อนาคตที่แขวนบนเส้นด้าย อาณาจักรธุรกิจ 'ซัมซุง'

ช่วงปี 2559 ซัมซุง อิเลคโทรนิคส์ เป็นบริษัทที่มีอนาคตสดใส และเพิ่งประกาศครอบครองกิจการบริษัทใหญ่สุดของประเทศ เรียกได้ว่าในปีนั้น ซัมซุง เป็นบริษัทที่โดดเด่นที่สุดในอุตสาหกรรมเทคโนโลยีโลก แม้แต่ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐ ยังใช้สมาร์ทโฟนรุ่นกาแล็คซี ทวีตข้อความโจมตีแอ๊ปเปิ้ล คู่แข่งสำคัญของซัมซุง แต่ช่วง 3 ปีที่ผ่านมา เกิดการเปลี่ยนแปลงมากมายกับยักษ์ใหญ่เกาหลีใต้

“ทรัมป์” เปลี่ยนไปใช้ไอโฟนและที่สำคัญกว่านั้นเขาเปิดฉากทำสงครามการค้ากับจีนที่พุ่งเป้าจับผิดและกีดกันบริษัทเทคโนโลยีจีนที่ปรับโฉมอุตสาหกรรมเทคโนโลยีโลกในทันที

ทุกวันนี้ ผู้ผลิตสมาร์ทโฟนรายใหญ่สุดของโลกต้องรับมือกับปัจจัยเสี่ยงหลายด้าน ไม่เฉพาะผลกระทบจากการทำสงครามการค้าระหว่างสหรัฐกับจีนเท่านั้น แต่ยังต้องเจอปัญหาความต้องการชิปปรับตัวร่วงลง เนื่องจากผู้ผลิตชิปของจีนผงาดขึ้นมาแทนที่ รวมทั้งบริษัทแอ๊ปเปิ้ล คู่ปรับตลอดกาลที่ทำยอดขายได้ดีขึ้น

ที่แย่ไปกว่านั้นคือ ผู้นำซัมซุงซึ่งเป็นที่คาดการณ์ว่า จะเข้ามาบริหารอาณาจักรธุรกิจใหญ่ยักษ์นี้ให้ก้าวข้ามความท้าทายทั้งหลาย กลับส่อแววว่าจะถูกตัดสินความผิดในคดีติดสินบนและถูกจำคุก

ที่ผ่านมา ศาลสูงสุดเกาหลีใต้ มีคำสั่งให้ศาลอุทธรณ์ทบทวนคำพิพากษาในคดีที่ “ลี แจ ยอง” รองประธานกลุ่มบริษัทซัมซุง ถูกกล่าวหาว่าติดสินบนและยักยอกทรัพย์ ซึ่งมีความเกี่ยวโยงกับคดีทุจริตอื้อฉาวที่ทำให้อดีตประธานาธิบดีปัก กึน-เฮ ต้องพ้นจากตำแหน่ง

ลี ซึ่งเป็นผู้บริหารสูงสุดของซัมซุงในทางพฤตินัย ถูกศาลชั้นต้นตัดสินจำคุก 5 ปีเมื่อปี 2560 ก่อนจะได้รับการปล่อยตัวในปีถัดมา เนื่องจากศาลอุทธรณ์สั่งยกฟ้องเกือบทุกข้อหาในคดีจ่ายสินบน ส่วนโทษจำคุกในความผิดอื่น ๆ ก็ให้รอลงอาญาแต่ศาลสูงสุดเกาหลีใต้ได้กลับคำพิพากษาดังกล่าวเมื่อวันที่ 29 ส.ค. และสั่งให้ศาลอุทธรณ์ไปดำเนินการไต่สวนใหม่

