สุคนธบำบัดและพรรณไม้ มุม‘กิตติธัช’สจ๊วตที่เป็นเภสัชกร
เภสัชกรที่ชอบศึกษา'พรรณไม้' และเดินป่า ทำผลิตภัณฑ์'น้ำมันหอมระเหย' ส่วนงานประจำอยู่บนเครื่องบิน เพราะไม่ชอบทำงานอยู่กับที่
เลือกอาชีพที่ชอบมากกว่าหนึ่งอย่าง ที่สำคัญต้องมีความรู้และทำจริง และนี่คือเรื่องราวชีวิต กิตติธัช วุฒิพันธุ์ หลังเรียนจบคณะเภสัชศาสตร์ จุฬาฯใช้องค์ความรู้ที่เรียนมา ทำผลิตภัณฑ์น้ำมันหอมระเหย สร้างธุรกิจเล็กๆแบรนด์แคลิกซ์ (Calyx)ในนามบริษัทสเปลนเดนส์ จำกัด เมื่อ 4 ปีที่แล้ว
งานประจำเป็น Zone Supervisor และTechnical Cabin บริษัทการบินไทย จำกัด(มหาชน) โดยทำงานที่นี่มานานกว่า 17 ปี ที่เลือกเส้นทางนี้เพราะไม่ชอบทำงานอยู่กับที่ ยังไม่หมดแค่นั้น ยังมีงานอดิเรกที่สร้างรายได้ เป็นนักคัดเพชร ทำเพราะสนใจ จนต้องไปร่ำเรียนเรื่องอัญมณีศาสตร์
ส่วนเรื่องพรรณไม้ แม้ไม่ใช่นักพฤกษศาสตร์ แต่ความรู้เรื่องต้นไม้ก็เป็นที่รู้จักในวงการจนเป็นที่ปรึกษาเรื่องการออกแบบสวนให้เพื่อนหลายคน
ด้วยบุคลิกและนิสัยเป็นคนช่างสังเกตประกอบกับเรียนด้านเภสัชกรรม จึงเชื่อมร้อยทุกอย่างที่่ทำแล้วมีความสุข ทั้งเรื่องต้นไม้ ชีวิต และการเดินทาง
ล่าสุดมาเป็นวิทยากรรับเชิญในเวิร์คชอป โหราพาสุข กับผู้รู้อีกสองคน ในงานบางกอก ดีไซน์ วีค 2024 จัดโดยคณะอุตสาหกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
และนี่คือที่มาของการพูดคุยเรื่องต้นไม้ สุคนธบำบัด ในฐานะผู้ผลิตน้ำมันหอมระเหยจากพรรณไม้
งานหลักทำงานการบินไทย และมีบริษัททำผลิตภัณฑ์น้ำมันหอมระเหย ?
ผมชอบต้นไม้และธรรมชาติตั้งแต่เด็ก เคยขออาจารย์เป็นลูกมือเก็บตัวอย่างพืชป่าฮาลาบาลา สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ที่นั่นเป็นป่าดิบและชื้น มีทากและยุงเยอะ เราไปดูต้นไม้และสมุนไพรที่นั่น
พอเรียนจบด้านเภสัชฯ ผมก็ใช้องค์ความรู้ทำผลิตภัณฑ์ให้คนในครอบครัวใช้ น้องผมมีปัญหาภูมิแพ้ แม่มีปัญหานอนไม่ค่อยหลับ ผมก็ทำผลิตภัณฑ์ตัวเดียวกันให้พวกเขาใช้
ตอนโควิดระบาดต้องใช้แอลกอฮอลล์ล้างมือ ผมไม่ชอบผลิตภัณฑ์ที่ซื้อในท้องตลาด ผมก็ทำผลิตภัณฑ์ออกมาแจกเพื่อนๆ พวกเขาก็บอกให้ลองทำขาย จนผมเปิดบริษัท
