ก้าวสู่ยุคใหม่ของโทรคมนาคม : ดาวเทียมวงโคจรต่ำ (LEO)

สัปดาห์ที่ผ่านมา ผู้เขียนมีโอกาสได้ไปสอนหนังสือวิชาการสร้างฉากทัศน์อนาคต (Scenario Planning) ให้กับกลุ่มผู้บริหารของสำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) จากการแลกเปลี่ยนและรับฟังความเห็นต่ออนาคตของโทรคมนาคมและอินเทอร์เน็ต พบว่าเทคโนโลยีหลายอย่างกำลังส่งผลกระทบต่ออนาคต 

เทคโนโลยี 5G และ Internet of Things (IoT) ซึ่งอุปกรณ์ต่าง ๆ สามารถเชื่อมต่อและสื่อสารกันได้อย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง จนไปถึงการพัฒนาเมืองอัจฉริยะที่มีการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพผ่านการใช้ข้อมูลแบบเรียลไทม์ พร้อมกันนั้น นักวิจัยกำลังมองไปถึงเทคโนโลยี 6G ซึ่งจะให้ความเร็วและประสิทธิภาพที่สูงขึ้นถึง 100 เท่าของ 5G  

โดย 6G จะเป็นตัวขับเคลื่อนโลกดิจิทัลที่ก้าวสู่ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality) รวมถึงการใช้ปัญญาประดิษฐ์ (AI) และการเรียนรู้ของเครื่อง (Machine Learning) และการสื่อสารที่ไร้รอยต่อมากยิ่งขึ้น 

    ประเด็นที่มีการพูดคุยกันมากเป็นพิเศษคือ พัฒนาการของการใช้ดาวเทียมวงโคจรต่ำ (Low Earth Orbit หรือ LEO) เพื่อให้บริการอินเทอร์เน็ตที่ส่งตรงจากฟากฟ้า

บริษัทที่มีบทบาทสำคัญในด้านนี้คือ SpaceX โดยเฉพาะผ่านโครงการ Starlink รวมถึงโครงการ  Kuiper ของ Amazon และ OneWeb ผู้เล่นในตลาดดาวเทียม LEO  โครงการเหล่านี้มีเป้าหมายจะสร้าง “เครือข่ายของดาวเทียม” จำนวนมหาศาลเพื่อให้บริการอินเทอร์เน็ตให้ครอบคลุมทั่วโลก

  โครงการ Starlink ของ SpaceX จะส่งดาวเทียมหลายหมื่นดวงเข้าสู่วงโคจรต่ำ เพื่อให้บริการอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงในพื้นที่ที่การเข้าถึงเครือข่ายอินเทอร์เน็ตยังมีข้อจำกัด

ซึ่งการที่มีดาวเทียมจำนวนมากจะช่วยลดระยะเวลาการตอบสนองของสัญญาณ และให้บริการอินเทอร์เน็ตที่มีคุณภาพดีขึ้น แม้ในพื้นที่ห่างไกล

    SpaceX กำลังพัฒนาระบบดาวเทียมที่มีขนาดเล็กลง แต่มีประสิทธิภาพสูงขึ้น รวมถึงมีการนำเทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น ระบบการเชื่อมโยงแบบเลเซอร์ระหว่างดาวเทียม เพื่อให้การสื่อสารเป็นไปอย่างรวดเร็วและมีความเสถียรมากขึ้น นอกจากนี้ การผลิตและการส่งดาวเทียมจะมีความรวดเร็วและประหยัดต้นทุนมากขึ้น ทำให้สามารถขยายเครือข่ายได้อย่างรวดเร็ว

    ประโยชน์ที่ชัดเจนคือการเปิดโอกาสให้ผู้คนในพื้นที่ห่างไกลหรือพื้นที่ที่อินเทอร์เน็ตยังไม่ครอบคลุม สามารถเข้าถึงอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงได้ ซึ่งจะส่งผลดีต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ การศึกษา และการสาธารณสุขในพื้นที่เหล่านั้น

การมีโครงข่ายดาวเทียม LEO ที่กว้างขวางจะท้าทายผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตแบบดั้งเดิม เช่น การสื่อสารผ่านสายเคเบิลหรือใยแก้วนำแสง ซึ่ง SpaceX จะเป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้ตลาดนี้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ระดับพลิกโฉมหน้าอุตสาหกรรมโครงข่ายอินเทอร์เน็ต 

