พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ เล่าเรื่องผ้าไทย การแต่งกาย กับอิทธิพลผ้าอินเดียในราชสำนัก
พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ จัดกิจกรรมพิเศษ “Weaving Relations: A Shared Heritage of Indian & Thai Textile Culture” เล่าเรื่องผ้าไทย วัฒนธรรมการแต่งกาย และอิทธิพลผ้าอินเดียในราชสำนักสยาม
ปฏิเสธไม่ได้ว่า ปัจจุบัน ละครและภาพยนตร์แนวย้อนยุค ของไทย มีบทบาทอย่างมากในการส่งเสริมให้คนไทยหันมาสนใจประวัติความเป็นมาของ ผ้าไทย เบื้องหลังลวดลายอันปราณีตอ่อนช้อย และวัฒนธรรมการแต่งกายในยุคสมัยต่าง ๆ ตลอดจนวัฒนธรรมการแต่งกายของไทยที่มีความผูกพันกับอินเดียมาตั้งแต่สมัยอยุธยา
พิพิธภัณฑ์ผ้าในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ และสถานเอกอัครราชทูตอินเดียประจำประเทศไทย จึงได้จัดกิจกรรมพิเศษต้อนรับเดือนสิงหาคมในชื่อ “Weaving Relations: A Shared Heritage of Indian & Thai Textile Culture” เพื่อเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 90 พรรษา 12 สิงหาคม พ.ศ.2565 และเนื่องในโอกาสครบรอบ 75 ปี การสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างราชอาณาจักรไทยและสาธารณรัฐอินเดีย
ภายในงานได้รับเกียรติจาก นาง สุจิตรา ดูไร เอกอัครราชทูตอินเดียประจำประเทศไทย และ ท่านผู้หญิงภรณี มหานนท์ รองราชเลขานุการในพระองค์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง กล่าวเปิดงาน
พร้อมบอกเล่าถึงสานสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นระหว่างไทยและอินเดียที่มีมาช้านาน ก่อนจะเริ่มต้นงานด้วยการร่ายรำอันมีเสน่ห์ของชาวอินเดียในชื่อ “Odissi Dance” โดยศูนย์วัฒนธรรมอินเดียประจำประเทศไทย และการแสดงโขนพิเศษตอน “ยกรบ” อีกทั้งช่วงท้ายของการแสดงยังได้นำศิลปะการร่ายรำของชาวอินเดียมาสอดประสานเป็นหนึ่งเดียวกับการแสดงโขนของไทยได้อย่างติดตราตรึงใจ
อ.วีรธรรม ตระกูลเงินไทย และ ผศ.ดร.อนุชา ทีรคานนท์
ก่อนเข้าสู่ช่วงเวลาสำคัญของการบรรยายพิเศษในหัวข้อ “ผ้าอินเดียกับอิทธิพลต่อการแต่งกายในราชสำนักสยาม” โดย อาจารย์วีรธรรม ตระกูลเงินไทย ผู้เชี่ยวชาญด้านผ้าไทย และ ผศ.ดร.อนุชา ทีรคานนท์ คณบดีคณะศิลปกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับรูปแบบการแต่งกายของชาวไทยและชาวอินเดียที่มีวัฒนธรรมการนุ่งห่มมายาวนาน
โดยเฉพาะราชสำนักไทยในอดีตที่มีการรับธรรมเนียมการแต่งกายของชาวอินเดียและนำผ้าประเภทต่าง ๆ ของอินเดียมาประยุกต์ใช้อย่างมีเอกลักษณ์และเปี่ยมด้วยเสน่ห์ทางวัฒนธรรม ผ่านการให้ลวดลายอันปราณีตอ่อนช้อยตามแบบฉบับของไทย
กิจกรรมพิเศษ Weaving Relations: A Shared Heritage of Indian & Thai Textile Culture
ผศ.ดร. อนุชา ทีรคานนท์ คณบดีคณะศิลปกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เล่าเรื่องสืบย้อนกลับไปตั้งแต่สมัย 2,500 ปีก่อนคริสตกาล การค้นพบชิ้นส่วนเสื้อผ้าจากอารยธรรมเก่าแก่แห่งลุ่มน้ำสินธุ และหลักฐานการแต่งกายของชาวอินเดียที่พบบนรูปปั้นแม่พระธรณีดินเผาหรือ “Mother Goddess” อายุเก่าแก่กว่า 200-300 ปีก่อนคริสตกาล ตลอดจนประติมากรรมหินแกะสลัก ภาพวาดภายในถ้ำ วัดวาอาราม และอนุสาวรีย์ต่าง ๆ ที่บ่งบอกถึงการแต่งกายด้วยเครื่องนุ่งห่มพันรอบร่างกายของชาวอินเดียโบราณตั้งแต่เมื่อหลายพันปีก่อน