เพราะผมไม่ชอบทำงานอยู่กับที่ จึงเลือกทำงานการบินไทย17 ปีแล้ว และเป็นเภสัชกรด้วย เวลาบินไปต่างประเทศ มีเวลาก็จะแวะไปเดินดูผลิตภัณฑ์น้ำมันหอมระเหย เพื่อดูพัฒนาการในวงการ
ทำไมสนใจเรื่องสุคนธบำบัด
ผมจะใช้อโรมา เทอราปี เป็นตัวเสริมในผลิตภัณฑ์ที่ผมทำ เวลาออกแบบผลิตภัณฑ์ให้คนใช้ ผมจะมาดูอีกว่า คนที่ใช้ผลิตภัณฑ์นั้นมีปัญหาเรื่องอื่นอย่างไร
ในเรื่องสุคนธบำบัดที่อธิบายในงานเรื่องกลิ่น เวลาทารกออกจากท้องแม่จะจำกลิ่นตัวแม่ได้ เพื่อคลำหาเต้านม กลิ่นหอมๆ ช่วยสร้างความประทับใจสถานที่นั้นๆ ได้ บางสถานที่มีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ กลิ่นเชื่อมโยงกับความทรงจำในระบบประสาทของเรา
กลิ่น...สร้างความทรงจำอย่างไร
คนเราเมื่อแก่แล้ว ตามองไม่เห็น หูไม่ค่อยได้ยิน แต่ยังจำกลิ่นได้ ดังนั้นการนำกลิ่นมาใช้ ไม่ใช่เฉพาะผู้ป่วย มีการทดลองใหม่ๆ อยู่เรื่อยๆ
ยกตัวอย่างมีการใช้กลิ่นบางอย่างในโรงเรียนกวดวิชา เมื่อเด็กๆ เหล่านั้นเรียนจบไปแล้ว เมื่อใดพวกเขาได้กลิ่นที่เคยใช้ในโรงเรียนนั้น ก็เชื่อมโยงความทรงจำได้ กลิ่นจึงมีทั้งมาจากธรรมชาติและกลิ่นสังเคราะห์ ซึ่งหลักการอโรมา เทอราปี จะใช้กลิ่นธรรมชาติบำบัด
อยากให้เชื่อมโยงเรื่องน้ำมันหอมระเหยสักนิด?
ปกติต้นไม้ที่เกิดขึ้นในธรรมชาติ เมื่อมันไม่อยากตาย ก็สร้างกลไกบางอย่างเพื่อป้องกันตัวอย่างกระบองเพชรปรับตัวให้มีหนาม ยี่โถไม่มีกลิ่น แต่มีพิษ พืชตระกูลส้มสร้างสารบางอย่างที่แมลงไม่อยากดูดกิน
เมื่อผีเสื้อบางชนิดกินใบส้ม ก็จะเก็บน้ำมันที่มีกลิ่นฉุนไว้ในตัว และเมื่อนกจะมากินหนอนผีเสื้อก็จะได้กลิ่นฉุนจากน้ำมันหอมระเหยส้ม จึงไม่อยากกิน เป็นการปรับตัวของธรรมชาติ จึงไม่มีผู้ชนะเสมอไป
หากผนวกเข้ากับศาสตร์แพทย์แผนไทย ปกติคนธาตุไฟ ส่วนใหญ่จะมีอาการไมเกรน วิงเวียนศีรษะ การใช้น้ำมันหอมระเหยที่มีส่วนผสมของเปปเปอร์มิ้นท์ จะช่วยคลายเครียดได้ ส่วนคนธาตุน้ำ มักมีอาการหวัด คัดจมูก น้ำมันหอมระเหยที่มีส่วนผสมยูคาลิปตัสน่าจะช่วยได้
น้ำมันหอมระเหยที่มีส่วนผสมจากพืชมีหลายตัว แต่ละตัวก็มีองค์ประกอบของสารพฤกษเคมีแยกย่อยลงไปอีกหลายชนิด การผสมน้ำมันหอมระเหยไม่มีกฎตายตัว มันเป็นงานศิลปะ ขึ้นอยู่ว่าเราชอบหรือไม่ชอบ ไม่มีอะไรถูกหรือผิด
การเรียนเภสัช ทำให้ต้องศึกษาเรื่องต้นไม้ด้วย ?
