นักศึกษาจีนหนีวิกฤติ ‘ว่างงาน’ แห่เรียนญี่ปุ่น ความหวังสร้างชีวิตใหม่

วิถีชีวิตชาวญี่ปุ่นกำลังเปลี่ยนแปลงไปทั้งในด้านประเพณี วัฒนธรรมและระบบการศึกษา เมื่อชาวจีนกำลังหลั่งไหลเข้า “ญี่ปุ่น” หลังจากมีการผ่อนผันข้อกำหนดด้านวีซ่า ทั้งกลุ่มคนรวยไปจนถึงชนชั้นกลาง มีการคาดการณ์ว่าภายในปี พ.ศ. 2569 จำนวนผู้อยู่อาศัยชาวจีนในญี่ปุ่นจะเกิน 1 ล้านคน 

นักศึกษาจีนหนีวิกฤติว่างงาน

ท่ามกลางภาวะเศรษฐกิจจีนที่กำลังซบเซาและส่อแววถดถอย อัตราการว่างงานที่พุ่งสูงขึ้นได้ผลักดันให้นักศึกษาจีนรุ่นใหม่จำนวนมากมองหาโอกาสในต่างแดน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศญี่ปุ่น ที่ไม่ได้มีเพียงวิทยาลัยศิลปะเท่านั้นที่ดึงดูดใจ แต่ยังรวมถึงหลักสูตรบัณฑิตวิทยาลัยที่เปิดโอกาสให้พวกเขาได้เริ่มต้นชีวิตใหม่

"การจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยในจีนไม่ได้เป็นหลักประกันว่าจะได้งานในบริษัทญี่ปุ่น แต่การเรียนต่อในระดับบัณฑิตวิทยาลัยที่ญี่ปุ่น จะช่วยเพิ่มโอกาสในการได้งานกับบริษัทญี่ปุ่นอย่างมาก และยังเป็นทางลัดสู่การขอถิ่นพำนักถาวรอีกด้วย" นักศึกษาจีนคนหนึ่งกล่าว

หนึ่งใน จุดหมายปลายทางคนจีน คือ “มหาวิทยาลัยศิลปะชั้นนำหลายแห่งในญี่ปุ่น” โดยผลการศึกษาของสำนักข่าวนิกเกอิพบว่าจำนวนนักศึกษาชาวจีนในมหาลัยเหล่านี้เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดยนักเรียนชาวจีนคิดเป็นประมาณ 70% ของนักเรียนต่างชาติทั้งหมดในโรงเรียนศิลปะญี่ปุ่น

กฎหมายเปิดทางคนจีนเรียนต่อ ‘ญี่ปุ่น’

จำนวนนักเรียนจีนที่เข้าเรียนในมหาวิทยาลัยศิลปะของญี่ปุ่นที่สูงอย่างน่าตกใจ บ่งชี้ถึงแนวโน้มการย้ายถิ่นฐานชาวจีนที่กำลังจะเพิ่มขึ้น

เจ้าหน้าที่ช่วยเหลือการย้ายถิ่นฐานในจังหวัดไซตามะบอกว่าในความเป็นจริงแล้ว การที่คนจีนนิยมมาเรียนต่อศิลปะที่ญี่ปุ่นนั้นเป็นหนึ่งในทางเลือกที่ชาวจีนเลือกเพื่อตั้งถิ่นฐานในญี่ปุ่นในระยะยาว โดยใช้การศึกษาเป็นเส้นทางสู่การพำนักถาวร เพื่อ "สิทธิ์ในการอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นอย่างถาวร"

ในปี 2017 รัฐบาลญี่ปุ่นเปลี่ยนกฎให้คนต่างชาติขอสิทธิ์อาศัยถาวรได้ง่ายขึ้น ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อนักศึกษาต่างชาติ โดยกฎใหม่นี้ลดระยะเวลาที่ "ผู้เชี่ยวชาญต่างชาติที่มีทักษะสูง" ต้องอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นก่อนที่จะยื่นขอสิทธิ์อาศัยถาวรได้ จาก 5 ปี เหลือแค่ 1-3 ปีเท่านั้น

รวมทั้ง รัฐบาลญี่ปุ่นได้ออกแนวคิด "Cool Japan" เพื่อส่งเสริมอุตสาหกรรมวัฒนธรรมป็อป เช่น อานิเมะและการออกแบบ โดยรัฐบาลได้ให้สิทธิพิเศษแก่ชาวต่างชาติที่ทำงานในภาคส่วนเหล่านี้  ทำให้อาชีพที่เกี่ยวกับเกม อานิเมะ และการออกแบบ กลายเป็นหนทางสู่การพำนักถิ่ฐานในญี่ปุ่นภาวรที่รวดเร็ว และยังเพิ่มความน่าดึงดูดใจของโรงเรียนศิลปะในหมู่นักเรียนจีนอย่างมาก

