาสีดำ เดินบนท้องทุ่งหญ้าสีเขียว ในอดีตชามตราไก่เป็นของฝากที่ขึ้นชื่อของจังหวัด แต่เมื่อเวลาผ่านไป โรงงานหลายโรงต้องปิดตัวลง เนื่องจากความนิยมใช้ถ้วยชามที่ผลิตจากภาชนะอย่างอื่น จึงทำให้ถ้วยตราไก่ไม่เป็นที่แพร่หลายเท่าที่ควร แต่ยังมีคนกลุ่มหนึ่งที่รวมตัวกันจัดตั้งเป็นสมาคมขึ้นใช้ชื่อว่า “สมาคมเครื่องปั้นดินเผาจังหวัดลำปาง” ได้มีการอนุรักษ์การผลิตถ้วยตราไก่ขึ้น 

ทุกวันนี้ ในจังหวัดลำปางมีเพียงไม่กี่โรงงานที่ยังคงสานต่อกิจการผลิตภัณฑ์ตราไก่ ด้วยดีไซน์ดั้งเดิมอันเป็นเอกลักษณ์ซึ่งต้องใช้การเพ้นท์ด้วยมือ ชามตราไก่จึงกลายมาเป็นของใช้กึ่งของสะสมที่ทำให้ผู้คนนึกถึงจังหวัดลำปาง

ถ้าวันนี้ คุณได้มีเวลานั่งทานอาหารที่บ้าน ลองเปิดตู้เก็บภาชนะเอา “ชามตราไก่” มาใส่อาหาร ไม่แน่ว่า อรรถรสในอาหารมื้อนั้น อาจจะยอดเยี่ยมขึ้นก็เป็นได้