การเรียนเภสัชกรจะมีวิชาหนึ่งที่เรียกว่า เภสัชเวชหรือเภสัชพฤกษศาสตร์ เราต้องเรียนเรื่องต้นไม้ เพื่อจำแนกมาใช้เป็นยาถ้าผมไม่ได้เดินป่า ก็คงไม่รู้ว่า ต้นไม้อยู่ในธรรมชาติอย่างไร การเดินป่ายังได้ไอเดียนำมาทำผลิตภัณฑ์
อย่างต้นเสม็ดขาว เราได้เห็นในธรรมชาติ ต้นไม้ชนิดนี้สามารถอยู่ร่วมกับมดคันไฟโดยมดไม่ทำให้ต้นไม้เป็นอันตราย ผมก็เอามาประยุกต์ เพื่อทำผลิตภัณฑ์ป้องกันแมลง
เวลาไปสำรวจต้นไม้ เจอไม้หายาก ผมก็ส่งต่อให้หน่วยงานที่ทำงานด้านนี้ เคยทำงานประสานกับ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และสวนหลวง ร.9 ส่งต้นพืชหายากให้ เพราะอยากให้เป็นประโยชน์ต่อสาธารณชน
อย่างต้นน้ำเต้าผี (Alsomitra macrocarpa) ในสวนพฤกษศาสตร์ยังไม่มีตัวอย่างต้นน้ำเต้าผี ตอนนั้นผมไปสำรวจต้นไม้ที่จังหวัดกระบี่ ปีนผาหินขึ้นไป เจอเมล็ดตกอยู่ที่ซอกหิน โชคดีมากปกติเก็บเมล็ดไม่ได้
นักวิทยาศาสตร์ให้ความสนใจกับเมล็ดของต้นน้ำเต้าผี เพราะถูกออกแบบมาอย่างน่าทึ่งตามหลักแอโร่ไดนามิค ทำให้สามารถเคลื่อนตัวไปในอากาศได้ไกลอย่างเหลือเชื่อ
พืชชนิดนี้เวลากระจายเมล็ดพันธุ์ในธรรมชาติจะออกแบบให้ร่อนตัวออกไปไกลจนดูเหมือนผีเสื้อบิน สวนพฤกษศาสตร์ทั่วโลกต้องมีพืชชนิดนี้ แต่ในเมืองไทยไม่มี ผมก็เลยบริจาคให้สวนหลวงร.9 ปีล่าสุดออกดอกแล้ว
ปกติต้นน้ำเต้าผีจะเป็นไม้เถาเลื้อยสูงเป็บสิบๆเมตร ทำให้นักพฤกษศาสตร์แทบจะไม่มีโอกาสเก็บตัวอย่างช่อดอก และใบมาเป็นฐานข้อมูลพรรณไม้และเป็นครั้งแรกที่เขาได้เก็บตัวอย่างพรรณไม้อย่างเป็นทางการ
บริษัทของคุณทำผลิตภัณฑ์น้ำมันหอมระเหยจากธรรมชาติแนวไหน
ผมจะใช้พืชธรรมชาติทำน้ำมันหอมระเหย ไม่ทำเรื่องกลิ่นสังเคราะห์ ตอนนี้มีสี่ตัวที่ผมทำออกมาใช้ในชีวิตประจำวัน มีทั้งผลิตภัณฑ์รักษาสุขภาพผิว ปราบปรามความสกปรก แต่ต้องไม่ทิ้งคราบเหนียวเหนอะหนะ และไม่ทำให้มือแห้งแตก
ตัวที่สอง ตัวนี้ทำไว้ตั้งแต่ตอนเป็นนักศึกษา แต่เก็บไว้เฉยๆ จนเอามาทำเป็นผลิตภัณฑ์ไล่ยุง กันและแก้ในขั้นตอนเดียว เมื่อโดนยุงกัดก็ช่วยบรรเทาให้หายอาการบวมแดง เราดึงจุดเสียของยาทากันยุงที่เคยใช้ในท้องตลาด คือ ฉีดแล้วมันๆ แสบๆ ร้อนๆกลิ่นฉุนๆ ออกไป
แล้วทำกลิ่นออกมานุ่มๆ หอมๆ ละมุน สบายผิว ส่วนตัวที่สาม ช่วยให้หลับสบายและกำจัดไรฝุ่น ตอนที่ทำให้แม่และน้องใช้ เพราะเจอปัญหากลิ่นฉุน ใช้แล้วหมอนเปื้อน
