"ชุดตรวจ ATK" แบบน้ำลาย สรุปแม่นจริงหรือเปล่า?

รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์เฟซบุ๊กประเด็น "ชุดตรวจ ATK" โดยเฉพาะแบบน้ำลาย ที่ผลตรวจออกมาเป็นลบ ทั้งๆที่พอไปตรวจแบบแยงจมูกแล้วได้ผลเป็นบวก ทำให้เกิดข้อสงสัยว่า สรุป ATK แบบน้ำลายนั้นแม่นจริงหรือไม่นั้น 

อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง

- ยอด โควิด-19 วันนี้ ติดเชื้อเพิ่ม 21,678 ราย ตาย 78 ราย ATK อีก 13,296 ราย

- ทำลายเชื้อโรคใน "ชุดตรวจ ATK" ที่ใช้แล้วอย่างไร มีวิธี ทำได้ง่ายๆด้วยตัวเอง

- จุด "ตรวจโควิด" แบบ ATK , RT-PCR อัปเดตล่าสุด เริ่มต้น 150 บาท

เรื่องนี้ รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ ได้เขียนข้อความระบุว่า คือช่วงหลังนี้ มีหลายคนมากที่ถามเข้ามาว่า "ชุดตรวจ ATK" แบบบ้วนน้ำลายมันแม่นจริงหรือเปล่า? ทำไมได้ผลเป็น ลบ แต่พอไปตรวจแบบแยงจมูกแล้วได้ผลเป็น บวก

ก็ต้องบอกว่าตามหลักแล้ว "ชุดตรวจ ATK" ทุกยี่ห้อ ทุกรุ่นที่ผ่านการรับรองของ อย. แล้วต้องถือว่าได้มาตรฐาน สามารถนำมาใช้ตรวจหาการติดเชื้อโรคโควิด-19 ได้ทั้งนั้น ไม่ว่าจะเป็นแบบแยงโพรงจมูก หรือแบบบ้วนน้ำลาย

ประเด็นคือถ้าเรื่อง "ความแม่นยำ" (การบอกได้ว่าเชื้อที่ติดนั้นเป็นไวรัสโควิดจริง) ชุดตรวจทั้ง 2 แบบควรจะมีความแม่นยำพอๆกัน คือต่ำกว่าแบบ PCR นิดเดียว (จริงๆ ถ้าเป็นยี่ห้อเดียวกันนี่ เค้าใช้หลักตรวจใช้น้ำยาเหมือนกันแหละครับ แม้ว่าจะเก็บตัวอย่างต่างกัน)

แต่ถ้าเป็นเรื่อง "ความไว" (ปริมาณเชื้อน้อยสุดที่ตรวจได้) ผมมีความเห็นส่วนตัวว่าแบบบ้วนน้ำลาย น่าจะมีความไวน้อยกว่าแบบแยงจมูก

สาเหตุเพราะว่าเราต้องมีปริมาณเชื้ออยู่ในน้ำลายเยอะพอถึงจะตรวจได้ และมักจะเป็นวันที่เชื้อเริ่มแบ่งตัวในเซลล์ของร่างกายมากขึ้นแล้ว จนมัน shred ตัวเองออกจากเซลล์มาในอยู่สารคัดหลั่ง เช่น น้ำมูกน้ำลาย มากๆ ขณะที่ถ้าเราใช้ไม้แยงจมูก ที่ปลายขนๆ ของมันจะเก็บเอาทั้งตัวอย่างเซลล์และสารคัดหลั่งออกมาด้วย จะทำให้โอกาสตรวจเจอเชื้อสูงขึ้น

อย่างไรก็ตาม ในสถานการณ์การระบาดของเชื้อโควิดสายพันธุ์โอมิครอนนั้น เราพบว่าเชื้อมันแพร่และแบ่งตัวในเซลล์บริเวณทางเดินหายใจส่วนบน ได้ค่อนข้างดี จึงมีรายงานว่า การตรวจหาเชื้อทั้งจาก "โพรงจมูก และ ลำคอ" จะช่วยให้ตรวจเจอเชื้อได้ดีขึ้นกว่าการตรวจในโพรงจมูกอย่างเดียว 

ซึ่งวิธีการทำนั้น ผมเคยทำคลิปสาธิตการใช้ชุดตรวจ ATK เก็บตัวอย่างจากทั้ง "ต่อมทอนซิลและโพรงจมูก" ไว้ให้ดูนะครับ (ดูคลิป) ซึ่งจริงๆ ก็เป็นวิธีมาตรฐานในประเทศอังกฤษ หลายชาติยุโรป และออสเตรเลีย แต่บ้านเราไม่นิยมเพราะมักจะยึดติดว่าให้ทำตามคู่มือแนะนำเท่านั้น

คำแนะนำเพิ่มเติม

• เวลาเก็บตัวอย่าง ให้ใช้ไม้สวอป มาป้ายเก็บตามต่อมทอนซิล (อยู่ 2 ข้างของลิ้นไก่) ก่อน แล้วเอาอันเดียวกันนั้นมาแหย่เช็ดๆวนๆจมูกทั้ง 2 ขัางตาม โดยทำเบาๆ พอลึกประมาณ 1 นิ้ว ไม่ต้องแยงลึกถึงด้านหลังโพรงจมูกให้เจ็บตัวเปล่าๆ
• เวลาเก็บตัวอย่างจากช่องปาก ควรงดน้ำ-อาหารก่อนตรวจ 30 นาที และป้ายเช็ดเบาๆพอ อย่าไปขูดโดนเนื้อเยื่ออ่อนๆในปาก บาดเจ็บได้
• ถ้าใช้ชุดตรวจน้ำลาย ต้องขากน้ำลายแรงๆ และไม่ควรบ้วนปากหรือดื่มน้ำก่อนตรวจ
• สารคัดหลั่งที่เหนียวไป เช่น ขี้มูก เสลด ไม่ควรเอามาตรวจหาเชื้อ เพราะจะไปขัดขวางการเคลื่อนที่ของน้ำยาในตลับตรวจ

CR เฟซบุ๊ก อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์