“เปเล่” ผู้ไม่มีวันตาย | วรากรณ์ สามโกเศศ

เหตุการณ์สำคัญใด ๆ ก็ตามจะมีประโยชน์ก็ต่อเมื่อมีการสะท้อนคิด การจากไปของ Pelé ทำให้มีการสรรเสริญกันมากในระดับโลกอย่างสมเกียรติของนักฟุตบอลผู้ยิ่งใหญ่ของโลก ลองมาดูกันว่ามีประเด็นใดที่สมควรขบคิดกัน

Pelé ไม่ใช่ชื่อจริงของเขา ชื่อของเขาคือ Edson Arantes do Nascimento โดย Edson เอามาจากชื่อของ Thomas Edison นักประดิษฐ์ชาวอเมริกันผู้ยิ่งใหญ่ของโลก

เปเล่ เป็นชาวบราซิล ประเทศที่มีการผสมข้ามชาติพันธุ์มากมาย ในประชากร 217 ล้านคน บนพื้นที่ 8.5 ล้านตารางกิโลเมตร ประชากรครึ่งหนึ่งเป็นคนผิวขาว อีกครึ่งหนึ่งเป็นพวกเลือดผสมของคนผิวสี คนเอเชีย คนพื้นเมือง ฯลฯ

บรรพบุรุษของเปเล่คือ คนผิวสีที่สันนิษฐานว่ามาจากคองโกโดยคนเหล่านี้ถูกจับมาเป็นทาสแรงงานเป็นจำนวนถึง 4-5 ล้านคน ระหว่าง ค.ศ. 1539-1888 ดินแดนบราซิลที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรและแร่ธาตุแห่งนี้เคยเป็นอาณานิคมของโปรตุเกส

ซึ่งเกือบทั้งหมดในอเมริกาใต้เป็นอาณานิคมของสเปน นี่คือคำอธิบายว่าเหตุใดคนบราซิลจึงพูดภาษาโปรตุเกสอย่างแตกต่างจากคนส่วนใหญ่ในอเมริกาใต้ที่พูดภาษาสเปน

พ่อของเปเล่เป็นนักฟุตบอลในสโมสรเล็ก ๆ แห่งหนึ่งซึ่งมีเพื่อนผู้รักษาประตูชื่อ Bilé (ออกเสียงว่า บี-หริด) ในยามเด็ก Pelé ออกเสียงเรียกชื่อเพื่อนพ่อเพี้ยนเป็น “เป-เล่” (Pelé)  ด้วยความเอ็นดูเพื่อน ๆ พ่อเขาจึงให้ชื่อเล่นเขาว่า Pelé และชื่อที่ออกเสียงง่ายนี้จึงติดตัวเขามาตลอดชีวิต

เมื่อตอนเด็กครอบครัวยากจน เขาจึงขายถั่วและขัดรองเท้าให้ผู้คนที่สัญจรไปมาเพื่อช่วยเหลือครอบครัว พร้อมกับวิ่งเล่นเตะฟุตบอลด้วยเท้าเปล่ากับเพื่อน ๆ

แววอัจฉริยะในการเล่นฟุตบอลก็ฉายออกมาให้เห็น เปเล่เริ่มเล่นฟุตบอลอาชีพเมื่ออายุเพียง 15 ปีให้สโมสร Santos จนได้เป็นแชมป์ได้รับรางวัลมากมาย    

เมื่ออายุ 16 ปี เขาก็เล่นให้ทีมชาติบราซิลจนบราซิลได้เป็นแชมป์โลกในปี 1958 / 1962 / และ 1970 เขาเป็นนักฟุตบอลคนเดียวในประวัติศาสตร์โลกที่ร่วมทีมแชมป์โลกถึง 3 ครั้ง ในปี 1970 ชื่อเสียงของเขายิ่งโดดเด่นยิ่งขึ้นเมื่อผู้ชมเห็นการแข่งขันชัดเจนเพราะเป็นครั้งแรกที่มีการถ่ายทอดสีไปทั่วโลก

หลักฐานความสามารถในการเล่นฟุตบอลของเขานั้นคือ สถิติยิง 1,281 ประตูในการแข่งขัน 1,363 ครั้ง ข้ามเวลา 21 ปีของอาชีพเขา ชาวโลกเห็นความสามารถของเขาในการเล่นฟุตบอลจนชื่อเปเล่ ติดปากลูกเล็กเด็กแดง

นักฟุตบอลเก่ง ๆ รุ่นหลังก็มีสถิติและผลงานน่าสนใจแต่ยังตามเขาอยู่อย่างมาก แค่เป็นแชมป์โลก 3 สมัยก็ทำได้ยากอย่างยิ่งแล้ว

เปเล่ประสบความสำเร็จในอาชีพอย่างยิ่ง เขาได้รับรางวัลต่าง ๆ มากเกินกว่าจะบรรยายได้ งานสำคัญอย่างแรกที่เขาทำก็คือการทำให้ชาวโลกทั่วทุกถิ่นรู้จักฟุตบอลหรือ Soccer

ซึ่งเกมส์กีฬาที่ยิ่งใหญ่นี้สามารถช่วยให้ “คนเป็นคน” ได้อีกมากมาย เด็กเล่นฟุตบอลมิใช่เพื่อเป็นเปเล่ หรือเมสซี่ หรือเป็นนักฟุตบอลอาชีพเงินล้าน    