อีกตัว เพราะผมเป็นลูกเรือเทคนิค เวลาผมเข้าไปตรวจด้านในเครื่องบิน ตอนยังไม่เปิดแอร์เย็นๆ ต้องทำงานในห้องเครื่องร้อนๆ ผมก็ทำสเปรย์ที่ทำให้เย็น และจัดการเรื่องเสื้อผ้ามีกลิ่นอับ โดยไม่ทิ้งคราบ
และสามารถฉีดจากภายนอกเสื้อผ้าได้ เพราะผมเกลียดเสื้อผ้าที่มีกลิ่นอับ เหมือนเสื้อผ้าตากไม่แห้ง ซึ่งเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย สเปรย์ของเราจึงมีสารสกัดจากพืชที่ยับยั้งเชื้อแบคทีเรียได้ด้วย
การใช้น้ำมันหอมระเหยมีผลต่อระบบประสาทอย่างไร
กลิ่นกระทบต่อระบบประสาทของเราโดยตรง อย่างน้ำมันหอมระเหย ที่ผมนำมาใช้บางตัวมีฤทธิ์ในการฆ่าแมลง ป้องกันแมลง บรรเทาอาการอักเสบปวด บวม ผิวหนัง หรือยับยั้งเชื้อจุลินทรีย์ มากกว่าอโรมา เทอราปีที่สูดดม จึงใช้ได้หลายมิติ
ย้อนมาเรื่องต้นไม้ นอกจากชอบเดินป่า ยังให้คำแนะนำในการออกแบบสวน และสนใจเรื่องพันธุ์ไม้หายาก?
งานอดิเรกผมคือปลูกต้นไม้ อ่านหนังสือ และเป็นที่ปรึกษาให้เพื่อนเรื่องการวางตำแหน่งพรรณไม้ในสวน ถ้าสภาพดินแบบนี้ควรทำสวนแนวไหน แล้วควรปลูกต้นไม้แบบไหน
ผมชอบไปเดินแหล่งต้นไม้น่าสนใจมากกว่าแหล่งท่องเที่ยวผมสนใจต้นไม้หายากด้วยไม่อยากให้สูญพันธุ์และอยากอนุรักษ์ขยายพันธุ์เอาไว้ ล่าสุดต้นหูช้าง (Limahlania crenulata) คล้ายหูกวาง ใบใหญ่กว่าสองสามเท่า บริเวณโคนต้นมีหนามเล็กๆ
ถ้าค้นข้อมูลจะพบต้นไม้พันธุ์นี้น้อยมากในเมืองไทย มีการกระจายพันธุ์แค่จ.นราธิวาส ถ้าเจออีกคงแถวจ.สตูล แต่ผมไปเจอกลางกรุงเทพฯ แถวราษฎร์บูรณะ ต้นนี้อายุ 100 กว่าปี เป็นเหมือนประชากรสุดท้ายที่ยังหลงเหลืออยู่
และมีแววว่าจะโดนตัดทิ้ง เราก็ประสานงานกับนักพฤกษศาสตร์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ออกมาสำรวจกัน ทางกทม.รับรู้แล้วว่ามีต้นไม้หายากอยู่แถวนั้นจึงมีการขอเจ้าของพื้นที่ อนุญาติให้คนทั่วไปเข้าไปดูต้นไม้ได้
เพราะประเทศเราอยู่ในเขตร้อนชื้น สภาพสิ่งแวดล้อมเอื้ออำนวยกับการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิต ไม่ว่าพืชหรือสัตว์ ถ้าเดินเข้าไปในป่าเมืองไทยจะต่างจากเดินเข้าไปในป่าสแกนดิเนเวียมีแต่ต้นสน เพราะป่าเมืองไทยอุณหภูมิพอเหมาะ ทำให้สิ่งมีชีวิตต้องแก่งแย่งกัน จึงต้องผลิตสารสำคัญในการป้องกันตัวของพืช ทำให้อยู่รอด
