ส่องสภาพ "ครอบครัวไทย" ทำไม เด็กเกิดใหม่น้อย ?

เด็กเกิดใหม่น้อย โดยปี 2563 อยู่ที่ 569,338 คนอัตราเจริญพันธุ์รวม(TFR) อยู่ที่ 1.24 และมีแนวโน้มจะลดลงไปอีก สัดส่วนประชากรวัยเด็กและวัยทำงานมีแนวโน้มลดลง ในขณะที่ประชากรวัยสูงอายุมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ผลกระทบที่ตามมา คือปี 2564 วัยแรงงาน 3.4 คนต่อผู้สูงอายุ 1 คน และคาดว่าปี 2583 วัยแรงงาน 1.7 คนต่อผู้สูงอายุ 1 คน ทำให้จำนวนผู้เสียภาษีน้อยลง งบประมาณในการดูแลประชากรไม่เพียงพอ

 

กรมอนามัย ระบุถึงสาเหตุ เด็กเกิดน้อย ว่า เนื่องจากวิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป คนรุ่นใหม่แต่งงานช้าลง เรียนสูงขึ้น มีค่านิยมอยู่เป็นโสด มีความหลากหลายทางเพศ  ความต้องการมีบุตรและจำนวนบุตรที่ต้องการเปลี่ยนไป มองเป็นภาระ 

 

มาตรการที่จูงใจให้คนต้องการมีบุตรมีน้อยและมาตรการที่มีอยู่ไม่สามารถจูงใจให้คนอย่างมีบุตรได้ รวมถึง สภาพสังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อมและโรคอุบัติใหม่ ส่งผลให้คนชะลอการมีบุตร และ คนที่อยากมีบุตรประสบปัญหา ภาวะมีบุตรยาก และไม่สามารถเข้าถึงบริการช่วยเหลือภาวะมีบุตรยากได้

 

เปิดเหตุผลคนไทยมีลูกน้อย

 

“พญ.อัมพร เบญจพลพิทักษ์”  อธิบดีกรมสุขภาพจิต  กล่าวว่า เหตุผลที่ปัจจุบันคนไทยมีลูกน้อยลง ส่วนหนึ่งต้องยอมรับเนื่องมาจาก.การเข้าถึงการศึกษาที่เพิ่มมากขึ้นในประชากรบางกลุ่ม ผู้หญิงที่รับการศึกษาและอยู่ในระบบการศึกษาจนอายุมากขึ้น ทำให้ชะลอการมีครอบครัวและชะลอการมีบุตรด้วย ขณะที่ วิทยาศาสตร์การแพทย์เรื่องการคุมกำเนิดและวางแผนครอบครัวดีขึ้น ความประสงค์ของผู้หญิงที่จะเข้าสู่ความเป็นแม่ หรือตั้งใจมีบุตรถูกชะลอออกไปและลดจำนวนลง

และ.ความคาดหวังต่อบทบาทของความเป็นพ่อแม่และต่อคุณภาพของลูก เป็นสิ่งที่มีการเปลี่ยนแปลงในระยะหลัง โดยพ่อแม่หลายคนคาดหวัง หากจะต้องเป็นพ่อแม่คนก็ต้องมีความพร้อม จึงตั้งมาตรฐานความพร้อมไว้สูง กว่าจะถึงเวลาที่พร้อมจริง ความสามารถในการมีบุตรก็อาจถดถอยลงไป และความเครียดความจริงจัง ทำให้โอกาสต่อการเจริญพันธุ์ได้รับผลกระทบด้วย

 

“ความคาดหวังต่อคุณภาพของเด็ก คาดหวังรูปแบบการเลี้ยงดูที่พ่อแม่จะมีให้กับลูก ทำให้หลายคนเริ่มรู้สึกวิตกกังวลต่อบทบาทความเป็นพ่อแม่ กว่าจะพร้อมก็เลยเวลาของวัยเจริญพันธุ์ไปพอสมควรแล้ว” พญ.อัมพรกล่าว    

 

ทางออกยุคเด็กไทยเกิดน้อย

 

อธิบดีกรมสุขภาพจิต เสนอทางออกแก้ปัญหาเด็กไทยเกิดน้อยด้วยการให้รัฐบาลประกาศนโยบายประชากร รณรงค์ให้ครอบครัวที่มีความพร้อมมีบุตรครอบครัวละไม่น้อยกว่า 2 คน เป็นไปด้วยความสมัครใจ มีการวางแผนและมีการเตรียมความพร้อมตั้งแต่ก่อนตั้งครรภ์ รวมถึง มีการช่วยเหลือผู้ที่ประสบภาวะมีบุตรยาก ให้เข้าถึงบริการได้เร็วขึ้นภายใต้การขับเคลื่อนมาตรการหลัก 4 เรื่อง คือ 

• เสริมสร้างทัศนคติและค่านิยมแก่คนรุ่นใหม่ ในการสร้างครอบครัวและมีบุตรในวัยอันควร 
• ผลักดันให้รัฐบาลมีมาตรการลดภาระค่าใช้จ่ายให้กับครอบครัวที่มีเด็กอายุ 0-5 ปี
• ส่งเสริมการจัดตั้งสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยอายุต่ำกว่า 2 ปี เพื่อช่วยแบ่งเบาภาระในการเลี้ยงดูเด็กอ่อนก่อนวัยเรียน ในเวลากลางวันที่พ่อแม่จะต้องออกไปทำงานประกอบอาชีพ
• ช่วยเหลือผู้ที่ประสบปัญหาภาวะมีบุตรยากให้เข้าถึงการรักษาในอายุที่น้อยลงเพื่อเพิ่มโอกาสในการมีลูกมากขึ้น