หากเล่นเพื่อความแข็งแรงของร่างกาย เพื่อความมีสปิริตของนักกีฬาคือรู้จักแพ้  รู้จักชนะ รู้จักให้อภัย และประการสำคัญในหลายกรณีก็คือเป็นสิ่งบันดาลใจ หรือครอบงำจิตใจให้หมกมุ่น

แทนที่จะออกไปในรูปของการมั่วสุมเพื่ออบายมุขต่าง ๆ  ถ้าฟุตบอลไม่มีอะไรน่าตื่นเต้นหรือน่าสนใจ ไม่มีคนอย่างเปเล่แล้วก็จะไม่อาจทำหน้าที่ดังกล่าวได้เลย

ในคนรุ่นผู้เขียน ไม่มีใครไม่รู้จักเปเล่ ไม่มีใครไม่เคยเห็นเปเล่เล่นอาละวาดในสนาม ชื่อ “เปเล่” เตือนใจให้นึกถึงความหลังตอนเป็นเด็กที่ชื่นชอบเขาร่วมกับพ่อแม่พี่น้องและเพื่อนรุ่นเดียวกัน

เมื่อหวนคิดแล้วการจากไปของเปเล่ทำให้ส่วนหนึ่งของความหลังหายไปอย่างน่าใจหาย แต่ถ้าคิดดูให้ดีแล้ว “เปเล่” และความทรงจำเกี่ยวกับตัวเขาไม่ได้หายไปไหน ยังคงอยู่ตลอดไปในใจของเรา สิ่งที่หายไปคือ ร่างของ Edson Arantes do Nascimento เท่านั้น

สิ่งที่น่าขบคิดอย่างหนึ่งก็คือ เหตุใดเปเล่จึงเป็นขวัญใจผู้คนทั่วโลกมาตลอดทั้ง ๆ ที่เขาเลิกเล่นฟุตบอลไปนานแล้ว เหตุใดเขาจึงไม่เหมือนนักกีฬาคนอื่น ๆ อีกเป็นจำนวนมากที่ผู้คนลืมไปหมดแล้วหรือแม้แต่ถูกสาปแช่งในภายหลัง    

คำตอบก็คือ ในการดำรงตนของเขาหลังจากเกษียณอายุแล้ว เขาไม่มีเรื่องอื้อฉาวเสพสารเสพติด ไม่ชกต่อยมีเรื่องราวกับคนอื่น ไม่มีเรื่องฉาวโฉ่ด้านชู้สาว หรือคดโกงหลอกลวงคนอื่น

ชีวิตของเขาทุ่มเทเพื่อสร้างความนิยมให้ฟุตบอล เขาเป็น “หน้าตาของฟุตบอลแก่ชาวโลก” โดยแท้ นักฟุตบอลอาชีพในปัจจุบันที่ได้รับค่าเตะเป็นพัน ๆ ล้านบาทนั้นล้วนเป็นหนี้เปเล่ที่สร้างความนิยมฟุตบอลในหมู่ชาวโลกจนยินดีจ่ายค่าดูแพง ๆ และกลายมาเป็นค่าจ้างสูง ๆ ได้ในที่สุด

กวีชาวบราซิลท่านหนึ่งกล่าวเมื่อเร็ว ๆ นี้ว่า  ประเด็นของความเป็นเลิศมิได้อยู่ที่การยิงประตูได้ 1,000 เหมือนที่เปเล่ทำ หากอยู่ที่การยิงเพียงหนึ่งประตูให้ได้อย่างเปเล่  ซึ่ง “หนึ่งประตูของเปเล่” ก็คือความสำเร็จในชีวิต การดำเนินชีวิตที่มีประโยชน์ควบคู่ไปกับการรักษาชื่อเสียงที่ตนเองมี

เปเล่มีลูกทั้งหมดอย่างน้อย 7 คนจากภรรยา 4 คน โดยแต่งงาน 3 ครั้ง นอกจากนี้มีความสัมพันธ์กับสาวอีกหลายคนยามเมื่อว่างเว้นจากการแต่งงาน

ถึงแม้จะมีชีวิตวุ่นวายในเรื่องผู้หญิงอยู่สักหน่อยแต่เปเล่ก็ไม่มีเรื่องอื้อฉาวในเรื่องชู้สาวอย่างผิดศีลธรรม เขาสามารถจัดการในเรื่องความสัมพันธ์เหล่านี้ได้อย่างอยู่ในขอบเขต (คนดังทั้งหลายควรศึกษาไว้)

เปเล่มีผลงานด้านการกุศลและเคยเป็นทูตระดับประเทศ รัฐมนตรีด้านกีฬาของบราซิลอยู่ระยะหนึ่ง แต่ไม่ว่าเขาจะทำงานหน้าที่ใดก็ตาม สิ่งที่เขาเป็นตอบแทนอย่างโดดเด่นอยู่เสมอก็คือ กีฬาฟุตบอล

ผู้คนไม่ว่ายากดีมีจนต่างรักเปเล่ด้วยความชื่นชมความสามารถของเขาในการเล่นฟุตบอลอย่างที่ตนเองไม่อาจกระทำได้ แต่สิ่งที่ทำให้ความรักนั้นยืนยาวก็คือ บุคลิกส่วนตัวของเขาที่งดงามอย่างสอดคล้องกับค่านิยมของชาวโลก

และคนบราซิลซึ่งรักและเชิดชูเขาอย่างมาก เมื่อคำนึงผลงานของเขาที่ทำให้แก่โลกฟุตบอลตลอดจนความสุขที่เขาได้สร้างให้แก่ผู้คนจำนวนมากมายแล้ว จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่เปเล่จะ อยู่ในหัวใจของพวกเราตลอดกาล