Productivity ภูมิคุ้มกันที่ทุกธุรกิจต้องมี

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดก็คือ “การแพร่ระบาดของ COVID-19” ไม่มีใครคาดคิดมาก่อนว่าการแพร่ระบาดของโรคดังกล่าวจะทำให้มีการปิดประเทศ เกิดภาวะเศรษฐกิจหดตัวอย่างรุนแรงและฉับพลัน และส่งผลกระทบในวงกว้างไปถึงเศรษฐกิจของโลกในที่สุด

แม้ว่าจากสถิติการแพร่ระบาดของ COVID-19 ในหลายประเทศทั่วโลก ดูเหมือนว่าประเทศไทยได้รับการยอมรับและจัดอันดับให้อยู่ในกลุ่มประเทศที่มีมาตรการรับมือได้ดี แต่อย่างไรก็ตามยังมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นหลังจากช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมาประเทศเพื่อนบ้านเรามีตัวเลขการติดเชื้อสูงมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด เป็นผลให้ ศบค. ต้องกำชับให้ควบคุมดูแลพื้นที่ชายแดนเขตติดต่อทางบกอย่างเข้มข้น

ในแง่เศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบอย่างหนักและตกต่ำอย่างเป็นประวัติการณ์ทั่วโลกอยู่ในขณะนี้นั้น องค์กรธุรกิจที่ยังคงรักษาความแข็งแรง อันเนื่องมาจากการมีเงินกองทุนสะสมมาตลอดในช่วงที่ทำกำไรได้ในอดีต มาช่วยพยุงและเสริมสภาพคล่องในจังหวะเวลาที่รายรับเข้ามาน้อยกว่ารายจ่าย และมีความสามารถในการปรับกลยุทธ์ทางธุรกิจเพื่อรับมือกับช่องทางการค้าแบบใหม่ ที่อาจจะต้องผสมผสานทั้ง off-line และ on-line เข้าด้วยกันเป็นหนึ่งเดียว ถ้าวิธีการที่จะชนะ COVID-19 ได้คือการพัฒนาวัคซีนและทำให้คนส่วนใหญ่มีภูมิคุ้นกันต่อโรคดังกล่าวแล้ว Productivity ถือเป็นภูมิคุ้มกันอย่างดีที่ทุกองค์กรธุรกิจต้องมี เพราะเมื่อสภาพเศรษฐกิจดีก็จะวิ่งได้เร็วกว่า และเมื่อเศรษฐกิจซบเซาก็จะเจ็บตัวน้อยกว่า

แท้จริงแล้วสถานการณ์ COVID-19 เป็นเพียงหนึ่งในปัจจัยภายนอก ยังมีอีกนับไม่ถ้วนที่ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและส่งผลกระทบต่อภาคธุรกิจในช่วงระยะเวลานี้ แต่ยังมีปัจจัยภายนอกอีกนับไม่ถ้วนที่อาจผลักดันให้เกิดสถานการณ์ที่เราไม่อาจจินตนาการได้ในอนาคต อาทิ ปัญหาด้านการเมือง และสงครามการค้า 2 ขั้ว (สหรัฐและจีน)

สถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ ได้ทำการศึกษาวิจัยสถานการณ์แวดล้อมในปัจจุบันเพื่อคาดการณ์เกี่ยวกับปัจจัยภายนอกที่จะมีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อภาคธุรกิจในอีก 20 ปีข้างหน้า และพบว่าปัจจัยภายนอกที่สำคัญ ได้แก่ สภาพภูมิอากาศ มลภาวะและปัญหาสิ่งแวดล้อม ภัยพิบัติทางธรรมชาติ การขาดแคลนทรัพยากร กฎระเบียบโลก สงครามการค้า กระแสสังคม เทคโนโลยีดิจิทัล เทคโนโลยีการสื่อสาร ความสามารถของคอมพิวเตอร์ ความตระหนักและพฤติกรรมของผู้บริโภคยุคใหม่ และการขาดแคลนแรงงาน โดยปัจจัยเหล่านี้จะผลักดันให้การดำเนินธุรกิจในอนาคตอาจเปลี่ยนไปใน 8 รูปแบบ หรือ “8 เมกะเทรนด์ รูปแบบธุรกิจอนาคต” ได้แก่

1.การดำเนินธุรกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Neo-Ecological Business)

“สินค้าและบริการที่นำเสนอภาพลักษณ์ของการใส่ใจสิ่งแวดล้อม จะสามารถสร้างมูลค่าเพิ่ม และได้รับการตอบรับจากผู้บริโภคในวงกว้าง” การดำเนินธุรกิจตลอดห่วงโซ่คุณค่า (Value Chain) ผู้ประกอบการต้องใส่ใจ ให้ความสำคัญ และคำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม จึงจะได้รับการยอมรับจากสังคมและผู้บริโภค เช่น ผลิตภัณฑ์ที่ใช้วัสดุที่ Recycle ได้ กระบวนการผลิตที่ประหยัดพลังงานหรือลดการปล่อยมลพิษ หรือการดำเนินธุรกิจเพื่อสนับสนุน Circular Economy

2.การดำเนินธุรกิจอย่างมีจริยธรรม (Ethical Business Operation)

“องค์กรที่ยึดมั่นในความสุจริต โปร่งใส และมีจริยธรรมในการทำธุรกิจ จะได้รับการสนับสนุนและการปกป้องจากภาคประชาสังคม” การดำเนินธุรกิจนับจากนี้ ต้องมุ่งเน้นความซื่อสัตย์สุจริต แสดงความโปร่งใสในการดำเนินงาน การปฏิบัติต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียด้วยความยุติธรรม เสมอภาค และไม่เอารัดเอาเปรียบ หากมีประเด็นที่สร้างความไม่พอใจของสังคมเพียงครั้งเดียวอาจส่งผลกระทบต่อธุรกิจจนต้องปิดกิจการ จริยธรรมในการเนินธุรกิจจึงเป็นเรื่องสำคัญที่องค์กรต้องนำไปปฏิบัติ ไม่เพียงจะช่วยปิดโอกาสในการถูกต่อต้านจากกระแสสังคมแล้ว หากธุรกิจต้องประสบปัญหาที่ไม่คาดคิดก็จะได้รับการสนับสนุนและปกป้องจากภาคประชาสังคมอีกด้วย

3.รูปแบบธุรกิจดิจิทัล (Everything-As-A-Service)

“การนำเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามาปรับรูปแบบการดำเนินธุรกิจจาก “การผลิตสินค้าเพื่อขาย” มาเป็น “การให้บริการสินค้า” จะสามารถตอบสนองพฤติกรรมผู้บริโภคยุคใหม่ได้เป็นอย่างดี” ในอนาคตความต้องการครอบครองสินทรัพย์ของผู้บริโภคจะลดลง ซึ่งเป็นผลมาจากแรงกดดันของการขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ ทำให้สินค้ามีต้นทุนที่สูงมาก รวมถึงผู้บริโภคมีความตระหนักในเรื่องสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ดังนั้นการนำเสนอสินค้าในรูปแบบของการบริการ เช่น การเช่า (Lease) การจ่ายตามการใช้งานจริง (Pay-per-use หรือ Subscription) จึงน่าจะเป็นคำตอบที่ลงตัวสำหรับบริบทในอนาคต แต่การจะปรับรูปแบบธุรกิจจากการผลิตเพื่อขายมาเป็นการให้บริการ องค์กรจำเป็นต้องมีการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลและพัฒนาระบบสารสนเทศที่มีประสิทธิภาพ

4.การปฏิสัมพันธ์ผ่านช่องทางดิจิทัล (Digital Touch Point)

