ก้าวต่อไปของ AIP  แพลตฟอร์มสนับสนุนการตัดสินใจเชิงนโยบายภาครัฐในทุกระดับ

ด้วยความมุ่งมั่นของ GISTDA ที่ต้องการนำเทคโนโลยีอวกาศมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์กับคนในประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด “แพลตฟอร์ม  AIP” หรือ “Actionable Intelligence Policy”  จึงเกิดขึ้น พร้อมๆ กับ โครงการระบบดาวเทียมสำรวจเพื่อการพัฒนา  THEOS-2 

AIP เครื่องมือช่วยสนับสนุนการตัดสินใจเชิงนโยบายในทุกระดับ  โดยใช้กระบวนการประยุกต์ใช้ข้อมูลอย่างชาญฉลาด  ช่วยในการสังเคราะห์ข้อมูลให้ผู้กำหนดนโยบาย  มองเห็นสถานการณ์  มิติของปัญหา  วิธีการแก้ไขปัญหาได้อย่างครบถ้วนและรอบด้าน  ซึ่งจะนำไปสู่การกำหนดนโยบายที่เหมาะสมและนำไปปฏิบัติได้จริง

กว่า 6 ปี แพลตฟอร์ม AIP  ได้มีการเริ่มต้น และพัฒนาให้เหมาะสมกับการใช้งานในประเทศไทย ผ่านการนำร่องใช้งานในพื้นที่ต้นแบบ ทั้งในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก หรือ EEC ที่มีการทดสอบนโยบายการจัดการน้ำ เพื่อให้มีเพียงพอต่อความต้องการในภาคอุตสาหกรรม ภาคเกษตรกรรม ภาคครัวเรือน  และกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด  

และในพื้นที่จังหวัดน่าน ที่ใช้ AIP เพื่อประเมินความเหมาะสมของการใช้ที่ดิน และความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ  เพื่อวางแผนการจัดการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ การหาพื้นที่และแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสมในการประกอบอาชีพ เพื่อดำรงชีพร่วมกับทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

จากโมเดลนำร่องใน 2 พื้นที่ดังกล่าว  มีการขยายผลไปสู่การใช้งานแพลตฟอร์ม AIP  ในด้านอื่น ๆ ทั้งเรื่องของการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (Climate Change ) ที่จังหวัดนครราชสีมา และการปล่อยก๊าซมีเทนในข้าวที่จังหวัดชัยนาท

รวมถึงการต่อยอดระบบบริหารจัดการน้ำกับสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ  (สทนช.) ที่กำลังจะขยายผลการใช้งานไปสู่พื้นที่อื่น ๆ และเป็นการวางแผนคาดการณ์กับนโยบายที่เห็นผลในระยะสั้นมากขึ้น

ผลตอบรับจากการดำเนินงานที่ผ่านมา  “ดร.ดิชพงษ์  ภูมิเกียรติศักดิ์”   หัวหน้าฝ่ายพัฒนาระบบนวัตกรรมนโยบายเชิงพื้นที่  สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ GISTDA   กล่าวว่า   การนำแพลตฟอร์ม AIP  ไปประยุกต์ใช้ในด้านต่างๆ ปัจจุบันได้รับความสนใจจากหน่วยงานภาครัฐมากขึ้น  

โดยมีทั้งการขยายผลความร่วมมือกับพันธมิตรอย่างต่อเนื่อง เช่น เรื่องการบริหารจัดการน้ำ การเกษตร และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ขณะเดียวกันในเรื่องใหม่ๆ  ก็มีหน่วยงานภาครัฐให้ความสนใจในการนำหลักการของ AIP ไปใช้ในมิติอื่น ๆ อย่างเช่น การบริหารจัดการเมือง  ที่จำเป็นต้องมีการวางแผนรองรับการขยายตัวของเมือง การจัดการที่อยู่อาศัย ซึ่งเป็นประเด็นปัญหาที่จะตามมาจากจำนวนประชากรที่เพิ่มมากขึ้นในอนาคต

อย่างไรก็ดี การทำ AIP  เพื่อสนับสนุนการกำหนดนโยบาย จำเป็นที่จะต้องเกี่ยวข้องกับปัจจัยในมิติต่าง ๆมากกว่า 1 ด้าน  และมีการเชื่อมโยงประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เห็นภาพ สถานการณ์ตั้งแต่อดีต ปัจจุบันและจำลองเหตุการณ์เพื่อคาดการณ์ไปถึงอนาคต…

