"วัคซีนป้องกันโรคมือเท้าปาก" กลุ่มไหนควรได้รับ เปิดอาการ ความรุนแรง

ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หรือ "หมอยง" หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์เฟซบุ๊กประเด็น "วัคซีนป้องกันโรคมือเท้าปาก" เผยกลุ่มเสี่ยงจะเป็นเด็กเล็กมากกว่าเด็กโต อายุยิ่งน้อยยิ่งมีโอกาสเกิดมากกว่าอายุที่มากขึ้น

 

โรคมือเท้าปาก วัคซีนป้องกันโรคมือเท้าปาก

หลังจากเปิดเรียน มีการระบาดของโรคมือเท้าปากมากขึ้นเห็นได้ชัด กลุ่มอาการมือเท้าปาก เกิดจากเชื้อไวรัสได้หลายตัวมาก มี Coxsackie A, เช่น CA6, CA16 Coxsackie B, Enterovirus-A และอื่นๆ อีกมาก

ตัวที่รุนแรงที่สุดที่จะมีโอกาสเกิดสมองอักเสบ เป็น EV-A 71 โอกาสที่เกิดสมองอักเสบส่วนใหญ่ จะเป็นเด็กเล็กมากกว่าเด็กโต อายุยิ่งน้อยยิ่งมีโอกาสเกิดมากกว่า อายุที่มากขึ้น

ในการระบาดปีนี้ส่วนใหญ่เกิดจากสายพันธุ์ CA6 จะแสดงอาการทางผิวหนังค่อนข้างมาก มีตุ่มขึ้นที่เพดานปาก มือ เท้า ข้อศอก ข้อเข่า รอบก้น และเมื่อหายแล้วบางรายจะมีร่องรอยที่เล็บ

ในการระบาดบางปี จะเกิดจากสายพันธุ์ EV71 ดังแสดงในรูป ที่เคยระบาดในปี 2560 หรือเมื่อ 5 ปีที่แล้ว ทางศูนย์เราเฝ้าระวังสายพันธุ์การระบาดของโรคมือเท้าปากมาเป็นระยะเวลากว่า 10 ปี จนถึงปัจจุบันดังแสดงในกราฟ ให้เห็นแต่ละปี สายพันธุ์เป็นอะไร เพื่อประโยชน์ในการดูแลและการป้องกัน

 

 

 

วัคซีนป้องกันโรคมือเท้าปาก ที่พูดกัน ที่จริงเรียกไม่ถูก จะต้องเรียกว่าวัคซีนป้องกัน EV71 เท่านั้น เพราะไม่สามารถป้องกันข้ามสายพันธุ์มาป้องกัน CA หรือ CB ได้ การให้ในปีนี้ จะไม่ป้องกันมือเท้าปากในปีนี้ ที่ส่วนใหญ่เป็น CA6

ไวรัส EV71 ยังแยกสายพันธุ์ย่อยได้มากกว่า 10 สายพันธุ์ เช่น สายพันธุ์ A B และ C Bจะเป็น B 1 ถึง B 5 C จะเป็น C1 -C5 สายพันธุ์ที่ระบาดขึ้นอยู่กับภูมิภาคที่พบแตกต่างกันไป

วัคซีนป้องกัน EV71 ทำมาจากสายพันธุ์ EV71 สายพันธุ์ย่อย C4 แต่การระบาดในประเทศไทยของเราในปี 2560 เป็นสายพันธุ์ EV-71 B5 และก่อนการระบาดของ covid เราพบว่า EV71 ที่พบ เริ่มจะพบสายพันธุ์เป็น C1 แล้วก็หยุดไป และในปีนี้การระบาดส่วนใหญ่ที่ตรวจพบขณะนี้ ไม่ใช่ EV71 แต่เป็น CA6

ยังไม่มีการศึกษาทางคลินิก ในการยืนยันการข้ามสายพันธุ์ว่ามีประสิทธิภาพมากน้อยเพียงไร มีเพียงการศึกษาในหลอดทดลองเท่านั้น วัคซีนจีนแผ่นดินใหญ่ทำมาจากสายพันธุ์ C4 วัคซีนไต้หวันที่ทำการศึกษา ทำจากสายพันธุ์ B4

