รู้จัก จำปาขาว ต้นไม้คู่บ้านคู่เมือง อ.นครไทย จ.พิษณุโลก กับประวัติอันยาวนาน

จำปาขาว (Magnolia sp.) วงศ์ MAGNOLIACEAE เป็นต้นไม้คู่บ้านคู่เมืองของอำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก จำปาขาวเป็นไม้ต้นสูง 8-12 เมตร โคนลำต้นใหญ่ได้ถึง 1.5 เมตร กิ่งอ่อนมีขนนุ่มและแผลระบายอากาศทั่วไป ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 4-9 เซนติเมตร ยาว 10-20 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบสอบ แผ่นใบเป็นคลื่นเล็กน้อย

ดอกสีขาวนวลถึงเหลืองอ่อน เมื่อใกล้โรยจะเป็นสีเหลืองเข้มขึ้น ออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุกน้อยดอกตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดอกหงายตั้งขึ้น มีกลิ่นหอมแรง ดอกอ่อนรูปกระสวย สูง 3-4 เซนติเมตร กลีบดอก 12-15 กลีบ กลีบชั้นนอกรูปใบหอกยาว กลีบชั้นในรูปขอบขนานแคบและสั้นกว่า

ผล เป็นผลกลุ่มสีเขียว รูปทรงกระบอก ยาว 6-9 เซนติเมตร ผลย่อย 15-40 ผล ลักษณะกลมรี ขนาด 1-2 เซนติเมตร ไม่มีก้าน เปลือกผลหนาเหนียว มีแผลระบายอากาศทั่วไป ผลแก่สีน้ำตาลแกมแดง มี 1-4 เมล็ด มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีแดง

 

 

 

จำปาขาวกับประวัติอันยาวนาน

 

จำปาขาวเป็นต้นไม้ที่มีประวัติยาวนาน สืบย้อนไปถึงก่อนสมัยอาณาจักรสุโขทัย ต้นจำปาขาวต้นใหญ่ที่ยืนต้นมั่นคงอยู่ด้านหลังอนุสาวรีย์พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ในวัดกลางศรีพุทธาราม อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก หรือเมืองบางยางในอดีต

ซึ่งเป็นต้นที่ชาวนครไทยเล่าต่อกันมาว่า ปลูกโดยพ่อขุนบางกลางท่าว เจ้าเมืองบางยาง โดยทรงปลูกไว้เมื่อครั้งก่อนยกไพร่พลไปตีเมืองสุโขทัย ซึ่งในสมัยนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของขอมได้สำเร็จ แล้วสถาปนาตนเองเป็น 'พ่อขุนศรีอินทราทิตย์' ปฐมกษัตริย์ราชวงศ์พระร่วงแห่งอาณาจักรสุโขทัย

โดยพระองค์ทรงตั้งสัตยาธิษฐานว่า 'ถ้าตีเมืองสุโขทัยได้สำเร็จ ก็ขอให้ต้นจำปาขาวไม่ตาย และออกดอกเป็นสีขาว' จากคำอธิษฐานที่สำฤทธิผลนั้น ปัจจุบันจำปาขาวต้นนี้จึงถือเป็นต้นไม้คู่บ้านคู่เมืองของอำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก และประมาณว่ามีอายุกว่า 700 ปี

 

 

 

สำหรับชื่อวิทยาศาสตร์ของต้นจำปาขาวนั้น อยู่ระหว่างการศึกษาจึงยังมีความสับสน เนื่องจากเป็นต้นเก่าแก่ที่โคนต้นมีลักษณะที่แตกผุอยู่มาก และดอกที่ออกมาเล็กลงคล้ายดอกจำปี ตอนแรกเป็นสีขาวและค่อยเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเมื่อจะโรย นักพฤกษศาสตร์บางกลุ่มจึงให้ชื่อวิทยาศาสตร์อยู่ในกลุ่มจำปี เป็น Magnolia X alba (DC.) Figlar. บางกลุ่มก็จัดอยู่ในกลุ่มจำปา เรียกเป็น Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre

และมีอีกข้อสันนิษฐานหนึ่งคือเป็นลูกผสมตามธรรมชาติ ของจำปากับจำปีป่า (Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre X Magnolia baillonii Pierre) มีชื่อวิทยาศาสตร์ Magnolia champaca x baillonii

 

 

 

ข้อมูล ดร.วีระชัย ณ นคร/ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช