คนไทยเล่นการพนันกันมากน้อยแค่ไหน

แม้จะเป็นการเก็บข้อมูลแบบสุ่มตัวอย่าง (ปี 2562) แล้วมาคำนวณกับประชากรทั้งประเทศ เป็นสถิติเชิงประมาณการ แต่ก็น่าจะให้ภาพที่ใกล้เคียงกับข้อเท็จจริง 

ประเด็นที่น่าสนใจคือ คนไทยมีแนวโน้มที่จะเล่นการพนัน และติดการพนัน จนเป็นปัญหาทั้งส่วนบุคคลและปัญหาสังคมเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มที่น่าห่วงใยมากคือ เด็ก เยาวชน คนหนุ่มสาว และมีแนวโน้มการขยายตัวของการพนันออนไลน์ ซึ่งเข้าถึงประชาชนได้ง่ายและควบคุมได้ยาก  ในรอบ ๑ ปีที่ผ่านมาก็มีข่าวการจับกุมผู้ดำเนินการบ่อนพนันทั้งออนไลน์และสถานที่จริงรวมหลายสิบแห่ง  แต่ละแห่งมีวงเงินหมุนเวียนหลักร้อยล้านบาท

ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน (จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) ประมาณการว่ามีคนไทยอายุ 15 ปีขึ้นไป ที่เล่นการพนันในรอบปี 2562 จำนวน 30.420 ล้านคน ร้อยละ 57 ของกลุ่มตัวอย่าง เพิ่มขึ้นจากปี 2560 ประมาณ 1.490 ล้านคน หรือร้อยละ 5.2

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีสัดส่วนคนเล่นการพนันเทียบกับประชากรในภูมิภาคสูงที่สุดคือ ร้อยละ 58.9 รองลงมาคือกรุงเทพฯ และปริมณฑล มีสัดส่วนผู้เล่นพนันอยู่ที่ร้อยละ 58.3 อันดับที่สามคือ ภาคใต้ มีสัดส่วนคนเล่นพนันอยู่ร้อยละ 54.4 ภาคเหนือ ร้อยละ 52.0 ภาคกลาง ร้อยละ 50.6

การพนันยอดนิยมอันดับหนึ่งในปี 2562 คือสลากกินแบ่งรัฐบาล มีจำนวนผู้เล่นพนันประมาณ 22.749 ล้านคน อันดับที่สองคือ หวยใต้ดิน มีประมาณ 17.737 ล้านคน โดยเกือบ 3 ใน 4 ของคนที่เล่นหวยใต้ดินจะเล่นพนันสลากกินแบ่งรัฐบาลควบคู่กันไปด้วย  กลุ่มตัวอย่างที่สำรวจส่วนใหญ่ ไม่คิดว่าการซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาล เป็นเรื่องการพนัน เพราะคิดว่าเป็นเรื่องถูกกฎหมาย ที่รัฐบาลดำเนินการเอง แต่ความจริง การใช้เงินเพื่อเล่นเสียงหวังที่จะได้รางวัล แต่มีโอกาสเสียเงินเปล่าๆก็คือการเล่นการพนันอย่างหนึ่ง

 

อันดับที่สามคือ พนันไพ่ มีคนเล่นในปี 2562 ประมาณ 4.446 ล้านคน ถัดมาคือ พนันทายผลฟุตบอล มีประมาณ 3.464 ล้านคน รองลงไปคือ ไฮโล โปปั่น และนํ้าเต้าปูปลา พนันวัวชนและไก่ชน พนันมวยหรือมวยตู้ พนันหวย หุ้น พนันบิงโก ตามลำดับ

การพนันเป็นกิจกรรมที่อาจก่อผลกระทบทางลบหลายด้าน ทั้งปัญหาเศรษฐกิจ การเงิน การเป็นหนี้สิน การทำงาน การก่ออาชญากรรม ปัญหาสุขภาพกายและสุขภาพจิต ปัญหาความสัมพันธ์กับครอบครัว ญาติ พี่น้อง เพื่อนฝูง ฯลฯ โดยเฉพาะคนเสพติดการพนันหรือเสี่ยงที่จะติด ซึ่งมีสัดส่วนมากพอสมควร ราว ๑๐-๑๕%ของคนที่เคยเล่นการพนันในรอบ๑ปี

ผลเสียเหล่านั้นจะยิ่งรุนแรงเป็นพิเศษหากเกิดขึ้นกับกลุ่มเสี่ยง อาทิเด็กและเยาวชน ที่ยังอยู่ในช่วงที่สมองกำลังเจริญเติบโต แต่ยังควบคุมความหุนหันพลันแล่น หรือการตัดสินใจด้วยอารมณ์อย่างรวดเร็วไม่ได้ดีพอ ไม่มีประสบการณ์ชีวิต ไม่มีรายได้เป็นของตนเอง ผู้สูงวัยที่ใช้ชีวิตหลังเกษียณด้วยเงินที่สะสมมา มีเวลาว่าง มีความเหงาหรือโดดเดี่ยว ก็เป็นกลุ่มเสี่ยงที่อาจถูกชักจูงหรือล่อลวงให้ใช้เงินเก็บไปกับการเล่นพนันจนเกิดปัญหา ตามมาได้เช่นกัน

ผลการสำรวจพบว่า เยาวชนในช่วงอายุ 19-25 ปี มีสัดส่วนคนที่เล่นพนันในปี 2562 สูงกว่ากลุ่มเสี่ยง อื่นๆ โดยมีเยาวชนที่เล่นการพนันถึงร้อยละ 46.3 ของประชากรในช่วงอายุเดียวกัน หรือคิดเป็นจำนวน 3.051 ล้านคน ประเภทการพนันที่คนในช่วงวัยนี้นิยมเล่น 5 อันดับแรก ได้แก่ สลากกินแบ่งรัฐบาล หวยใต้ดิน พนันทายผลฟุตบอล พนันไพ่ และไฮโล โปปั่น นํ้าเต้าปูปลา วงเงินหมุนเวียนที่เยาวชนกลุ่มนี้ใช้เล่นพนันในปี 2562 อยู่ที่ประมาณ 58,878 ล้านบาท

ผู้สูงวัยที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป เล่นการพนันในปี 2562 ถึงร้อยละ 42.2 เมื่อเทียบกับประชากรในช่วงวัยเดียวกัน หรือคิดเป็นจำนวน 3.357 ล้านคน ประเภทการพนันที่ผู้สูงวัยนิยมเล่นสองอันดับแรก คือ สลากกินแบ่งรัฐบาลและหวยใต้ดิน รองลงมาคือ พนันไพ่ พนันวัวชนหรือไก่ชน ประมาณการวงเงินที่ผู้สูงวัยใช้เล่นพนันในปี 2562 ได้ 57,131 ล้านบาท

กลุ่มเด็กอายุ 15-18 ปี ประมาณ 1 ใน 5 เล่นการพนันในปี 2562 (ร้อยละ 20.9 ของคนในวัยเดียวกัน) หรือคิดเป็นจำนวน 0.733 ล้านคน ประเภทการพนันที่เยาวชนกลุ่มนี้นิยมเล่นคือหวยใต้ดิน สลากกินแบ่งรัฐบาล พนันไพ่ และพนันทายผลฟุตบอล วงเงินที่เยาวชนในช่วงอายุนี้ใช้ไปกับการพนันในปี 2562 ประมาณการ 10,200 ล้านบาท

            สัดส่วนการติดพนันของคนไทยน่าจะสูงกว่าหลายประเทศ กลุ่มตัวอย่างจากการสำรวจข้างต้น ประเมินว่าตนเองติดการพนัน ร้อยละ 7.2 หรือราว 5.23 ล้านคน และคนที่ตอบว่าไม่แน่ใจว่าตนเองติดการพนันหรือไม่ มีอีกร้อยละ 14.1 (4.29 ล้านคน) กลุ่มหลังนี่อาจอยู่ในข่ายกลุ่มเสี่ยงว่าจะติดการพนันต่อไป