"แม่วัยรุ่น" ครึ่งหนึ่งตั้งใจปล่อยท้อง

 

"นพ.บุญฤทธิ์ สุขรัตน์" ผอ.สำนักอนามัยการเจริญพันธุ์ กรมอนามัย ฉายภาพการตั้งครรภ์ในวัยรุ่นว่า ปี 2563 มี 28 % ปี 2564 กลับสูงขึ้นเป็น 47.5 % เนื่องจากพ.ร.บ.การป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น 2559 ทำให้นักเรียนนักศึกษาที่ตั้งครรภ์ได้เรียนต่อในสถานศึกษาเดิม ปี 2564 ได้เรียนต่อที่เดิม 33.8% นักเรียนนักศึกษาที่คลอดแล้ว

 

ส่วนใหญ่ 52.6% อยู่บ้านเลี้ยงลูกซึ่งครึ่งหนึ่งตั้งใจจะท้อง ซึ่งทารกจากแม่ที่อายุน้อยไม่มีปัญหาสุขภาพกาย แต่แม่อายุน้อยมากอาจจะคลอดยาก และช่วงฝากครรภ์หากรับสารอาหารไม่ดี ทารกจะตัวเล็ก ถ้าคลอดได้โดยไม่มีภาวะแทรกซ้อน สุขภาพของทารกจะไม่ต่างจากที่คลอดจากแม่วัยอื่น เป็นปรากฏการณ์ที่ตรงผู้หญิงที่ทำงานนอกบ้าน

 

"แม่วัยรุ่น" ส่วนใหญ่ยังอยู่ในระบบการศึกษา ปัจจุบันสามารถพักการเรียนได้ เมื่อสภาพร่างกาย และจิตใจพร้อม สถานศึกษาก็เปิดโอกาสให้กลับมาเรียนหลังคลอด หรือส่งต่อไปศึกษาที่อื่นตามที่แม่วัยรุ่นและครอบครัวร้องขอ รวมทั้งจัดระบบติดตามดูแลจนกว่าจะสำเร็จการศึกษา

 

อย่างไรก็ตามมีความจำเป็นต้องให้แม่วัยรุ่นฝากครรภ์ให้เร็วที่สุด เพื่อให้เกิดการดูแลที่ต่อเนื่อง ประคับประคองช่วยเหลือ โดยดึงครอบครัวทั้งฝ่ายแม่ของแม่วัยรุ่นและครอบครัวของสามีเพื่อวางแผนแก้ไขปัญหาร่วมกัน การสร้างทักษะการเลี้ยงดูลูก ตั้งแต่ระยะก่อนคลอด ขณะคลอด และหลังคลอด 

 

เน้นให้ลูกเกิดรอดแม่ปลอดภัย และการคุมกำเนิดระยะยาวที่มีประสิทธิภาพ จัดหางานที่เหมาะสมหรือให้แม่วัยรุ่นสามารถรับงานมาทำที่บ้านได้ เพื่อให้มีอาชีพ มีรายได้ในการเลี้ยงดูลูก และสามารถดำรงชีพพร้อม ๆ กับสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้       

 

สิทธิ “พ่อลาคลอด” สำคัญ

 

บทบาท “พ่อ” มีผลต่อการกระตุ้นพัฒนาการของลูก ปัจจุบัน หลายประเทศจึงให้ความสำคัญให้ “พ่อลาคลอด” เพื่อช่วยคุณแม่ และนับเป็นช่วงเวลาสำคัญในการสร้างความผูกพันในครอบครัว โดยในส่วนของประเทศไทยที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 11 ม.ค. 2565 มีมติขยายวันลาคลอดของแม่ (ข้าราชการหญิง) เป็น 98 วัน เมื่อครบลาต่อเนื่องได้อีกไม่เกิน 90 วัน โดยได้รับเงินเดือน 50% ให้ข้าราชการชายมีสิทธิลาได้ 15 วันทำการ เป็นช่วงๆ ไม่ติดต่อกัน

 

สวีเดน ให้สิทธิพ่อลาเลี้ยงดูบุตรเป็นเวลา 6 เดือน โดยยังได้รับค่าจ้าง ลาเพื่อดูแลบุตรอายุต่ำกว่า 10 ปี ที่ป่วยจำนวน 10 วัน ต่อเด็กหนึ่งคน ต่อปี เป็นประเทศที่มีสวัสดิการด้านการเลี้ยงดูบุตรที่ดีที่สุดในโลก พ่อแม่ลางานเลี้ยงลูกได้ 480 วัน หรือ 16 เดือน แบ่งเป็น 6 เดือนแรกหลังคลอด ลางานได้ฝ่ายละ 3 เดือน จากนั้นอีก 10 เดือนที่เหลือพ่อหรือแม่สามารถแบ่งกันใช้สิทธิได้

 

ปี 2563 รัฐบาล ฟินแลนด์ เพิ่มวันลาคุณพ่อ โดยได้รับค่าจ้างเป็น 164 วัน ไอซ์แลนด์ คุณพ่อลาได้ถึง 3 เดือน รัฐบาลแจกกล่อง Kela box ให้แก่ครอบครัวที่สมาชิกใหม่ เปลี่ยนกล่องเป็นเงินมูลค่า 170 ยูโรแทนได้

 

ขณะที่ ยูนิเซฟ ทั่วโลกให้สิทธิพ่อลา 16 สัปดาห์ บริษัท โนวาร์ตีส (ประเทศไทย) ให้สิทธิลา (Parental Leave) ดูแลบุตรแรกเกิดได้ 98 วัน โดยได้รับค่าตอบแทน แบ่งลาได้ 3 ช่วงใน 1 ปี ส่วน อิเกีย ลาได้ 1 เดือนได้รับเงินเดือน