คำตัดสินของศาลสูงสุดครั้งนี้ สร้างแรงสั่นสะเทือนครั้งใหญ่ต่อซัมซุง กลุ่มธุรกิจครอบครัวยักษ์ใหญ่หรือ “แชโบล” ที่ทรงอิทธิพลและมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อเศรษฐกิจของเกาหลีใต้ ซึ่งเวลานี้ กำลังเผชิญมรสุมจากภาวะซบเซาของตลาดชิป รวมไปถึงมาตรการจำกัดส่งออกของญี่ปุ่นที่ส่งผลต่อการนำเข้าวัตถุดิบผลิตสินค้าไฮเทค

ลี วัย 51 ปี ยอมรับว่า มาตรการจำกัดการส่งออกของญี่ปุ่นถือเป็นวิกฤติที่อาจกระทบสายการผลิตชิป และได้เดินทางไปเยือนโตเกียวเพื่อหารือกับบรรดาซัพพลายเออร์เมื่อเดือน ก.ค.

- ลี แจ ยอง รองประธานกลุ่มบริษัทซัมซุง -

ส่วนคดีของลี โยงใยกับเงินสินบนหลายล้านดอลลาร์ที่ซัมซุงจ่ายให้แก่ ชอย ซุน ซิล เพื่อนหญิงคนสนิทของอดีตประธานาธิบดีปัก เพื่อแลกกับการเอื้อประโยชน์บางอย่าง เช่น ขอให้รัฐบาลอนุมัติแผนควบรวมบริษัท ซัมซุง ซีแอนด์ที คอร์ป และ เชอิล อินดัสตรีส์ ในปี 2558 ซึ่งถือเป็นขั้นตอนสำคัญที่จะทำให้การถ่ายโอนอำนาจบริหารสู่มือลี เป็นไปอย่างราบรื่น หลังจากที่เขาเข้ามาทำหน้าที่ดูแลอาณาจักรธุรกิจแทนบิดาซึ่งล้มป่วยด้วยโรคหัวใจมาตั้งแต่ปี 2557

หากซัมซุงสูญเสียผู้นำในช่วงนี้ ถือเป็นโชคร้ายอย่างมาก เพราะเป็นช่วงที่บริษัทต้องการคนมากำหนดกลยุทธ์ในการดำเนินธุรกิจในอนาคตให้เพื่อให้อยู่รอดท่ามกลางปัจจัยเสี่ยงมากมายที่ทำให้เกิดความไม่แน่นอนกับธุรกิจ แม้บริษัทจะมีรายได้ทั้งจากธุรกิจสมาร์ทโฟน และชิปในไตรมาสล่าสุดประมาณ 3 ล้านล้านวอน (2,600 ล้านดอลลาร์)

ทั้งนี้ นโยบายกีดกันหัวเว่ย เทคโนโลยีส์ ของทรัมป์ ช่วยให้ยอดขายสมาร์ทโฟนของซัมซุงเพิ่มขึ้น จนทำให้รายได้โดยรวมของธุรกิจสมาร์ทโฟนซัมซุงฟื้นตัวหลังจากยอดขายดิ่งลงเป็นเวลาถึง 5 ปีเต็ม แต่บริษัทก็เผชิญปัญหาท้าทายใหม่ในตลาดชิป

ชัดเจนว่า การทำสงครามการค้าระหว่างสหรัฐและจีนทำให้ซัมซุงได้ประโยชน์ อย่างน้อยที่สุดก็ตอนนี้ โดยซัมซุงครองส่วนแบ่งตลาด DRAM ทั่วโลกในสัดส่วน 40% และครองส่วนแบ่งตลาดชิป NAND ในสัดส่วนประมาณ 1 ใน 3 ส่วนบริษัทจีนอย่างหัวเว่ย ที่วิตกว่าจะถูกตัดออกจากเครือข่ายซัพพลายสหรัฐ เร่งกักตุนชิป DRAM ทำให้คำสั่งซื้อสินค้าชนิดนี้จากซัมซุงเพิ่มขึ้นมาก