วัฒนธรรมสิ่งทอของอินเดียได้ชื่อว่าเก่าแก่ที่สุดในโลก โดยผ้าฝ้ายที่เก่าแก่ที่สุดที่ยังหลงเหลือในปัจจุบันมีอายุประมาณ 4,000 ปีก่อนคริสตกาล เช่นเดียวกับการย้อมผ้าที่มีอายุเก่าแก่กว่า 2,500 ปีก่อนคริสตกาล
การแต่งกายราชสำนักสยาม
สิ่งทออินเดีย
สิ่งทอของอินเดียมีเสน่ห์เฉพาะตัวทั้งในเรื่องของ ลวดลาย เทคนิคการทอผ้า และสีสันที่มีเอกลักษณ์ ซึ่งในสมัยกรีกโบราณ โรมัน และบาบิโลน ผ้าฝ้ายจากอินเดียได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในราชสำนักและชนชั้นสูง
ส่งผลให้เกิดระบบการค้าโลกจากการส่งออกผ้าอินเดียไปยังดินแดนต่าง ๆ ตลอดจนการแต่งกายของหลายวัฒนธรรมทั่วโลกที่ได้รับอิทธิพลจากผ้าอินเดีย
ผศ.ดร. อนุชา ทีรคานนท์ ยังได้นำเสนอวัฒนธรรมการแต่งกายที่มีเสน่ห์ของชาวอินเดียในแต่ละภูมิภาค ผ่านเทคนิคการทอผ้าและลวดลายที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
อาจารย์วีรธรรม อธิบายสาธิตการนุ่งห่มผ้าไทย
สยามก็เป็นดินแดนที่ได้รับอิทธิพลจากผ้าอินเดียมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ในเรื่องนี้ อาจารย์วีรธรรม ตระกูลเงินไทย เล่าว่า ในอดีตราชสำนักสยามสั่งทอผ้าเยียรบับ ผ้าเข้มขาบ และผ้าอัตลัด จากพ่อค้าชาวอินเดียที่เดินทางมาค้าขายกับสยาม
ผ้าชนิดดังกล่าว มีขั้นตอนการทอที่ซับซ้อน แตกต่างจากกรรมวิธีการทอภายในประเทศ ผ้าเหล่านี้มักนิยมใช้ในงานพระราชพิธีสำคัญและใช้งานภายในราชสำนักสยาม สำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ และขุนนาง
นอกจากการสั่งทอผ้าแล้ว ราชสำนักสยามยังสั่งซื้ออุปกรณ์ทอผ้าต่าง ๆ จากประเทศอินเดียอีกด้วย
ส่วน “ผ้าลายอย่าง” เป็นผ้าที่ช่างเขียนผ้าจากอินเดียรับแบบตามลายที่ราชสำนักสยามสั่งจึงมีกระบวนลายตามแบบสยาม เพราะลวดลายที่อยู่บนผ้านั้นทางราชสำนักสยามเป็นผู้ออกแบบ
สาธิตการแต่งกายแบบอินเดีย
อีกหนึ่งไฮไลท์ของการจัดกิจกรรมในครั้งนี้คือ “วัฒนธรรมการแต่งกายของชาวอินเดียในแต่ละภูมิภาค” ที่ทั้งหาชมยากและเปี่ยมด้วยความสวยงามของลวดลาย สีสัน รวมถึงเทคนิคการทอผ้าที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของแต่ละท้องถิ่น และ “การแต่งกายของราชสำนักไทยในแต่ละยุคสมัย และชุดไทยพระราชนิยม 8 แบบ” ที่สะท้อนความงดงามและฝีมืออันปราณีตอ่อนช้อยในแบบของชาวสยาม
รวมถึง สาธิตการนุ่งห่มส่าหรีของชาวอินเดีย โดยศูนย์วัฒนธรรมอินเดียประจำประเทศไทย และสาธิตการนุ่ง-ห่มผ้าแบบไทย โดยอาจารย์วีรธรรม ตระกูลเงินไทย เพื่อให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมได้เรียนรู้การนุ่ง-ห่มของทั้งสองวัฒนธรรม ที่มีความคล้ายคลึงกันด้วยอิทธิพบทางการแต่งกายที่ถ่ายทอดกันมาช้านาน
การแสดง Odissi Dance
การแสดงโขน ตอน "ยกรบ"
การแสดงร่วมกันระหว่างไทยและอินเดีย
สุจิตรา ดูไร เอกอัดรทูตอินเดียประจำประเทศไทย
ท่านผู้หญิงภรณี มหานนท์
กิจกรรมพิเศษ "เล่าเรื่องผ้าไทย วัฒนธรรมการแต่งกาย และอิทธิพลผ้าอินเดียในราชสำนักสยาม"
* * * * *
ขณะนี้ พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ กำลังจัดแสดง “นิทรรศการผ้าบาติกในพระปิยมหาราช: สายสัมพันธ์สยามและชวา” ถ่ายทอดเรื่องราวการเสด็จเยือนชวาของพระบาทสมเด็จพระจุลมจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) สามครั้ง และจัดแสดงผ้าบาติกสะสมที่สวยงามจากเมืองต่าง ๆ บนเกาะชวา ผู้สนใจสามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่โทร.0 2225 9420 เปิดให้เข้าชมทุกวันเวลา 09.00-16.30 น. ปิดจำหน่ายบัตรเวลา 15.30 น.