 ระบบจ้างงานญี่ปุ่นอ้าแขนรับต่างชาติ

ระบบการประเมินผู้ที่ต้องการขอถิ่นที่อยู่ถาวรในญี่ปุ่นนั้นใช้เกณฑ์การให้คะแนนที่พิจารณาจากหลายปัจจัย ได้แก่ ระดับการศึกษา ประสบการณ์ทำงาน รายได้ต่อปี อายุ และความสามารถทางภาษาญี่ปุ่น

หากผู้สมัครได้รับคะแนนรวม 70 คะแนนขึ้นไป จะถือว่าเป็น "ผู้เชี่ยวชาญชาวต่างชาติที่มีทักษะสูง" และมีสิทธิ์ยื่นขอถิ่นที่อยู่ถาวรได้ แต่หากได้รับคะแนนสูงถึง 80 คะแนนขึ้นไป ผู้สมัครจะได้รับสิทธิพิเศษ โดยสามารถยื่นขอถิ่นที่อยู่ถาวรได้หลังจากที่อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นเพียง 1 ปีเท่านั้น ซึ่งเป็นมาตรการที่ดึงดูดผู้ที่มีความสามารถและทักษะสูงจากต่างชาติให้เข้ามาพำนักและทำงานในญี่ปุ่น

 ยู โคเรกาวะ ผู้อำนวยการฝ่ายวิจัยและความร่วมมือระหว่างประเทศของสถาบันวิจัยประชากรและความมั่นคงทางสังคมแห่งชาติกล่าวว่า คนจีนมีแนวโน้มที่จะเดินทางมาญี่ปุ่นเพื่อตั้งรกรากในระยะยาวมากขึ้น โดยหวังที่จะได้สิทธิ์ในการอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นอย่างถาวร

"ระบบการจ้างบัณฑิตจบใหม่จำนวนทำให้นักศึกษาต่างชาติหางานและก้าวหน้าในอาชีพการงานได้มีประสิทธิภาพมากกว่าในประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ รวมถึงในยุโรปและสหรัฐอเมริกา" โคเรกาวะกล่าว

หวังสร้างชีวิตใหม่ใน ‘ญี่ปุ่น’

ณ เดือนมิถุนายน  2567 ชาวจีนประมาณ 330,000 คนได้รับสถานะผู้อยู่อาศัยถาวร ซึ่งเพิ่มขึ้น 40% จากปี 2560

“หลี่ ยาหลิน” นักศึกษาปริญญาโทชั้นปีที่ 2 วัย 28 ปี จากมหาวิทยาลัยศิลปะเกียวโตกำลังพิจารณาถึงการขอใบอนุญาตพำนักถาวร หลังจากย้ายมาญี่ปุ่นในปี 2561 โดยหลี่มีความเชี่ยวชาญด้านการออกแบบตัวละครสำหรับวิดีโอเกมและชื่นชอบการ์ตูนโปเกมอน ซึ่งเธอเป็นหนึ่งในคนจีนที่ใช้สิทธิประโยชน์จากนโยบายฟรีวีซ่าและแนวคิด Cool Japan

ขณะเดียวกัน “เหริน จุนอิง” ชาวจีนจากมณฑลเหอเป่ย วัย 30 ปี ก็กำลังวางแผนอนาคตในญี่ปุ่นอย่างจริงจัหลังงและเตรียมยื่นคำร้องของวีซ่าถาวร หลังจากเรียบจบปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยศิลปะแห่งโตเกียวและเพิ่งเริ่มทำงานได้ไม่ถึงปี แต่เธอสามารถทำคะแนนวิชาชีพชาวต่างชาติระดับสูงได้ 90 คะแนน 

Coach Academy โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาสำหรับนักเรียนต่างชาติชาวจีนในเขตชินจูกุของโตเกียว ด้เปิดหลักสูตรศิลปะสำหรับนักเรียนชาวจีนโดยเฉพาะในปี 2015 โดยช่วงแรกมีนักเรียนประมาณ 10 คนเท่านั้น แต่ปัจจุบันมีจำนวนนักเรียนเพิ่มขึ้นเป็นประมาณ 200 คน

นอกจากนี้ โรงเรียนสังเกตเห็นแรงจูงใจสำคัญ โดยสังเกตเห็นว่าผู้ปกครองในประเทศจีนมีความกระตือรือร้นมากขึ้นในการส่งลูกมาเรียนศิลปะในญี่ปุ่นมาจากความหวังที่ว่า หากบุตรหลานสำเร็จการศึกษาและมีคุณสมบัติเป็น "ผู้เชี่ยวชาญชาวต่างชาติที่มีทักษะสูง" ก็อาจเปิดโอกาสให้ผู้ปกครองของพวกเขาได้รับสิทธิ์ในการพำนักถาวรในญี่ปุ่นได้เช่นกัน