บริษัทเทรนด์ฟอร์ซ ซึ่งติดตามการเคลื่อนไหวของตลาดชิป มีฐานดำเนินงานอยู่ในกรุงไทเป ประเทศไต้หวัน ระบุว่า ยอดขาย DRAM ของซัมซุงเพิ่มขึ้น 30% ในไตรมาสก่อน ขณะที่รายได้ทะยานขึ้่นเป็น 7,120 ล้านดอลลาร์

นอกจากนี้ กรณีพิพาททางการค้าระหว่างสหรัฐกับจีน ยังเปิดโอกาสทางการเมืองให้แก่ซัมซุงด้วย โดยเมื่อเดือนมิ.ย.ที่ผ่านมา ประธานาธิบดีทรัมป์ของสหรัฐได้เชิญลี และผู้นำคนอื่น ๆ ในกลุ่มแชโบลของเกาหลีใต้ไปนั่งคุยกันที่โรงแรมแกรนด์ ไฮแอทในกรุงโซล ซึ่งในการพูดคุยกันครั้งนี้ ครอบคลุมถึงการที่ทรัมป์ ชื่นชมการลงทุนของกลุ่มทุนเกาหลีใต้ในสหรัฐและเรียกร้องให้บริษัทเทคโนโลยีเกาหลีใต้ลงทุนในสหรัฐมากกว่านี้

อย่างไรก็ตาม หากมองในระยะยาว สถานการณ์ที่เกิดขึ้นไม่น่าจะส่งผลดีต่อธุรกิจของซัมซุง โดยการทำสงครามการค้ากับสหรัฐ ทำให้รัฐบาลปักกิ่งเร่งมือสร้างโรงงานผลิตชิปของตัวเองเร็วกว่าแผนการที่วางไว้ ซึ่งจะทำให้ประเทศที่ไม่เคยผลิตชิปได้อย่างจีนเมื่อปีที่แล้ว ก้าวขึ้นมาเป็นประเทศที่ผลิตชิปได้เองและผลิตได้ในปริมาณมากได้ตั้งแต่ปีหน้า แถมสามารถจำหน่ายไปยังประเทศต่างๆได้มากถึง 5% ของผลผลิตชิปโดยรวมทั่วโลกด้วย

ธุรกิจเซมิคอนดักเตอร์ของซัมซุง มีผลกำไรจากการดำเนินงานช่วงไตรมาส 3 ของปีนี้ร่วงลงเกือบ 8% ส่วนหนึ่งเป็นเพราะราคาชิป DRAM และชิป NAND ปรับตัวร่วงลงอย่างต่อเนื่อง และคาดว่าการรุกเข้ามาของชิปจากจีนจะทำให้ราคาชิปอยู่ในช่วงขาลงต่อไป

ความท้าทายที่เกิดขึ้น ทำให้บริษัทต้องปรับเปลี่ยนกลยุทธ์เพื่อความอยู่รอด และหนึ่งในกลยุทธ์ที่ว่าคือการประกาศแผนลงทุนมูลค่า 133 ล้านล้านวอนในธุรกิจผลิตลอจิกชิป ที่ใช้ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และมีแนวโน้มว่าราคาจะมีเสถียรภาพมากกว่าชิปความจำ

แม้แต่ลีเอง ยังประกาศว่าจะผลักดันบริษัทให้ก้าวขึ้นมาเป็นผู้เล่นอันดับ 1 ในอุตสาหกรรมที่ไม่ใช่อุตสาหกรรมชิปความจำให้ได้ ภายในปี 2573

แต่บรรดานักวิเคราะห์ ให้ความเห็นว่า ต้องใช้เวลาหลายปีกว่าที่ซัมซุงจะอยู่ในจุดที่แข่งขันได้ในเรื่องคุณภาพกับบริษัทชั้นนำสัญชาติสหรัฐ อย่าง อินเทล ที่เป็นผู้นำในอุตสาหกรรมซีพียู หรือบริษัทโซนีของญี่ปุ่นที่ใช้ลอจิก ชิป