'โย-โย มา' นักเชลโลทูตสันติภาพ

สมัยที่ โคฟี อันนัน ดำรงตำแหน่งเลขาธิการองค์การสหประชาชาติ โย-โย มา นักเชลโลชื่อก้องได้รับการแต่งตั้งให้เป็น ‘ทูตสันติภาพ’ (Peace Ambassador)

โย-โย มา นักเชลโลชื่อก้องเชื้อสายจีน สัญชาติอเมริกัน ที่ยืนหยัดโดดเด่นอยู่ในวงการดนตรีคลาสสิกกว่า 5 ทศวรรษ เป็นที่ยอมรับและยกย่องให้เป็นนักดนตรีชั้นแนวหน้าของโลก

นักเชลโลผู้นี้ได้แสดงต่อหน้าประธานาธิบดีสหรัฐอเมริการวม 9 ท่าน โดยเฉพาะในพิธีสถาปนาประธานาธิบดี บารัก โอบามา ประธานาธิบดีคนที่ 44 โย-โย มา ได้รับเชิญให้ร่วมบรรเลงเพลง Air and Simple Gifts ผลงานการประพันธ์ของ จอห์น วิลเลียมส์ นักประพันธ์เพลงภาพยนตร์ยิ่งใหญ่แห่งฮอลลีวูด โดย โย-โย มา เล่นเชลโล, อิตซัค เพิร์ลแมน (ไวโอลิน), แอนโทนี แม็คกิลล์ (คลาริเน็ต), เกเบรียล มอนเทโร (เปียโน)

วงแสดงสดหน้าลำโพง ถ่ายทอดสดออกอากาศทางโทรทัศน์เผยแพร่ไปทั่วโลก ในความเป็นจริงทางวงได้บรรเลงบันทึกเสียงไว้ก่อนหน้านี้ 2 วัน เนื่องจากอากาศหนาว จึงเกรงว่าเครื่องดนตรีอาจจะเสียหาย เฉพาะอย่างยิ่งเครื่องสาย แผ่นไม้หน้าและไม้หลังของตัวเชลโลหรือไวโอลินอาจแตกได้

ถามว่าแพงไหม? แพงมาก ! เชลโลของ โย-โย มา ราคาประเมิน 2 ล้าน 5 แสนเหรียญสหรัฐ

โย-โย มา ยอดนักเชลโล เคยมาแสดงที่ห้อง ‘แกรนด์ บอลรูม’ โรงแรมโอเรียนเต็ล กรุงเทพฯ เมื่อค่ำวันที่ 31 ตุลาคม 1995

ผู้ชมผู้ฟังคอนเสิร์ตส่วนใหญ่เป็นชาวต่างชาติ ทั้งฝรั่งและญี่ปุ่น เหตุที่มีชาวญี่ปุ่นเข้ามาชมมากเป็นพิเศษ คิดว่าคงเป็นเพราะคอนเสิร์ตครั้งนี้ จัดโดย ‘มิตซูบิชิ’ อีกประการหนึ่งชาวญี่ปุ่นให้ความสนใจดนตรีคลาสสิกมาก แทบจะกล่าวได้ว่าการชมการฟังคอนเสิร์ตระดับดี กลายเป็นวัฒนธรรมของชาวญี่ปุ่นไปแล้ว

การแสดงเริ่มประมาณสองทุ่มครึ่ง ช้ากว่าที่กำหนดไว้ครึ่งชั่วโมง คงเป็นปัญหาเดิมๆ ที่ปรากฏให้เห็นจนถึงปัจจุบัน รถติดไง...ถามว่าแก้ได้ไหม? น่าจะยาก เพราะประเทศนี้มักชอบเอาคนมีปัญหามาแก้ปัญหา...

