รู้จัก 'แอมโมเนียมไนเตรท' ต้นตอเหตุ 'ระเบิดใหญ่' เลบานอน
ทำความรู้จัก "แอมโมเนียมไนเตรท" หลังทางการเลบานอนชี้ว่า เป็นต้นตอเหตุระเบิดใหญ่ 2 ระลอกที่ท่าเรือกรุงเบรุต วานนี้ (4 ส.ค.) รู้หรือไม่ว่าอันที่จริง สารที่ใช้ทำ "ปุ๋ย" นี้เคยเป็นตัวการของเหตุระเบิดครั้งใหญ่ในวงการอุตสาหกรรมทั่วโลกมาแล้วหลายครั้ง
แอมโมเนียมไนเตรท เป็นสารตกผลึกใสไร้กลิ่นซึ่งใช้กันทั่วไปในรูปของ "ปุ๋ย" เป็นสาเหตุให้เกิดระเบิดใหญ่หลายครั้ง เช่น ที่โรงงานปุ๋ยรัฐเทกซัสของสหรัฐ เมื่อปี 2556 คร่าชีวิตประชาชน 15 คน ซึ่งศาลพิพากษาว่าเป็นการกระทำโดยเจตนา
ขณะที่เมื่อปี 2544 เกิดเหตุที่โรงงานเคมีเมืองตูลูส ฝรั่งเศส คร่าชีวิตประชาชน 31 คน แต่ครั้งนั้นเป็นอุบัติเหตุ โดยมีต้นตอมาจากสารแอมโมเนียมไนเตรท
เมื่อนำมาผสมกับน้ำมันเชื้อเพลิง แอมโมเนียมไนเตรทจะกลายเป็นระเบิดกำลังแรง ใช้กันอย่างกว้างขวางในอุตสาหกรรมก่อสร้าง แต่กลุ่มติดอาวุธอย่าง "ตาลีบัน" ก็เอาไปทำระเบิดแสวงเครื่องด้วย ทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งของสารประกอบระเบิดโจมตีเมืองโอคลาโฮมา เมื่อปี 2538
รัฐบาลเลบานอน แถลงว่า สิ่งที่ระเบิดคือ แอมโมเนียมไนเตรท น้ำหนักรวมประมาณ 2,750 ตัน และ "ถูกเก็บรักษาอย่างไม่ปลอดภัย" ภายในอาคารหลังหนึ่งเป็นเวลานานถึง 6 ปี และให้คำมั่นว่าจะจับกุมผู้ที่เกี่ยวข้องมารับโทษตามกฎหมายให้ได้
นอกจากนี้ รัฐบาลได้ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในกรุงเบรุตเป็นเวลา 2 สัปดาห์ และกำหนดให้เมืองหลวงของประเทศเป็นพื้นที่ภัยพิบัติ
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง:
จิมมี ออกซ์ลีย์ ศาสตราจารย์ภาควิชาเคมี มหาวิทยาลัยโรดไอแลนด์ในสหรัฐ เผยว่า การเก็บภายใต้สภาวะปกติและไม่มีความร้อนสูงมาก ยากที่จะทำให้แอมโมเนียมไนเตรทติดไฟได้
“ถ้าคุณดูวิดีโอการระเบิดที่กรุงเบรุต คุณจะเห็นควันดำ ควันแดง นั่นคือปฏิกิริยาไม่สมบูรณ์ ดิฉันสันนิษฐานว่า มีการระเบิดเล็ก ๆ แล้วกระตุ้นให้เกิดปฏิกิริยาของแอมโมเนียมไนเตรท แต่ดิฉันยังไม่ได้ยินว่าการระเบิดเล็ก ๆ นั้นเป็นอุบัติเหตุหรือเจตนา”
และเนื่องจากแอมโมเนียมไนเตรทเป็นออกซิไดเซอร์ ทำให้กระบวนการสันดาปเข้มข้นขึ้น และทำให้สารอื่นติดไฟง่ายขึ้น แต่ตัวมันเองไม่ติดไฟ
ด้วยเหตุผลนี้ การเก็บรักษาแอมโมเนียมไนเตรทจึงต้องดูแลเข้มงวด เช่น เก็บให้ห่างจากเชื้อเพลิงและแหล่งความร้อน
อันที่จริงแล้ว หลายประเทศในสหภาพยุโรป (อียู) กำหนดให้ผสมแคลเซียมคาร์บอเนตเข้ากับแอมโมเนียมไนเตรท จะได้ แคลเซียมแอมโมเนียมไนเตรท ที่ปลอดภัยกว่า
ในสหรัฐ หลังเกิดระเบิดโจมตีเมืองโอคลาโฮมา ก็กำหนดกฎระเบียบควบคุมเข้มงวดขึ้นมาก ตามกฎหมายมาตรฐานโรงงานเคมีต่อต้านการก่อการร้าย โรงงานที่เก็บแอมโมเนียมไนเตรทเกิน 900 กิโลกรัมต้องถูกตรวจสอบ
ถึงแม้จะมีอันตราย แต่ ออกซ์ลีย์ กล่าวว่า การใช้แอมโมเนียมไนเตรตอย่างถูกต้องในภาคเกษตรและก่อสร้างทำให้ขาดไม่ได้
“โลกจะไม่เป็นเช่นนี้ถ้าไม่มีระเบิด เราหาอาหารเลี้ยงประชากรไม่ได้ ถ้าไม่มีปุ๋ยแอมโมเนียมไนเตรท เรายังต้องการมัน แต่แค่ดูแลให้ดี ๆ เท่านั้น”