สิ่งจะต้องทำความเข้าใจคือ วัคซีนมือเท้าปาก EV71 ไม่สามารถป้องกัน มือเท้าปากที่เกิดส่วนใหญ่ในประเทศไทย ที่มีสายพันธุ์ CA6, CA16 และอื่นๆ ได้ จะป้องกันจำเพาะต่อ EV71 และสิ่งที่จะต้องทำการศึกษาการข้ามสายพันธุ์ในการป้องกันระหว่าง EV71 C4 มาป้องกันสายพันธุ์ EV71 B5 หรือ C1 ที่พบในบ้านเรา ได้มากน้อยเพียงไร เป็นสิ่งที่ควรจะมีวางแผนการศึกษาต่อไป เพื่อพิจารณาการนำวัคซีนมาใช้ต่อไปในอนาคต

วัคซีนป้องกันโรค EV-A-71

ได้กล่าวมาแล้วว่าวัคซีนใช้ป้องกันไวรัส enterovirus A 71 เท่านั้น ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการทำให้เกิดโรคมือเท้าปาก และอาจจะทำให้เกิดความรุนแรง สมองอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบได้

การติดเชื้อ EV 71 ไม่ใช่ว่าทุกคนจะเป็นสมองอักเสบหรือกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ จะเป็นในเด็กเล็กต่ำกว่า 5 ปี และในจำนวนนี้ประมาณ 60% พบในช่วงอายุ 6 เดือนถึง 2 ปี หรือกล่าวว่าในเด็กเล็กโอกาสโรคจะรุนแรง มีอาการแทรกซ้อนพบได้มากกว่าเด็กโต

เมื่อย้อนไป 10 ปีที่ผ่านมา เราจะสูญเสียเด็ก โดยเฉพาะเด็กเล็กทุกปี เป็นหลักหน่วยต่อปี ส่วนใหญ่จะเป็นเด็กเล็กที่มีอาการแทรกซ้อน สมองอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ น้ำท่วมปอด ในระยะหลังแนวทางการรักษาผู้ป่วย ดีขึ้นโดยการให้ IVIg

จากการศึกษาภูมิต้านทาน ต่อเชื้อไวรัส EV 71 สายพันธุ์ B5 ที่พบในประเทศไทย โดยทีมของเราที่ศูนย์ และเผยแพร่ในวารสารระดับนานาชาติ “วัคซีน” ในการติดตามระยะยาวของเด็กไทยถึง 4 ปี จะเห็นได้ชัดว่าเด็กแรกเกิดจะมีภูมิต้านทานต่อเชื้อ EV71 สายพันธุ์บี 5 แล้วประมาณ 80% โดยภูมิต้านทานนี้ส่งต่อมาจากมารดาที่มีภูมิต้านทานแล้วเป็นส่วนใหญ่ และภูมิต้านทานจะลดลงอย่างรวดเร็ว และเกือบจะวัดไม่ได้ที่อายุ 6-7 เดือน แล้วหลังจากนั้นเด็กไทยก็จะเริ่มติดเชื้อตามธรรมชาติ มีภูมิต้านทานต่อ EV71 สายพันธุ์ B5 เพิ่มขึ้นตามอายุที่มากขึ้น ดังแสดงในรูป จึงเป็นเหตุให้เด็กในช่วงตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป มีโอกาสติดเชื้อและเกิดความรุนแรงของโรคได้

 

 

และเราได้ทำการศึกษาภูมิต้านทาน ต่อเชื้อ EV71 สายพันธุ์ B5 ในประชากรเด็ก และผู้ใหญ่ที่จังหวัดขอนแก่น ดังแสดงในรูป รายงานนี้เผยแพร่ในวารสารนานาชาติ "J Biomed Sci" และแสดงให้เห็นการตรวจพบเชื้อก่อโรคมือเท้าปาก ในช่วงระยะเวลาดังกล่าว

ดังนั้น ถ้าต้องการสร้างภูมิ ป้องกันการติดเชื้อ EV 71 จำเป็นที่จะต้องให้ในเด็กเล็กและให้มีภูมิขึ้น อายุ 6 เดือน

การศึกษาของวัคซีนเชื้อตาย EV71 สายพันธุ์ C4 ประเทศจีน จะให้ที่อายุ 6 เดือนขึ้นไป และให้ 2 ครั้งห่างกัน 1 เดือน และมีการใช้ในประเทศจีนมาหลายปีแล้ว

ส่วนของไต้หวัน ที่เป็นสายพันธุ์ B4 ได้ทำการศึกษาระยะที่ 3 ในเวียดนาม ได้ผลดีโดยให้ตั้งแต่เด็กอายุ 2 เดือนขึ้นไป ขณะนี้ยังไม่มีการขึ้นทะเบียน

 

 

CR เฟซบุ๊ก หมอยง

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์