อัสซาดตกบัลลังก์ เผยข้อจำกัดการทูตจีน

สำนักข่าวรอยเตอร์สรายงาน จีนเพิ่งต้อนรับอัสซาดและภริยาอย่างอบอุ่นเมื่อแค่หนึ่งปีเศษๆ ที่ผ่านมาเท่านั้น ตอนที่เขามาเยือนจีนหกวันช่วงการแข่งขันกีฬาเอเชียนเกมส์ ถือเป็นโอกาสที่หาได้ยากของอดีตผู้นำซีเรียที่ถูกประชาคมโลกโดดเดี่ยวนับตั้งแต่เกิดสงครามกลางเมืองในปี 2011

ในการเยือนดังกล่าว ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ลั่นวาจาจะสนับสนุนอัสซาด “ต่อต้านการแทรกแซงจากภายนอก” และร่วมบูรณะซีเรีย ขณะที่อัสมา ภริยา ได้รับการยกย่องจากสื่อจีน

แต่นักวิเคราะห์กล่าวว่า การตกจากอำนาจอย่างปัจจุบันทันด่วนของผู้นำเผด็จการรายนี้ ที่สีสนับสนุนอย่างชัดแจ้งเมื่อปีก่อน สร้างปัญหาให้กับความใฝ่ฝันทางการทูตของจีนในตะวันออกกลาง และเผยให้เห็นข้อจำกัดเชิงยุทธศาสตร์ในภูมิภาคนี้

“ความสามารถของจีนในการกำหนดผลลัพธ์ทางการเมืองในภูมิภาคนี้ถูกรับรู้เกินจริงไปมาก” โจนาธาน ฟุลตัน นักวิจัยรับเชิญจากสภาแอตแลนติกกล่าวกับรอยเตอร์ส และว่า การล่มสลายของรัฐบาลอัสซาดถูกมองว่าลดอิทธิพลของผู้สนับสนุนหลักอย่างอิหร่านและรัสเซียในโลกอาหรับลง ทั้งยังส่งผลต่อความใฝ่ฝันของจีนในเวทีโลกด้วย

หลังจากจีนเป็นตัวกลางให้คู่อริยาวนานอย่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่านตกลงกันได้ในปี 2023 สื่อจีนต่างชื่นชมรัฐบาลปักกิ่งว่าเป็นที่ยอมรับมากขึ้นในภูมิภาคที่เคยถูกรัฐบาลวอชิงตันครอบงำมายาวนาน

หวังอี้ รัฐมนตรีต่างประเทศกล่าวว่า จีนจะเล่นบทบาทสร้างสรรค์จัดการ “ประเด็นร้อน” ของโลก

ไม่เพียงเท่านั้นปีนี้จีนยังเป็นตัวกลางระหว่างฟาตาห์, ฮามาส และฝักฝ่ายชาวปาเลสไตน์ที่ไม่ถูกกันกลุ่มอื่นๆ พร้อมเรียกร้องให้หยุดยิงในกาซา

แต่แม้จะนำเหล่าผู้นำตะวันออกกลางมายังกรุงปักกิ่งและจ้ายจุน ทูตจีนประจำตะวันออกกลางต้องเดินสายเจรจาที่โน่นที่นี่ชาวปาเลสไตน์ก็ไม่สามารถตั้งรัฐบาลเอกภาพได้ ความขัดแย้งในกาซายังดำเนินต่อไป

“การตกอำนาจอย่างกะทันหันของอัสซาดไม่ใช่ฉากทัศน์ที่ปักกิ่งอยากเห็น จีนอยากเห็นตะวันออกกลางที่เป็นอิสระและมีเสถียรภาพมากกว่านี้ เพราะตะวันออกกลางที่โกลาหลหรือสนใจแต่อเมริกาไม่สอดคล้องกับผลประโยชน์ของจีน” ฟาน หงต้า นักวิชาการด้านตะวันออกกลาง มหาวิทยาลัยการต่างประเทศศึกษาเซี่ยงไฮ้กล่าว

หากพิจารณาท่าทีของกระทรวงการต่างประเทศจีนหลังอัสซาดสิ้นอำนาจ มีแต่ความเงียบเฉยโดยเน้นไปที่ความปลอดภัยของพลเมืองจีนเป็นหลัก พร้อมเรียกร้อง “ใช้การแก้ปัญหาทางการเมือง” ฟื้นฟูเสถียรภาพในซีเรียโดยเร็วที่สุด

ผู้เชี่ยวชาญและนักการทูตจีนกล่าวว่า ขณะนี้ปักกิ่งจะรอเวลาก่อนที่จะรับรองรัฐบาลชุดใหม่ในกรุงดามัสกัส จีนอาจใช้ความเชี่ยวชาญและอำนาจทางการเงินสนับสนุนการฟื้นฟูบูรณะ แต่คำมั่นสัญญาของจีนน่าจะมีจำกัด เนื่องจากช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาจีนพยายามลดความเสี่ยงทางการเงินในต่างประเทศให้เหลือน้อยที่สุด

ซีเรียเข้าร่วมโครงการสายแถบและเส้นทาง (บีอาร์ไอ) ของจีนในปี 2022 แต่ไม่มีการลงทุนใหญ่จากบริษัทจีน ส่วนหนึ่งเป็นเพราะการคว่ำบาตร

 “จีนไม่สามารถมาแทนที่ตะวันตกได้เลย ไม่ว่าจะในฐานะพันธมิตรทางเศรษฐกิจ หรือพลังทางการทูตหรือการทหารในภูมิภาคนี้ จีนในปี 2024 มีเงินน้อยกว่าจีนในปี 2013-2014 ตอนเพิ่งเปิดตัวบีอาร์ไอมาก มีการประเมินใหม่อย่างชัดเจนถึงทิศทางการลงทุนที่ปลอดภัยขึ้น และลดความเสี่ยงของจีนทั้งหมด"  บิลล์ ฟิเกโรอา ผู้ช่วยศาสตราจารย์ มหาวิทยาลัยโกรนิงเกน และผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์จีน-ตะวันออกกลางกล่าว