โย-โย มา เดี่ยวเชลโลเพลงแรก Sonata for Solo Cello ผลงานการประพันธ์ของ จอร์จ ครัมบ์ ซึ่งเรียนกับ รอสส์ ลี ฟินนี นักประพันธ์เพลงผู้สันทัดการใช้ เอโทนัล (Atonal) ที่มหาวิทยาลัยอิลลินอยส์ แต่ผู้ที่เป็นแรงจูงใจของเขาคือ บอริส บลาเคอร์ ผู้นำเอาหลักการประพันธ์เพลงทั้งแบบ บาโร้ก, คลาสสิก และ เอโทนัล มาผสมผสานเข้ากับประสบการณ์ของตนเอง

นอกจากนี้ ครัมบ์ยังได้เสริมความเป็น ‘การอิมโพรไวส์’ (Improvisation) โดยศึกษาจากบทเพลง Bolero ของราเวล ทดลองใช้เสียงใหม่ๆ เช่น ใช้แท่งแก้วทรงกลมดีดบน ‘เฟล็ต’ กีตาร์ไฟฟ้า...ค้นหาเสียงดนตรีที่แปลกใหม่จากเครื่องดนตรีนานาชนิด

ครัมบ์ได้รับรางวัล ‘พูลิตเซอร์’ สาขาดนตรีจากผลงาน Echoes of Time and the River เมื่อปี 1968

Sonata for Solo Cello ครัมบ์ ประพันธ์เมื่อปี 1955 เป็นบทเพลง 3 ท่อน ท่อนแรก Fantasia : Andante espression con motto rubato ท่อนที่สอง Tema pastorale con variazioni ท่อนที่สาม Toccata: Largo e dramatico

ครัมบ์ ได้ชื่อว่าเป็นผู้ริเริ่มเทคนิคการสีด้วย ‘คันชัก’ ตามแนวโค้ง และใช้ไม้คันชักตีสาย

ผลงานโซนาตาสำหรับเดี่ยวเชลโลเป็นที่ถูกอกถูกใจผู้ชมผู้ฟังที่ชอบงานสมัยใหม่ แต่อาจจะฟังขัดหู สำหรับผู้ชอบผลงานที่มีรูปแบบดั้งเดิม

การที่โย-โย มา ประเดิมด้วย Sonata for Solo Cello ถือเป็นการท้าทายความสามารถชั้นเชิงการบรรเลงที่ต้องสอดแทรกอารมณ์ให้สอดคล้องกับบทเพลงใหม่...

Suite No.5 in C Minor ของ โยฮัน เซบัสเตียน บาค เป็นผลงานลำดับที่สองที่ โย-โย มา นำมาเดี่ยวเชลโล

‘เพลงชุด’ (Suite) หมายเลข 5 นี้ เป็นหนึ่งในหกบทที่ บาค นักประพันธ์เพลงชาวเยอรมัน ประพันธ์ขึ้นเพื่อนักเชลโลที่เขาโปรดปรานคนหนึ่งในวงดุริยางค์ที่เมืองโคเธน ราวปี 1720 ทั้งนี้ อาจประพันธ์ขึ้นเพื่อใช้ฝึก หรือเสนอความซาบซึ้งแห่งรสดนตรีที่มิได้มุ่งใช้บรรเลงร่วมในกลุ่ม ผลงานนี้พิมพ์ออกเผยแพร่เมื่อปี 1825 แต่ไม่มีใครสนใจ แม้แต่ชูมันน์

เดิมใช้บรรเลงด้วยเชลโล แต่ได้เรียบเรียงใหม่ให้มีเปียโนบรรเลงประกอบ ต่อมามีการแยกท่อนนำไปใช้บรรเลงตามคำขอ ไม่บรรเลงครบทั้งเพลง

ตราบจนกระทั่ง ปาโบล กาซัลส์ ปรมาจารย์เชลโลชาวสเปน พบผลงานนี้ช่วงอายุ 13 จึงนำมาฝึกบรรเลง หลังจากกาซัลส์ทำให้บทเพลงนี้เป็นที่รู้จักของคนทั้งโลก นักเชลโลคนอื่นๆ จึงนำผลงานนี้จัดเข้าไว้ในรายการแสดงเดี่ยวเชลโล

Suite No.5 in C Minor, BWV 1011 ของบาค ประกอบด้วยท่อน Prelude, Allemande, Courante, Sarabande, Gavotte I and II, Gigue

‘เพลงชุด’ หมายเลข 5 ของบาค มีความพิเศษคือ จะต้องตั้งสาย 1 ใหม่ ให้เสียงต่ำกว่าปกติ หนึ่งเสียงเต็ม ลดจาก A เป็นเสียง G ส่วนที่เหลือ 3 สาย ตั้งปกติคือ D-G-C