 การเข้ามาของ SpaceX ผ่านบริการ Starlink จะเป็นการเพิ่มการแข่งขันให้กับผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตในประเทศไทย เช่น TRUE AIS และ TOT โดยเฉพาะในพื้นที่ชนบทหรือภูมิภาค ที่ยังไม่มีการให้บริการอินเทอร์เน็ตที่ครอบคลุมและมีคุณภาพดี ซึ่งเดิมทีการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตในพื้นที่เหล่านี้ ต้องพึ่งพาระบบโทรคมนาคมผ่านสายเคเบิล หรือโครงสร้างพื้นฐานที่มีค่าใช้จ่ายสูง

การที่ดาวเทียม LEO สามารถให้บริการได้ในพื้นที่ห่างไกล อาจทำให้ผู้บริโภคในพื้นที่เหล่านั้นหันมาใช้บริการของ Starlink แทนการใช้ผู้ให้บริการในประเทศ

    ในอนาคตหากค่าบริการจากโครงข่ายดาวเทียม LEO ต่ำลงจนเทียบเท่าหรือต่ำกว่าบริการเดิม ก็จะกลายเป็นคู่แข่งที่น่ากลัว และอาจจะแทนที่ผู้ประกอบการบริการอินเทอร์เน็ตและการสื่อสารโทรคมนาคมในประเทศจนหมดไปได้

    สำหรับบริษัทโทรคมนาคมและอินเทอร์เน็ตในไทย การแข่งขันจาก Starlink อาจทำให้การรักษาฐานลูกค้าในบางกลุ่มยากขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มที่ต้องการอินเทอร์เน็ตที่มีความเร็วสูงและความหน่วงต่ำ เช่น ผู้ที่ใช้งานอินเทอร์เน็ตในการเล่นเกม การประชุมออนไลน์ หรือการดูสตรีมมิ่ง ซึ่งเป็นบริการที่คนรุ่นใหม่นิยมใช้

Starlink ที่มีข้อได้เปรียบในด้านความเร็วในการเชื่อมต่อและความหน่วงต่ำอาจดึงดูดผู้ใช้กลุ่มนี้ให้ย้ายไปใช้บริการดาวเทียม LEO แทน

    การที่ดาวเทียม LEO สามารถให้บริการอินเทอร์เน็ตได้โดยไม่ต้องพึ่งพาโครงสร้างพื้นฐานบนดิน เช่น สายไฟเบอร์ออปติกหรือเสาสัญญาณ อาจทำให้ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตในไทยต้องพิจารณาปรับแผนการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานของตนใหม่

การสร้างโครงสร้างพื้นฐานทางโทรคมนาคมในพื้นที่ชนบทหรือพื้นที่ห่างไกลซึ่งเคยมีต้นทุนสูง อาจไม่คุ้มค่าหากผู้บริโภคในพื้นที่เหล่านั้นหันไปใช้บริการดาวเทียม LEO แทน 

    การให้บริการอินเทอร์เน็ตผ่านดาวเทียม LEO จึงสร้างความท้าทายใหม่ในด้านการกำกับดูแลทางกฎหมายและการออกใบอนุญาตในประเทศไทย รัฐบาลและหน่วยงานกำกับดูแลจะต้องพิจารณาถึงข้อกำหนดใหม่ในการควบคุมผู้ให้บริการต่างประเทศ เช่น Starlink เพื่อให้แน่ใจว่าการให้บริการอินเทอร์เน็ตผ่านดาวเทียมเป็นไปตามมาตรฐานและกฎหมายของไทย และเป็นประโยชน์สูงสุดต่อผู้บริโภค

    ในมุมผู้ใช้บริการ อนาคตจะมีทางเลือกเพิ่มขึ้นในการใช้อินเทอร์เน็ตความเร็วสูง ที่อาจสามารถสลับเปลี่ยนการเชื่อมต่อเข้ากับเครือข่ายที่มีประสิทธิภาพและเสถียรที่สุดได้อัตโนมัติ ทั้งในพื้นที่ในเขตเมืองและพื้นที่ห่างไกล

ส่วนประชาชนบนพื้นที่สูงและชนบทที่เครือข่ายโทรคมนาคมยังเข้าไปถึง ก็จะสามารถเข้าถึงบริการเหล่านี้ได้ ทำให้สามารถติดต่อสื่อสาร เข้าถึงบริการการแพทย์ทางไกลและการศึกษาออนไลน์ทางไกลได้อย่างสะดวก ลดอุปสรรคจากการเดินทางที่ยากลำบาก 

ภูมิทัศน์ของโทรคมนาคมและอินเทอร์เน็ต จึงกำลังอยู่ในเส้นทางการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่อีกครั้ง และอาจจะท้าทายผู้ประกอบการในปัจจุบันและหน่วยงานกำกับดูแลยิ่งกว่าที่เคยได้พบมา.