            ในหนังสือรายงานศูนย์ศึกษาการพนัน ประจำปี 2563 เล่มนี้ ยังมีบทความที่น่าสนใจหลายบทความ สิ่งที่น่าช่วยกันติดตามคือ เรื่องการขยายตัวของการพนันออนไลน์ในหมู่เยาวชนคนหนุ่มสาว ผู้นิยมใช้สื่อออนไลน์มาก และหลังสถานการณ์โรคระบาดโควิด-19 ที่คนเดินทางไม่สะดวก ใช้การสื่อสารออนไลน์เพิ่มขึ้นส่งเสริมให้ธุรกิจเช่นคาสิโน และการพนันออนไลน์ อื่นๆ ขยายตัวอย่างรวดเร็วมาก ในปี 2563 และต้นปี 2564 มีข่าวทลายบ่อนการพนันออนไลน์ในไทยหลายครั้ง (และบ่อนที่มีคนเล่นด้วย) แต่คงยังปราบได้เพียงบางส่วนที่เป็นส่วนน้อยเท่านั้น  เพราะธุรกิจการพนัน คนดำเนินการมีโอกาสได้กำไรสูงมาก เจ้าหน้ที่รัฐก็ทุจริตและหย่อนยาน คนไทยที่ขอบเล่นการพนันก็มีอยู่มากพอสมควร

มีบทความของผู้เขียนเรื่องความสำคัญและแนวทางป้องกันแก้ไขปัญหาติดการพนันด้วย เสนอแนะให้รัฐบาลลงมือทำหลายเรื่อง อาทิการจัดตั้งคณะกรรมาธิการหรือสถาบันที่เป็นองค์กรกลางทำหน้าที่วิจัยป้องกันและบำบัดการติดการพนัน การฝึกอบรมให้แพทย์ จิตแพทย์ บุคลากรทางสาธารณสุข และการสังคมสงเคราะห์ มีความรู้ความเข้าใจว่าการติดการพนันเป็นอาการป่วย (ทางจิต ทางความคิด อารมณ์) ชนิดหนึ่ง ซึ่งต้องการการป้องกันและรักษาพยาบาลอย่างถูกวิธี และควรให้ความสำคัญกับปัญหาการติดการพนันเป็นปัญหาสุขภาพที่ควรจะได้รับการปฏิบัติเหมือนกับการควบคุมป้องกัน สารเสพติดและสารอันตรายต่อสุขภาพ เช่น ควรเพิ่มภาษีเหล้า บุหรี่ ยาเสพติด อาหาร แบบขยะ (Junk Food) และนํ้าตาล

ข้อสุดท้ายที่สำคัญยิ่งคือ รัฐบาลควรต้องปฏิรูปนโยบายพัฒนาเศรษฐกิจสังคมในแนวทางกระจาย ทรัพย์สิน รายได้ การศึกษา ที่มีคุณภาพ สู่ประชาชนทั้งประเทศอย่างเป็นธรรม และเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตมากกว่าการเพิ่มความมั่งคั่งทางวัตถุ มีระบบประกันสังคม และรัฐสวัสดิการที่ดี ประกันให้ประชาชนมีรายได้ยังชีพอย่างพอเพียง มีความมั่งคั่งในชีวิต ก็จะเป็นการปฏิรูปที่มีผลดีทางเศรษฐกิจสังคมในหลายด้าน รวมถึง ช่วยลดปัญหาการติดการพนันได้ในทางอ้อม  เพราะการที่คนไทนยส่วนหนึ่งชอบเล่น/ติดการพนันเป็นปัญหาทางวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมด้วย  (อ่านฉบับเต็มได้ที่ www.gamblingstudy-th.org)