ครึ่งหลัง โย-โย มา เริ่มด้วย The Cellist of Sarajevo Op.12 A Lamen in Rondo Form for Solo Cello ผลงานของ เดวิด ไวล์ด ชาวอังกฤษ เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะนักเปียโนมากกว่านักประพันธ์เพลง ไวล์ด ได้รับรางวัลชนะเลิศในการแข่งขันเปียโนชิงรางวัล ‘ลิสท์-บาร์ทอค’ ที่กรุงบูดาเปสต์ เมื่อปี 1961

ไวล์ดเรียนวิชาการประพันธ์เพลงกับ ฟรานซ์ ไรเซนสไตน์, ริชาร์ด ฮอลล์ และนาเดีย บูลองเชร์

ผลงานส่วนใหญ่ในเพลงบรรเลงด้วยเปียโน สำหรับ The Cellist of Sarajevo ไวล์ดประพันธ์ขึ้นเพื่ออุทิศให้ เวดรัน สเวโลวิก นักเชลโลที่ชาวบอสเนียเฮอร์เซโกวินาให้ความนับถือ โชคร้าย! สเวโลวิกโดนระเบิดในร้านเบเกอรี เมืองซาราเจโว เสียชีวิตพร้อมคนอื่นรวม 22 คน เมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม 1992

โย-โย มา นำเพลงนี้มาบรรเลง คงด้วยเหตุผลลึกๆ เพื่อรำลึกถึงสเวโลวิก นักดนตรีที่เล่นเครื่องดนตรีชนิดเดียวกับเขา และคงเพื่อแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งที่สเวโลวิก เพื่อนมนุษย์ของเขาต้องจบชีวิตลงด้วยฝีมือของพวกบ้าอำนาจ บ้าลัทธิ ที่ยังหลงเหลือรกโลกอยู่มากมาย...

Suite No.6 in D Major BWV 1012 ของบาค ซึ่งเป็นบทเพลงสุดท้ายของรายการ โครงสร้างหลักคล้ายคลึงกับ Suite No.5 in C Minor คือประกอบด้วยท่อน Prelude, Allemande, Courante, Sarabande, Gavotte I and II และ Gigue

‘เพลงชุด’ หมายเลข 6 เดิมบรรเลงด้วยเชลโล 5 สาย คือเพิ่มอีกหนึ่งสายเสียง E สูงกว่าสาย A คู่ 5 เพอร์เฟกต์ (perfect 5th) ดังนั้น หากบรรเลงด้วย 4 สายค่อนข้างยาก เพราะเสียงสูงมากต้องใช้ Thumb position เป็นหลัก เป็นบทเพลงหนึ่งที่พิสูจน์ฝีมือคนเล่นว่ามือถึงหรือไม่

โย-โย มา ได้อัญเชิญเพลงพระราชนิพนธ์มาเดี่ยวเชลโล 2 เพลง โดยเริ่มด้วย ‘สายฝน’ ดีดสาย ‘ปิซซีกาโต’ (pizzicato) เป็น ‘อินโทร’ นำมาก่อนแล้วสีเข้าทำนองหลักอันไพเราะด้วยลีลา ‘วอลท์ซ’ ต่อด้วยเพลง ‘ดวงใจกับความรัก’ ค่อนข้าง ‘บลูซี’ ในลีลา ‘อีซีสวิง’

จบเป็นพิเศษ โดย โย-โย มา ร่วมบรรเลงกับวงในรูปแบบ ‘สตริงควอร์เทต’ ผลงาน ชูเบิร์ต หม่อมหลวงอัศนี ปราโมช เล่นไวโอลินหนึ่ง (first violin) ส่วนไวโอลินสอง (second violin) และวิโอลา เป็นนักดนตรีจากดุริยางค์ทหารเรือ

ทั้งๆ ที่ไม่ได้ซ้อม โย-โย มา ก็สามารถนำวงให้ขับเคลื่อนไปได้อย่างน่าทึ่ง สมกับความเป็นนักดนตรีระดับโลก

โย-โย มา เป็นนักดนตรีเชื้อสายเอเชียที่ได้รับคำสรรเสริญในโลกดนตรีตะวันตกอย่างน่าภูมิใจ ฝีมือเชลโลเทียบเท่า ปาโบล กาซัลส์ และ มติสลาฟ รอสโตรโปวิตซ์...