แบคทีเรียร้ายป่วนกระเพาะ

อาการปวดท้องเหมือนมีลมในกระเพาะและลำไส้ ทั้งก่อนและหลังมื้ออาหาร กระทั่งจะเข้านอนก็ยังปวดหน่วงบริเวณท้องช่วงบนตลอดเวลา กินยาธาตุก็ไม่หาย ยาระบายก็ไม่บรรเทา

ศ.พญ.วโรชา มหาชัย ประธานศูนย์วิจัยมะเร็งกระเพาะอาหารและการติดเชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไรแห่งชาติ อธิบายว่า อาการปวดท้องข้างต้นเป็นสัญญาณเตือนที่อาจเข้าข่ายติดเชื้อ เฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไร (Helicobacter pylori) หรือเอช.ไพโลไร ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคกระเพาะอาหารเรื้อรัง และเมื่อสอบถามประวัติการเจ็บป่วยพบว่า มีอาการอย่างนี้มานานมากกว่า 1 เดือน หากปล่อยไว้จะยิ่งเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดโรคมะเร็งกระเพาะอาหารในอนาคตก็ได้

เอช.ไพโลไร เป็นเชื้อแบคทีเรียที่ติดได้จากการกิน ไม่ว่าจะจากน้ำลายของผู้ร่วมวงอาหารกรณีไม่ใช้ช้อนกลาง จากอาหารสุกๆ ดิบๆ ปิ้ง ย่าง เผา รวมถึงการกินไม่ตรงเวลา หรือการกินอาหารรสจัดบ่อยๆ วงการแพทย์ยอมรับแล้วว่าเป็นสาเหตุโดยตรงที่ทำให้เป็นโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้นเพิ่มขึ้น 6-40 เท่า เมื่อเทียบกับผู้ที่ไม่มีการติดเชื้อและมีโอกาสเป็นมะเร็งกระเพาะอาหารเพิ่มขึ้น 2-6 เท่า เมื่อเทียบกับคนปกติที่ไม่มีการติดเชื้อ

"เชื้อดังกล่าวมีความทนกรดสูง ยิ่งเรากินรสเปรี้ยว รสเผ็ดยิ่งกระตุ้นให้เชื้อเติบโตได้ดี สามารถที่จะสร้างสารที่เป็นด่างออกมาเจือจางกรดที่อยู่รอบๆ ตัวมัน และอาศัยอยู่ในชั้นผิวเคลือบภายในกระเพาะอาหาร ทั้งยังสร้างสารพิษไปทำลายเซลล์เยื่อบุผิวของกระเพาะอาหาร จนทำให้เกิดการอักเสบและเป็นแผลเรื้อรังในกระเพาะอาหาร หรือแผลในลำไส้เล็กส่วนต้นโดยที่เราไม่รู้ตัว” คุณหมออธิบาย

การตรวจหาเชื้อดังกล่าวสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การส่องกล้องกระเพาะอาหาร การเจาะเลือด การตรวจทางลมหายใจ และการตรวจอุจจาระ เมื่อพบเชื้อดังกล่าวแพทย์จะใช้ยาสูตรกำจัดเชื้อ อย่างเช่น ยาลดการหลั่งกรดร่วมกับยาปฏิชีวนะ เพื่อกำจัดเชื้อแบคทีเรียและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ

เอช.ไพโลไร เป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลก เพราะมีผู้ติดเชื้อแบคทีเรียนี้มากกว่า 1,000 ล้านคนทั่วโลก สำหรับประเทศไทยมีผู้ติดเชื้อมากถึง 1 ใน 3 ของประชากร หรือประมาณ 20 ล้านคนทั่วประเทศ การติดเชื้อดังกล่าวจะเพิ่มความเสี่ยงจากแผลในกระเพาะอาหารหรือการอักเสบเรื้อรัง ให้เป็นมะเร็งกระเพาะอาหารและมะเร็งต่อมน้ำเหลืองในกระเพาะอาหารในอนาคต

หลายคนสงสัยว่า ตัวเองมีเชื้อร้าย เอช. ไพโลไร ในท้องหรือไม่ รศ.นพ.รัฐกร วิไลชนม์ เลขาธิการศูนย์วิจัยมะเร็งกระเพาะอาหารและการติดเชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ไพโลไรแห่งชาติ บอกว่า ให้หมั่นสังเกตพฤติกรรมของตัวเองว่า มีอาการคล้ายกับโรคกระเพาะอาหาร แต่รักษากินยาแล้วประมาณ 1 เดือนก็ไม่บรรเทา

นอกจากนี้ให้สังเกตตัวเองว่า เคยอาเจียนเป็นสีดำ หรือถ่ายเป็นสีดำบ้างหรือไม่ มีประวัติปวดท้องรุนแรง หรือน้ำหนักลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุหรือเปล่า เพราะสัญญาณเหล่านี้ล้วนเข้าข่ายการติดเชื้อแบคทีเรียเอช. ไพโลไร แทบทั้งสิ้น

“โอกาสการติดเชื้อจะน้อยลง ถ้าทุกคนใส่ใจเรื่องการกิน เช่น ไม่กินอาหารสุกๆ ดิบๆ เลือกกินอาหารที่ย่อยง่าย หลีกเลี่ยงอาหารรสชาติจัดจ้าน ไม่สูบบุหรี่ งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ดื่มน้ำเยอะๆ และพักผ่อนให้เพียงพอ”รศ.นพ.รัฐกร กล่าวและว่า ถึงแม้จะป้องกันเป็นอย่างดีแต่ทุกคนมีโอกาสที่จะรับเชื้อแบคทีเรียได้ทุกเมื่อ เมื่อพบหมอก็รักษาให้หายขาดก็ได้ และกลับมาเป็นซ้ำได้อีกเสมอถ้ายังไม่ปรับพฤติกรรมการกินอย่างจริงจัง