     ด้วยเป้าหมายของ  AIP  คือ  การเป็นเครื่องมือของหน่วยงานภาครัฐ ให้สามารถกำหนดนโยบายได้ตรงเป้าหมายมากขึ้น  โดยใช้หลักฐานเชิงประจักษ์  โดยเฉพาะ “ข้อมูลจากดาวเทียม”  ที่ถือเป็นจุดแข็งของ GISTDA

ภาพแสดงข้อมูลการปล่อยก๊าซมีเทนในนาข้าว 

ซึ่งที่ผ่านมาเทคโนโลยีดาวเทียมของ GISTDA   นอกจากจะสร้างแผนที่พื้นฐานที่มีความละเอียดและแม่นยำสูงแล้วยังมีการสร้างโซลูชั่นที่หลากหลาย เช่น  ข้อมูลพื้นที่น้ำท่วมทุกปีที่สามารถดูย้อนหลักไปได้เป็น 10 ปี   ข้อมูลจุดความร้อนที่มาจากไฟป่า  ข้อมูล PM 2.5  ข้อมูลพื้นที่การเกษตรที่มีการอัพเดททุก 15 วัน รวมถึงเรื่องพื้นที่ป่า  พื้นที่สีเขียว และการปลดปล่อยคาร์บอน

“โซลูชั่นเหล่านี้  GISTDA  ได้ดำเนินการมายาวนาน  เรียกได้ว่า..เป็นองค์ความรู้ เป็นฐานข้อมูลเชิงพื้นที่  ที่ GISTDA เก็บสะสมมาและยังทำอยู่  รอวันที่จะประกอบร่างเป็น  AIP เพี่อตอบคำถามเชิงนโยบาย  

ซึ่งเมื่อรวมกับข้อมูลสารสนเทศจากแหล่งอื่น ๆ รวมถึงโซลูชั่นใหม่ ๆ ที่จะพัฒนาเพิ่มเติมเข้ามา   ทำให้แพลตฟอร์ม AIP มีข้อมูลที่หลากหลายมิติ และครอบคลุมรอบด้านมากขึ้น”

แพลตฟอร์ม AIP  ในขณะนี้ ถือว่าดำเนินการแล้วเสร็จในระยะแรก  สำหรับระยะต่อไป  GISTDA  มีแผนที่จะทำ AIP  ในโจทย์ใหม่ๆ ตามความต้องการของหน่วยงานภายนอกมากขึ้น  รวมถึงการทำ AIP ในโจทย์ที่เป็นประเด็นสำคัญ อย่างเช่น  Climate Change  

ซึ่งในปีงบประมาณ 2568  GISTDA ได้มีการตั้งงบสำหรับดำเนินการในโจทย์เรื่องดังกล่าว และตั้งเป้าในการทำ AIP อย่างน้อยปีละ 1 เรื่อง   ไม่รวมความต้องการเร่งด่วนหรือโจทย์อื่นๆ ที่มาจากความต้องการใช้บริการของหน่วยงานภายนอก 

ปัจจุบัน GISTDA ยังคงมุ่งเน้นการให้บริการแพลตฟอร์ม AIP  กับหน่วยงานภาครัฐเป็นหลัก ทั้งในระดับประเทศและระดับท้องถิ่น  โดยเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อสร้างโซลูชั่นในการแก้ไขปัญหาเฉพาะด้านเชิงลึก ไม่ว่าจะเป็นการจัดการน้ำ แบบองค์รวม  การจัดการเมืองและเส้นทางระเบียงเศรษฐกิจ   การจัดการภัยพิบัติ    การจัดการเกษตรและอาหาร  และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและระบบนิเวศ  

 ทั้งนี้  AIP  ได้ดำเนินการสร้างนโยบายที่เหมาะสมในแต่ละพื้นที่   ผ่านหลักการของ 5M ได้แก่  

- Mapping  ทำข้อมูลเชิงพื้นที่  

- Monitoring  ติดตามการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่นั้น  

- Modeling การทำแบบจำลองเพื่อคาดการณ์ผลลัพธ์ในอนาคต

- Measurement  การวัดผลลัพธ์ที่ได้ เพื่อเลือกการดำเนินงานที่เหมาะสมที่สุด

- Managing  การบริหารจัดการ ที่นำเอาความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในทุกระดับที่มีต่อ “นโยบาย” มาวิเคราะห์ เพื่อนำไปสู่แนวทางการปฏิบัติงานได้จริง

อนาคต ...ทีมพัฒนาคาดหวังว่า การให้บริการแพลตฟอร์ม AIP จะกลายเป็นธุรกิจใหม่ที่มีการเติบโตสูงของ GISTDA เพราะการใช้ประโยชน์จากการมีเทคโนโลยีดาวเทียมไม่ได้มีเพียงการขายภาพถ่ายทางอากาศ.