อีกอาชีพที่ทำเล่นๆ แต่สร้างรายได้...การคัดเพชรมีที่มาอย่างไร
เพราะผมเป็นคนช่างสังเกต เวลาอยู่ในแล็บ อุปกรณ์เครื่องแก้วใสๆ มีหลายชนิด มีทั้งแก้วอะคริลิคใส แก้วโซดาไลม์ธรรมดา ดูใสเหมือนกัน แต่ความวาว มองทะลุแตกต่างกัน ความทนทานและเรืองแสงต่างกัน ผมเห็นก็มีความสนใจมาก จนนำมาสู่วงการอัญมณี ก็ลงเรียนคอร์สอัญมณีศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สามเดือน
ถ้าถามว่า เพชรที่ดีที่สุดดูยังไง... ต้องดูให้ครบทุกมิติ สี สัดส่วนอัตราส่วนของเหลี่ยมต่างๆอยู่ในเกณฑ์ที่ดี เพชรต้องไม่ขุ่น ไม่เรืองแสง ไม่มีตำหนิที่กระทบต่อความงาม ไม่ใช่แค่ร่อนไซส์ให้พอดีกับรูฝังแล้วก็จบกัน การคัดเพชร ถ้าทำแล้วได้ดั่งใจ มันทำให้เรามีความสุข
ถ้าจะทำหลากหลายอาชีพแบบนี้ คุณคงเรียนรู้เยอะ?
วิธีการเรียนรู้ง่ายที่สุดคือ อ่านหนังสือ แต่ไม่ใช่กูเกิลนะ เคยมีแม่ค้าตั้งชื่อต้นไม้เปลี่ยนไปจากข้อมูลเดิม อย่างต้นมั่งมีคือต้นฝูมู่ หรือฟูกูกิ หรือ Happiness tree (Garcinia subelliptica) เป็นไม้นำเข้ามาจากทางไต้หวันชื่อแปลว่า โชคดี มีความสุขความเจริญ ลักษณะการแตกกิ่งและใบดูคล้ายต้นเฉียงพร้านางแอต้นไม้ที่ขึ้นตามป่าดิบแล้งทั่วไป
พวกเขามาเปลี่ยนชื่อเป็นต้นมั่งมี ขายราคาแพงๆ ตอนนี้ก็เลยเห็นต้นไม้มั่งมีใหญ่ๆ ตามบ้านคนรวย จริงๆ แล้วคือ ชื่อใหม่ที่พ่อค้าแม่ค้าสร้างขึ้นมาเพื่อผลทางการตลาด ลองไปค้นข้อมูลในกูเกิลหาชื่อต้นเฉียงพร้านางแอเทียบกับต้นมั่งมีดูสิ
เรื่องเฉียงพร้านางแอยกขบวนเข้ากรุงนี้มีผลไปทางวงการกีฏวิทยา ด้วยมีผีเสื้อกลางคืนที่เจอได้ไม่บ่อย นิสัยก็แปลกคือ ออกหากินกลางวัน สีเหลืองดอกทานตะวันสวยงาม ปลายปีกเป็นสีกรมท่า มีจุดดำๆ เมื่อก่อนเวลาไปออกฟิลด์ทริป ถ้ามีคนไหนจับได้ ถือว่าเก่งมาก
แต่พอมีคนเอาต้นมั่งมีหรือเฉียงพร้านางแอ ซึ่งเป็นพืชอาหารของผีเสื้อชนิดนี้เข้ามาปลูกในกรุงเทพฯ ปรากฏว่าน่าจะมีหนอนของผีเสื้อชนิดนี้ติดมาด้วย พักหลังจึงพบว่า เราเจอผีเสื้อชนิดนี้มากขึ้นแม้แต่ในกรุงเทพ ตอนนี้กลายเป็นผีเสื้อธรรมดาๆ ไปแล้ว
แต่มันก็ดีไปอีกอย่างนะ สุดท้ายมันเป็นการปลูกไม้ไทยที่สวย และก็ยังมีผีเสื้อสวยๆ แถมเข้ามาให้เราดูด้วย