“การพัฒนาช่องทางเพื่อสร้างปฏิสัมพันธ์กับลูกค้าผ่านดิจิทัลแพลตฟอร์ม นอกจากจะเป็นการอำนวยความสะดวกให้แก่ลูกค้าแล้ว ยังเป็นกลไกสำคัญที่ทำให้องค์กรสามารถเรียนรู้และเข้าใจพฤติกรรมของลูกค้าได้ดียิ่งขึ้น” ช่องทางการติดต่อระหว่างผู้บริโภคและผู้ขายในอนาคตจะเปลี่ยนไปสู่ Online Platform โดยสมบูรณ์ ไม่ว่าจะเป็นการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร การใช้บริการ รวมไปถึงการสื่อสารระหว่างลูกค้ากับธุรกิจ ซึ่งนอกจากจะสร้างความสะดวกรวดเร็ว และตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้อย่างทันเวลาแล้ว  Digital Touch Point ยังช่วยให้องค์กรสามารถรวบรวมข้อมูลพฤติกรรมของกลุ่มลูกค้า เพื่อนำไปวิเคราะห์ และพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสร้างประสบการณ์ใหม่ให้แก่ลูกค้า รวมถึงการกำหนดกลยุทธ์ทางการตลาดที่โดนใจลูกค้าเฉพาะกลุ่มได้เป็นอย่างดี 

5.ห่วงโซ่อุปทานรายย่อย (Micro Supply Chain)

“ความบริหารความเสี่ยงของธุรกิจขนาดใหญ่ด้วยการลดการพึ่งพาผู้ส่งมอบหลักไม่กี่ราย สร้างโอกาสให้กับธุรกิจขนาดเล็กที่มีศักยภาพทั่วทุกมุมโลก ผ่านโครงข่ายการสื่อสารและการคมนาคมที่มีประสิทธิภาพ” ระบบเศรษฐกิจที่เชื่อมต่อกันอย่างไร้รอยต่อสร้างโอกาสให้ภาคธุรกิจเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ขณะเดียวกันก็ทำให้เศรษฐกิจของโลกมีความเปราะบางมากขึ้นเช่นกัน ปัญหาหรือวิกฤติการณ์ที่ก่อตัวขึ้นในระดับประเทศสามารถส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลกได้ในชั่วพริบตา ผู้ประกอบการโดยเฉพาะอย่างยิ่งธุรกิจขนาดใหญ่จึงต้องพยายามลดความเสี่ยงของตนเองด้วยการสร้างเครือข่ายผู้ส่งมอบที่หลากหลายเพื่อบรรเทาความรุนแรงของผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น ความท้าทายนี้เองจะสร้างโอกาสให้ผู้ประกอบการรายย่อยในฐานะของผู้ส่งมอบที่มีศักยภาพ

6.การผลิตอัจฉริยะ (Smart Production)

“ธุรกิจที่นำแนวคิดอุตสาหกรรม 4.0 มาประยุกต์ใช้อย่างเหมาะสมกับบริบทของตนเอง จะทำให้กระบวนการผลิตมีความยืดหยุ่น ใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถตอบสนองต่อความต้องการของผู้บริโภคได้อย่างฉับไว” ความก้าวหน้าอย่างก้าวกระโดดของเทคโนโลยีในด้านประสิทธิภาพหรือความสามารถ ในขณะที่การเข้าถึงเทคโนโลยีมีต้นทุนที่ลดลงอย่างมาก ส่งผลให้องค์กรตัดสินใจนำเทคโนโลยีเข้ามาใช้ในกระบวนการผลิตมากขึ้น การพัฒนาระบบการผลิตอัจฉริยะจำเป็นต้องมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการบริหารจัดการในหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นการจ้างแรงงาน การพัฒนาทักษะของพนักงาน หรือการจัดการข้อมูลสารสนเทศ ระบบการผลิตอัจฉริยะเป็นจุดเริ่มต้นที่จะนำองค์กรไปสู่รูปแบบธุรกิจดิจิทัลในท้ายที่สุด

7.การตัดสินใจด้วยข้อมูลขนาดใหญ่และปัญญาประดิษฐ์ (Big Data Analytic & AI)

“การวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่และการใช้ปัญญาประดิษฐ์ จะเป็นเครืองมือที่สำคัญที่องค์กรยุคใหม่ใช้ในการค้นหาโอกาสทางธุรกิจ สร้างความแตกต่างในสินค้าและบริการ รวมถึงการสร้างนวัตกรรมที่เหนือความคาดหมาย” ข้อมูลเป็นหัวใจสำคัญของการประสบความสำเร็จในการทำธุรกิจในโลกยุคใหม่ ผู้ประกอบการรายใหม่สามารถแจ้งเกิดและยกระดับตัวเองขึ้นมาเทียบเคียงบริษัทยักษ์ใหญ่ได้โดยใช้ Big Data เป็นอาวุธคู่กาย การวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่สามารถใช้ได้ในหลากหลายมิติไม่ว่าจะเป็น การจับพฤติกรรมลูกค้า การค้นหาส่วนแบ่งตลาดใหม่ๆ การอ่านใจคู่แข่ง การวางจุดขายของตัวเอง รวมถึงการเฝ้าระวังความเสี่ยงหรือภัยคุกคามที่มองไม่เห็น โดยเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์จะมีบทบาทสำคัญในการใช้ประโยชน์จากข้อมูลจำนวนมหาศาล

8.การจ้างงานที่ยืดหยุ่นตามสถานการณ์ (On-Demand Workforce)

“การกำหนดรูปแบบการจ้างงานที่มีความยืดหยุ่น จะช่วยให้องค์กรสามารถจัดการต้นทุนได้มีประสิทธิภาพ และยังสามารถดึงดูดคนรุ่นใหม่ รวมถึงบุคลากรที่มีความเชี่ยวชาญเข้ามาทำงานได้ง่ายขึ้น” ปัจจัยภายนอกมีการเปลี่ยนแปลงเหนือความคาดหมาย ส่งผลกระทบต่อธุรกิจอย่างรวดเร็วและรุนแรง ผู้ประกอบการต้องพยายามลดผลกระทบลงให้น้อยที่สุดเท่าที่จะทำได้และต้องฟื้นตัวให้เร็วที่สุด ส่วนหนึ่งของการปรับเปลี่ยนเพื่ออยู่รอดคือ การบริหารจัดการแรงงานที่มีความยืดหยุ่นสูงแต่ยังคงไว้ซึ่งประสิทธิภาพ ในขณะเดียวกันก็สามารถตอบสนอง Life Style ของแรงงานยุคใหม่ด้วย การจ้างแรงงานประจำจึงอาจถูกแทนที่ด้วยการจ้างรูปแบบใหม่ๆ เช่น การจ่ายค่าตอบแทนตามจำนวนชิ้นงานหรือตามเวลาการทำงานแต่มีกลยุทธ์ในการจูงใจแรงงานไว้กับองค์กร เช่น Loyalty Program

 

ผลของการศึกษาวิจัยดังกล่าวอาจช่วยให้เราเห็นถึงแนวโน้มของการเปลี่ยนแปลงของภาคธุรกิจในอนาคตและเตรียมปรับตัว แต่ข้อมูลดังกล่าวก็เป็นแค่สิ่งที่เรามองเห็นในปัจจุบัน ..... ยังมีปัจจัยภายนอกอื่นๆ อีกไหมที่จะสร้างแรงผลักดันให้ธุรกิจต้องปรับตัว ...... เราเคยนึกถึงผลกระทบจากเรื่องเหล่านี้บ้างหรือไม่

• เทคโนโลยีที่มีความสามารถเหนือมนุษย์ในทุกด้าน (Technological Singularity)
• กระแสการต่อต้านเทคโนโลยี (Technological Denial)
• สถานการณ์ที่ระบบการสื่อสารเป็นอัมพาต (Communication Lockdown หรือ Cyber COVID)
• มนุษย์มีอายุขัยยืนยาวถึง 100 ปี (The Century Life Span)

เมื่อเราไม่อาจคาดเดาได้ทั้งหมดว่าจะเกิดอะไรขึ้นบ้างในอนาคต สิ่งที่สำคัญและจำเป็นที่สุดสำหรับองค์กรในโลกแห่งความไม่แน่นอน คือ การมีผลิตภาพ (Productivity) ซึ่งจะช่วยทำให้องค์กรมีพื้นฐานที่แข็งแกร่ง (Strong Foundation) สามารถปรับตัวและตอบสนองต่อความไม่แน่นอนต่างๆ ได้ อย่างฉับไว